Солбуйар аат көрүҥнэрэ (тыл)

Солбуйар аат уратыта барамайы, бэлиэни, о.д.а. ааттыыр тыллары солбуйар кыахтааҕар буолар. Кини чопчу суолтата кэпсэтииттэн эбэтэр тиэкис ис хоһоонуттан өйдөнөр. Билиҥҥи саха тылыгар солбуйар аат уон көрүҥҥэ арарыллыр:

СИРЭЙ СОЛБУЙАР ААТ сүрүн суолтата – дьону сирэйдээн бэлиэтээһин. Манна МИН, ЭН, КИНИ, БИ¤ИГИ, Э¤ИГИ, КИНИЛЭР диэн тыллар киирэллэр.

ЫЙАР СОЛБУЙАР ААТ чопчу ыйан көрдөрүүгэ уонна ааттары солбуйууга туттуллар. Бу көрүҥҥэ киирэллэр: БУ, ИТИ, ОЛ, БИЛИ.

ЫЙЫТАР СОЛБУЙАР ААТ сүнньүнэн, саҥарааччы барамай, бэлиэ, кэм, миэстэ о.д.а. туһунан билиэн баҕарарын бэлиэтииллэр. Уустук этиигэ, ыйар солбуйар ааты кытта чопчулуур суолталаах буолуохтарын сөп. Бу бөлөх балачча элбэх ахсааннаах: КИМ, ТУОХ, ТО¡О, ХА¤АН, ХАННЫК, о.д.а.

БЫ¤ААРЫЫЛААХ СОЛБУЙАР ААТ ис хоһооно ханнык эрэ биллэр, көстөн турар барамай нөҥүө бэлиэтэнэр: БАЧЧА, ИТИЧЧЭ, ОЧЧО, МАННЫК, ИТИННИК, ОННУК.

БЫ¤ААРЫЫТА СУОХ СОЛБУЙАР ААТ, барамай, эбэтэр кини бэлиэтэ, хайааһын миэстэтэ, кэмэ, о.д.а. түгэн биллибэт буоллаҕына туттуллар. Кинилэр ыйытар солбуйар ааттар ЭРЭ, ЭМЭ эбиискэлэр көмөлөрүнэн үөскүүллэр: КИМ ЭРЭ, ТУОХ ЭМЭ, о.д.а.

ТҮМЭР-БУОЛБАТ СОЛБУЙАР ААТ икки суолталаах: буолар суолталаах тутулларга кэккэ барамайдартан хайааһыны хайалара да оҥорботоҕун, хайааһын биллэр миэстэлэртэн, кэмнэртэн хайатыгар да оҥоһуллубутаҕын бэлиэтиир. Оттон туохтуур буолар халыыбын кытта чопчута суох, уопсай суолталанар. Бу көрүҥ ыйытар солбуйар аат уонна ДА, ДА¡АНЫ эбиискэ ситиминэн үөскүүр: КИМ ДА, ТУОХ ДА¡АНЫ, о.д.а.

ТҮМЭР СОЛБУЙАР ААТ үксүгэр биллэр барамайдартан, биирдиилээн ыллахха, барылара хайааһыны оҥоруон сөбүн, хайааһын буолар кэмэ, миэстэтэ суолтата суоҕун ыйар. Манна киирэллэр: КИМ БА¡АРАР, ТУОХ БА¡АРАР, о.д.а.

ТАРДЫЫЛААХ СОЛБУЙАР ААТ барамай кимиэнэ буоларын сирэйдээн бэлиэтиир. Кини сирэй солбуйар ааттан –ИЭН уустук сыһыарыы көмөтүнэн үөскүүр: МИЭНЭ, ЭЙИЭНЭ, КИНИЭНЭ, о.д.а.

ХОМУУР СОЛБУЙАР ААТ барамайдары, дьону о.д.а. бииргэ холбоон бэлиэтиир: БАРЫ, БҮТҮН, БАРЫТА.

БЭЙЭНИ СОЛБУЙАР ААТ хайааһыны хайааччы бэйэтэ оҥорорун тоһоҕолоон бэлиэтиир. БЭЙЭ тылга тардыы сыһыарыыта эбиллэн үөскэтэр: БЭЙЭМ, БЭЙЭ¢, БЭЙЭТЭ... Бу курдук араарыы, бастатан туран, кинилэр дьиҥ эйгэҕэ баар барамайдары хайдах бэлиэтииллэригэр олоҕурар. Ол аата ити көрүҥнэр бэйэ-бэйэлэригэр ыйар ньымаларынан утарылаһаллар. Холобур, сирэй солбуйар аат барамайы саҥарааччы эбэтэр истээччи быһыытынан бэлиэтиир, онтон ыйар солбуйар аат кини миэстэтин үксүн быһаарарга туттуллар. Иккиһинэн, үөһэ аҕалыллыбыт көрүҥнэр, биирдиилэрэ туспа морполуогуйалыы бэлиэлээхтэр, а.э. түһү, ахсаан о.д.а. кырамаатыкалыы халыыптарга уратылааахтар. Ол курдук, сирэй солбуйар аат элбэх ахсаанын халыыба –ИГИ өлүүскэнэн, оттон ыйар солбуйар аат –ЛАР сыһыарыынан үөскүүр. Маны таһынан, биир көрүҥҥэ киирэр солбуйар ааттар үөскүүр ньымалара эмиэ баар.