Степан Васильев аатынан сопхуос, сылгы собуота

Степан Васильев аатынан сылгы собуотун салалтата холкуос саҕаттан бу нэһилиэккэ олохтоммута. Ол иһин кини үлэтэ хайдах сайдан иһэрэ нэһилиэк олоҕун кытта ыкса ситимнээх, туох баар улахан тутуулар манна бааллар. Сылгы собуотун историята холкуостартан саҕаланар.Бордоҥ нэһилиэгэ урут 2 нэһилиэктэн турара: Бордоҥ уонна Кукаакы. Кукаакы нэһилиэгэ 5 холкуостааҕа. Максимов аатынан, кэлин «Кыайыы» диэн ааттаммыт – 1929 с. «Чуучукаан» 1935 с. «Чкалов» 1934 с. «Өктөөбүр» 1935 с. « Кыраһа» 1935 с.

Бордоҥ нэһилиэгэ 8 холкуостаах «Улазан күөл» 1931 с. «Чолбон» 1931 с. «Рабочай» 1935 с. «Чолбон» , «Рабочай» холбоһон 1941 с. «Коллектив» диэн буолбуттар. «Сиэрпэ уонна өтүйэ» 1931 с. «Маай» 1935 с. «Улгукта» 1935 с. «Инники этэрээт» 1932 с. 1954 с. бу холкуостар холбоһон «Инники этэрээт» диэн холкуос буолбуттар. Арай «Чкалов» холкуос Мохолу түбэтигэр буолан чугастыы Малдьаҕар нэһилиэгэр барбыттар. «Инники этэрээти» бастаан Васильев Иннокентий Васильевич 11, онтон Васильев Иннокентий Васильевич 1- Дьаҕаһын салайбыттар. Иккиэн Степан Васильевич Васильев бииргэ төрөөбүт биилэрэ. 1959 с Дьокуускайдааҕы госуниверситет учууталынан үлэлии сылдьар мантан төрүттээх Прокопьев Николай Иванович кэлэн Бордоҥ, Малдьаҕар, Мэҥэдьэк нэһилиэктэрин холбоон «Степан Васильев» холкуоһу тэрийбит. Малдьаҕар нэһилиэгэр «Чкалов» , «Ленин», «Горькай» , «Үүнүү күүһэ», «Коммунар», «Коминтерн» холкуостар холбоһон 1951 с. «Ленин» холкуос буолбуттар. Мэҥэдьэк нэһилиэгэр «Мэҥэдьэк», «Хатыы», «Таала» холкуостар холбоһон 1950 с. «Хатыы» холкуос буолбуттар. Н.И.Прокопьев бу «Инники этэрээт», «Ленин», «Хатыы» холкуостары холбообут.Кинини бэрэссэдээтэлинэн талаллар. 1959 с. тэриллибит холкуоска сыһыарыллыбыт сирэ: Бааһына 845 га, оһорбо 706 га, ходуһа 5255 га, мэччирэҥ 7774 барыта 14580 гектар Сүөһүтэ: Сүөһү 3996 о.и. ынаҕа 1191, биир ынахтан 756 киилэ үүт ыаммыт , үүт баалабай ыама 8319 ц, ынах этин оҥоруу 4960 ц. Сылгыта 1985 о.и. биэтэ 583, кулун дьыалабыай тахсыыта 49 бырыһыан. 1967 с. «Калинин», «Степан Васильев» холхозтар холбоһон «Степан Васильев» сопхуоһу тэрийэр уонна дириэктэринэн ананар Прокопьев Н.И. Сопхуос 5 учаастактаах буолар Чуукаар, Өҥөлдьө эбиллэн. Сопхуос сирэ: бааһына 1760, ходуһа 11226, мэччирэҥ 12318, барыта 25304 гектар. Ынах сүөһү ахсаана 5724, о.и. ынаҕа 2012, 1 ынахтан үүт ыаммыт 1402 кг, баалабай ыам 15671, ынах этэ 7135 ц. Сылгы ахсаана 3568 о.и. биэтэ 1816, кулун дьыалабыай тахсыыта 66, 2 бырыһыан, сылгы этэ 2487 ц. 1963 с. Прокопьев Н.И. сопхуос базатыгар сылгы боруодатын тупсарар соруктанан племстанция тэрийэр. Бастакы салайааччынан Попов Егор Ефимович ананар. Сылгыга бонитировка ыытан үчүгэй төрүттээх сылгылары талан, хаан атастаһыытын ыытан сылгы хаачыстыбатын тупсаран саҥа боруода таһаарарга өр кэмҥэ утумнаах үлэ ыытыллар. Сылгыны көрүү-аһатыы үлэтэ тупсарыллар. Сылгы төрдүн көрдөрөр элбэх докумуон оҥоһуллар. 1973 с. Прокопьев Н.И. пиэнсийэҕэ тахсар дириэктэринэн эмиэ олохтоох киһи Евсеев Иван Васильеавич ананар. 1979 с. Өҥөлдьөлөөх Чуукаар арахсан «Чуукаар » сопхуос буолаллар. «Степан Васильев» сопхуос 3 учаастактаах хаалар: Хатыы, Маалыкай, Малдьаҕар. Сирэ: бааһыната 196, ходуһата 12050, мэччирэҥэ 9307, барыта 21553 гектар. Сүөһүтүн ахсаана 4486, ынаҕа 1718, биир ынахтан үүтү ылбыт 1254 кг, баалабай ыам 11329 ц. ынах этэ 4047 ц. Сылгыта 2221, биэтэ 1123, кулун дьыалабыай тахсыыта 47 бырыһыан, сылгы этэ 844 ц. 1989 с. Евсеев И.В. пиэнсийэҕэ барар, дириэктэринэн оробуочайдар Антонов Нестер Климовиһы талаллар. 1991 с. Антонов Н.К. сопхуоһу сылгы собуотугар уларытан тэрийэр. Сирэ: бааһына 391 , ходуһа 7751, мэччирэҥ 2713 барыта 10855 гектар. Бу дьыл сүөһү ахсаана: Барыта 4019, ынаҕа 1238, биир ынахтан үүт ылыы 1293 кг, баалабай ыам 16905 ц, ынах этэ 2809 ц. Сылгы ахсаана барыта 3105, биэтэ 1447, кулун дьыалабыай тахсыыта 60 бырыһыан, сылгы этэ 1106 ц.

Хаһаайыстыбаны салайбыт дириэктэрдэр

Прокопьев Николай Иванович (15.04.1918с.- 23.09.1995 с.) 1959-1967 с.с. Степан Васильев аатынан холкуос бэрэссэдээтэлэ. 1967—1973 с.с. Степан Васильев аатынан сопхуос дириэктэрэ. 1980-1989 с.с. Степан Васильев аатынан сопхуос юриһа. Наҕараадалара: «Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ 1941-1945 сс. Килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээл. «За трудовое отличие» мэтээл 06.12.1956 с. Почетная грамота Минпросвещения РСФСР – 27.12.1961 с. Знак «Отличник соцсоревнования сельского хозяйства РСФСР» 08.04.1965 с. Ленин уордьана 22.03.1966 с. Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бочуотунай Грамотата 16.04.1968 с. «В.И.Ленин төрөөбүтэ 100 сылын бэлиэтээн килбиэннээх үлэтин иһин» 16.04.1970 с. Үлэ Кыһыл Знамята уордьан 1971 с. «Кыайыы 30 сыла» мэтээл 25.04.1975 с. «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээл. 31.05.1979 с. Саха АССР Ленинскэйдээҕи быыбардыыр уокуруктан сэттис ыҥырыылаах ССРС Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата 1966 с. «Кыайыы 50 сыла» мэтээл 1995 с. Таһааттарбыт кинигэлэрэ: «Уроки литературного чтения» диэн методикаҕа аналлаах пособие . «Идэтийии суолунан» 1966 с. «Олорон ааспыт олоҕум» 1999 с.

Евсеев Иван Васильевич (28.04.1934-16.03.2012 сс.) 1959 с. Свердловскайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын үнстүтүүтүн бүтэрбит, ветериарнай быраас. 1667 с. кэтэхтэн СГУ-ну бүтэрбит, зоотехник. 1964-1967 сс. Степан Васильев аатынан холкуоска солбуйааччы бэрэссэдээтэл, кылаабынай зоотехник. 1967-1970 с.с. Степан Васильев аатынан сопхуос кылаабынай эоотехнига, дириэктэри солбуйааччы. 1973-1989 сс. Степан Васильев аатынан сопхуос дириэктэрэ. 1989 с. пиэнсийэҕэ тахсан баран сылгы собуотугар диспетчер. Наҕараадалара: Саха АССР үтүөлээх ветвраһа Саха АССР тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин бочуоттаах үлэһитэ Ньурба улууһун бочуоттаах олохтооҕо.

Антонов Нестер Климович (15.08.1937-02.03.2001 сс.) 1967 с. СГУ-ну бүтэрбит 1967 с. Степан Васильев аатынан сопхуос ыстаарсай прораба. 1989-2001 сс. Степан Васильев аатынан сопхуос онтон сылгы собуотун дириэктэрэ. Наҕараадалара: РСФСР үөрэҕириитин туйгуна. 1993 с. Саха өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

2001-2003 с.с. Григорьев Моисей Семенович (1955-2016) 2003-2006 с.с. Дмитриев Сергей Гаврильевич 2006-2007 с.с.Степанов Николай Прокопьевич 2007-2009 с.с.Васильев Юрий Николаевич (1963) 2009-2010 с.с. Иванов Николай Васильевич (1978) 2010-2014 с.с. Иванов Егор Егорович 2014 сылтан Казаков Иннокентий Александрович (1983) үлэлии сылдьар.

Хаһаайыстыба үлэтигэр үрдүк көрдөрүүлэри ситиспит үлэһиттэр

Егоров Афанасий Гаврильевич 1934-2002 1959-1969 с.с. сылгыһыт, 1963-1967 с.с. Саха АССР ҮС дьокутаата, 1966 с. «Бочуот знага» уордьан. Михайлов Николай Евтропьевич 1933-2002 1962-1981 с.с. сылгыһыт, 1963 с. Саха АССР ҮС Бочуотунай Грамотата., 1964 с. Саха АССР үтүөлээх сылгыһыта,1964 с. НХСБ боруонса мэтээлэ. Петров Семен Александрович 1930-1994 1958-1970 с.с. сылгыһыт 1964 с. Саха АССР ҮС Бочуотунай Грамотата, НХСБ кыһыл көмүс мэтээлэ, 1966 с. Үлэ Кыһыл Знамята уордьан. Кириллин Афанасий Васильевич 1929 с. 1960-1970 с.с. сылгыһыт.1970 с.»Бочуот Знага » уордьан, 1993 с «Үлэҕэ килбиэнин иһин» мэтээл. Платонов Петр Васильевич 1922-1998 1966 с. Саха АССР үтүөлээх сылгыһыта. Афанасьев Семен Николаевич 1934-1978 1950-1978 с.с. сылгыһыт. Саха АССР ҮС Бочуотунай Грамотата, 1964 с. соцкуоталаһыы кыайыылааҕа. Николаев Александр Анатольевич 1966 с 1998 с. СӨ тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ. Аржаков Семен Иннокентьевич 1932-1991 Сүөһү иитиитигэр үлэлээбит.1969 с. Саха АССР ҮС Бочуотунай Грамотата. 1977 с. «Бочуот знага» уордьан, НХСБ мэтээллэрэ: 1975 с. боруонса, 1977 үрүҥ көмүс, 1978 с. кыһыл көмүс. Ефимова Мария Дмитриевна 1938 с. Ыанньыксыт, ньирэй көрөөччү. НХСБ мэтээллэрэ: 1975 с. боруонса, 1977 үрүҥ көмүс, 1973 с. соцкуоталаһыы кыайыылааҕа. Махатырова Александра Ивановна 1931-2015 Ыанньыксыт. 1968 с. Саха АССР үтүөлээх ыанньыксыта. «Отличник соцсоревнлвания сельского хозяйства» диэн бэлиэ. Павлов Иван Николаевич 1927-1999 Ыччат сүөһүнү көрөөччү. 1958 с. НХСБ кыһыл көмүс мэтээл «Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ 1941-1945 с.с. килбиэннээх үлэтин иһин » мэтээл. Александрова Александра Николаевна 1935-2007 Ньирэй көрөөччү. 1975 с. НХСБ боруонса мэтээлэ. Такыров Иван Васильевич 1930-2013 Үүт биригээдэтин биригэдьиирэ. «Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ 1941-1945 с.с. килбиэннээх үлэтин иһин », 1973 с. «Үлэҕэ килбиэнин иһин » мэтээллэр, « Соцкуоталаһыы кыайыылааҕа» икки бэлиэтэ, «Отличник соцсоревнования » бэлиэ. Егоров Анатолий Иванович 1935-2004 Суоппар. Улуус, сопхуос чөмпүйүөн суоппара. 1986 с. «Үлэҕэ килбиэнин иһин» мэтээл. Иннокентьев Спиридон Иннокентьевич 1883 – 1959 Тимир ууһа.Сопхуостан аан бастакынан 1954 с. »Үлэ Кыһыл Знамята » уордьанынан наҕараадаламмыт. Никифорова Клавдия Иннокентьевна 1940-2001 «Үлэ Кыһыл Знамята» уордьан -197

Сопхуоска техническай сайдыы

Бастакы техникалар кэлиилэрэ уонна кимнээх үлэлэппиттэрэ. 1954 с. ыам ыйын 1 к. ЗИС-5 мас кэбиинэлээх массыына, Титов Серафим Николаевич. 1955 с. маһынан оттуллан уот биэрэр локомобиль Петров Лука Васильевич. Бастакы монтердар Андреев Константин Николаевич, Тимофеев Никита Никитич. 1958 с. бурдук быһар комбайн Можуков Николай Семенович. 1958 с. ууга сылдьар самоходнай баржа Титов Серафим Николаевич. 1959 с. дизельнэй электростанция Титов Серафим Николаевич. 1977 с.ахсынньы 17 к. Бүлүү ГЭС уота. 1980 с. К-700 тыраахтыр Хахыров Владимир Степанович. 1985 с Т-150 Федоров Александр Владимирович. 1985 с КПКУ-70 сиилэс хаамбаайына Федоров Александр Владимирович. 1991 с. К-701 – погрузчик Никонов Павел Денисович 1991 с. «Енисей» хамбаайын Никифоров Василий Семенович. 1996 с. көмпүүтэр Тортоусова Санда Васильевна. 1995 с. сылгы собуотугар 3 нэһилиэгинэн 85 тыраахтыр, 56 массыына баар буола сылдьыбыт.

Сорох чыпчаал көрдөрүүлэр

Үс учаастак үрдүнэн чыпчаал көрдөрүүлэр. 1980 с. сүөһү ахсаана 4490. 1985 с. ньирэй дьыалабыай тахсыыта 85,9 быр. 1988 с. биир ынахтан үүт ыаммыт 1434 кг. Биир ынахтан 2000 кг үүтү аан бастакынан Саввинова Елена ыабыт 60-ус сылларга. Кэлин Никифорова Клавдия Иннокентьевна, Степанова Татьяна Николаевна ыабыттара, Ефимова Мария Дмитриевна 1985 с. 2294 кг үүтү ыабыт. 1986 с. Мария Дмитриевна салайар «Алар » пиэрмэтэ кэллэктиибинэн 2247 кг үүтү ыабыттара. 1987 с. биир ынахтан Тимофеева Нина Константиновна 4034 кг үүтү ыабыт 1969 с. субай сүөһү сайын эбиллиитэ 100 кг. Пахомов Григорий Васильевич. Ыччат сүөһүнү төлөһүтүүгэ Ефимова Мария Дмитриевна, Александрова Александра Николаевна Яковлева Анастасия Петровна өр уонна үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ. 1992 с. туттарыллар сүөһү орто ыйааһына 305 кг тэҥнэспит.

Сылгы иитиитигэр: 1965 с. холкуос үрдүнэн кулун дьыалабыа тахсыыта 82 быр. 1985 с.Сылгы этин оҥоруу 1789 ц. 1970 с. Кириллин Афанасий Васильевич звенота кур сылгыны 99,5 быр. Ииппит. 1965 с. Кириллин Афанасий Васильевич звенота кулун дьыалабыай тахсыытын 99,5 быр. тиэрдибит, 184 биэттэн 170 кулуну ылбыттар.

Хонуу үлэтигэр: 1984 с. Маалыкай учаастагар 4231 т от оттоммут. 1976 с. Кириллин Александр Семенович ДТ-75 тыраахтырынан 3032 э/га. 1977 с. Васильев Пантелеймон Григорьевич МТЗ-52 рыраахтырынан 1711 э/га 1976 с. Егоров Анатолий Иванович ЗИЛ-130 массыынан 190477 т/км. 1980 с. Саввинов Илья Семенович 118529 т/км. 1981 с. Иванов Григорий Федорович АВВ-3,5 уу баһар массыынан 61745 т/км оҥорбуттар.

Ордук элбэх түүлээх бултаммыт: 1974 с. тииҥ 22651 уст. 1989 с. кырынаас 1539 1989 с. солоҥдо 75 1989 с. киис 945 1993 с. андаатар 803 1996 с. бөрө 14 1986 с. Баланов А.М. 75 кииһи биир сыл бултаабыт.

Булт

Булт саха норуотун төрүт дьарыга. Бурдук да ыһыллар буолбутун кэннэ, сүөһү, сылгы ииттэр саха дьоно сорох аһылыктарын, таҥастарын ойууртан, ууттан бултаан айахтарын ииттэллэрэ. Сэрии сут саҕана аарыма булчуттар Иванов Г, Иванов Т, Былгаев И. дьоннорун-сэргэлэрин бултаан абырыыллара үһү. Хаһаайыстыба хаһан баҕарар идэтийбит булчуттардаах буолара.Бултааһын ордук үчүгэйдик сопхуос буолбутун кэннэ тэрээһиннээхтик ыытыллар буолбут. Булчуттары тэрийии 1968 с. охотовед миэстэтэ көрүллүбүтүгэр олохтоох ыччат Семянов Валентин Васильевич үлэлиэҕиттэн былааннаахтык тэриллэр буолбут. Сопхуос булчуттарга анаан 200 чугаһыыр табаны иитэрэ. Табаннан ыраах Ыгыатта, Ханньыйа, Моркуоку, Сугдьаар түбэлэринэн тэлэһийэн, идэтийбит булчуттар бултууллара. Ордук элбэхтик киис, андаатар, тииҥ, күөллэртэн собо бултанара. Булчуттары бултуур сааларынан, тэриллэринэн, анал таҥастарынан, балаакканан, тимир оһохторунан сопхуос хааччыйара. Идэтийбит булчуттар Андреев Н.И, Андреев М.С, Кириллин А.Н, Никифоров Н.С, Никифоров С.Е, Холохов С.Ф,Тихонов Н.А, о.д.а. элбэх түүлээҕи бултууллара.

Астыыр-батарар салаа

1971 с. Маалыкайга улахан остулубуой дьиэтэ тутллубута. Манна олохтоохтор, ыалдьыттар аһыыллара. Кэлин ыһыллыы саҕана тохтоон хаалбыта. Манна өр Евсеева У.И, Софронова Е.Д, Васильева М.С, Лыткина Д.Г. үлэлээн ааспыттара. Холкуос саҕаттан үүтү астыыр арыы собуоттара тэриллибиттэр. Эти тутааччыларынан атын дьоннор үлэлииллэр эбит. 1959- 1976 с.с. Данилов Алексей Николаевич (1932-1998) маастарынан үлэлээбит 1976- 1993 с.с. Лазарева Дария Николаевна (1943 1992 с. Антонов Н.К. астыыр-батарар салааны тэрийбитэ Бастакы салайааччынан Васильев Револий Иннокентьевич, технологынан Макарова Галина Степановна ананан үлэни тэрийбиттэрэ. 1993 с. Ньурбаҕа «Мэҥэдьэк» диэн сылгы собуотун мҕаһыына аһыллыбыта. 1993 с. рабкооптан дьиэ ылан астыыр усулуобуйа тупсубута. Мантан ыла ынах, сылгы иһэ туйах сууллан астанан атыыланар буолбута. 1994 с. оборудование атыылаһыллан халбаһыы оҥоһуллар буолбута. Астыыр салаа бастаан Ураһалааххаа эргэ арыы собуотун дьиэтигэр саҕалаабыта. 1996 с. Хатыыга, Маалыкайга, Малдьаҕарга собуот бэйэтин маҕаьыыннарын аһан үлэлэппитэ. 1998 с. арыы собуотун учаастагар бэкээринэ үлэҕэ киирбитэ. Собуот үлэһиттэрэ бэйэлэрин килиэптэрин сиир буолбуттара. Бастакы биэкэрдэринэн Михайлова Е.М, Харитонов И.С, Ушканова В.А. үлэлээбиттэрэ. Урут кымыс сайын ыһыахха эрэ оҥоһуллар буоллаҕына 1998 сылтан кыһыннары оҥоһуллар буолбута. Ол инниттэн Бэтиис диэн сиргэ биэ ыырга аналлаах база тутуллубута. Кымыс оҥоһуутугар бастаан Никитина Е.И, Иванова Э.Н, кэлин Соловьева М.Е, Михайлова Е.М, биэ ыаһыныгар Аржаков И.С. үлэлээбиттэрэ. Арыы собуотугар маастардарынан үлэлээн ааспыттара Петров Ин.Ин., Никифоров А.А. 1997-1999 с.с. Матвеева Александра Егоровна. 1999 с .билиҥҥэ диэри Семенова Александра Афанасьевна. 2001 с. арыы собуота сылгы собуотуттан арахсан «Эргинэр-тутар киин» (торгово-закупочный центр) диэн ааттаммыта. Сылгы собуотун таһынан нэһилиэнньэттэн үүт тутар буолбута. 2003-2007 с. Ас оҥорор холбоһук (Пищекомбинат) диэн ааттана сылдьыбыта 2007 с. «Байар» диэн тыа хаһааыстыбатын производственнай кээпэрэтиибэ буолбуттара. Технолог Семенова С.В. кэлэн суорат, йогурт о.д. а. үүт аһылык оҥорор буолбуттар.

Иис сыаҕа

1991 с Антонов Нестер Климович иис сыаҕын тэрийбитэ. 1991-1999 с. Слепцова Марфа Николаевна сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ-19 1999-2001 с. Егорова Елизавета Петровна 1953 с. 2001-2004 с. Васильева Александра Викторовна 1961 с. Андреева Анисия Васильевна имииһитинэн үлэлээбитэ. Типянова И.П, Степанова К.А, Александрова Т.К, Алексеева С.И, Саввинова Л.С. иистэнньэҥнэринэн үлэлээбиттэрэ. Сыах араас түүлээх таҥаһы, тыс этэрбэстэри, оҕуруонан билэлэри, тирииттэн өйдөбүнньүк бэлэхтэри, паннолары тигэрэ, оҥороро. Оҥоһуктарын таҥастарын олохтооъ нэһилиэнньэ атыылаһара уонна Ньурбаҕа, Дьокуускайга батараллара. Сыах муҥутаан 2003 с. 422 тыһ солк бородууксуйаны оҥорон таһаарбыт.

Билиҥҥи туругунан сылгы собуота 20 үлэһиттээх ол иһиттэн сылгыһыта 14. Арендалаһар сирэ: ходуһа- 593,97 га, мэччирэҥ- 459,1 га, бааһына-62,7 га. Сылгы ахсаана 661, 10 ынах. Сылгы собуотун Маалыкайга баар тутуулара: Маҕаһыын 120 кв. м, арыы собуота, халбаһыы сыаҕынаан 330 кв.м, гараж 7 миэстэлээх, хонтуора 203 кв.м, бэкээринэ 64 кв.м, иис сыаҕа 112 кв.м, Сыкаабылга балыксыт дьиэтэ 60 кв.м, Дыадааҥҥа булчут үүтээнэ 18 кв.м. Арыылаах-Бэрэ электролиния 2,5 км. Тиэхиникэтэ: Урал-лесовоз-1, Камаз -1, МТЗ-82 – 5, Синтай – 2

Маалыкай учаастага

1967 с «Степан Васильев» сопхуос тэриллибитин кэннэ Бордоҥ нэһилиэгэр 2 учаастак баара: Маалыкай уонна Айда. Салайааччыларынан Николаев Николай Наумович, Ефремов Николай Николаевич үлэлээбиттэрэ. Онтон 1969 с иккиэннэрин холбоон Маалыкай учаастага диэн буолбуттара. Учаастакка муҥутаан үлэһиттэнэ сылдьыбыта. Манна салайааччыларынан үлээн ааспыттар: 1969- 1973 с.с. Яковлев Трофим Никифорович ( 1935 с.) 1973-1978 с.с. Кириллин Петр Дмитриевич (1930-2013) 1978-1981 с.с.Пахомов Григорий Васильевич (1936 с.) 1981-1986 с.с. Яковлев Трофим Никифорович (1935 с.) 1986 -1987 с.с. Васильев Револий Иннокентьевич (1956 с.) 1987-1989 с.с.Тимофеев Николай Сергеевич (1941с) 1990-1991 Григорьев Владимир Николаевич (1944-2012) 1992-1994 с.с.Егоров Николай Кузьмич (1951 с.) 1994-1997 с.с.Чарканов Иннокентий Васильевич (1939-2009) 1997-2001 с.с.Хахыров Владимир Степанович (1944 с)

Сылгыта, сүөһүтэ

Сыла Сүөһү ахс. о.и. ынаҕа ньирэйи ыл. 1 ынахт.уут, кг сылгы ахс. о.и. биэтэ кулуну ылыы

1966 1902 606 84,8 1406 1078 470 19.5 1967 1723 568 94,1 1724 1056 515 68,5 1968 1650 602 92,4 1750 944 536 68,3 1973 1848 703 78.2 1568 932 498 80 1974 1915 749 96,6 1666 950 509 59,4 1980 2185 880 75.1 1168 931 775 72,9 1988 1687 617 79.1 1541 1338 584 70. 1990 1027 558 83 1992 1352 604 51,2 1995 1113 634 49,5

Ыһыллыы иннинэ сүөһү Ураһалаахха уонна Мэҥэлээххэ көрүллэрэ. Ураһалаахха 10 хотон, кормосыах, кыһыл муннук, олорор дьиэлэр, арыы собуота бааллара. Сылгы собуота буолбутун кэннэ Ураһалаахха учаастакка анаан гараж , улахан хонтуора тутуллубуттара.Маны таһынан Мэҥэлээххэ 2 субай хотоно, Ойбон көлүйэҕэ 1 хотон бааллара. Сайылыктар: Айда, Алар , Кураанах, Атырдьахтаах ыанньык кизннэрэ, ньирэй сайылыктара Арыылаах, Бэрэ, Саадьайга уотуллар сүөһүгэ аналлаах тутуулар. Сылгы собуота буолбутун кэннэ ити сайылыктарга барыларыгар үлэһиттэр олорор типовой хастыы да дьиэ тутуллубута. Сопхуос саҕана Бэтиискэ эмньик сайылыга баара. Сылгы базалара Таала, Мондоку, Кыраһа, кэлин Бэттиэмэҕэ, Кыыраҥдаҕа, Өктөөп маарыгар Махсым таалатыгар тутуллубуттара. Сылгы собуота буолбутун кэнниттэн Бэтиискэ биэ ыыр бааза тутуллубута. Билигин Маалыкайга 254 сылгы ол иһиттэн биэтэ 161.

Тутуу сыаҕа

Тутууну ыытарга анал биригээдэ баара. Манна мас бэлэмнээччилэр, пилорамаҕа мас элбээтээччилэр, стэлээркэҕэ тутууларга аналлаах түннүктэри, ааннары онтон да атын тэриллэри оҥороллоро уонна болуотунньуктар . Тутуу улахан холкуос буолуоҕуттан элбэхтик ыытыллыбыта. Тутууга аналлаах 2 пилорама, стэлээркэ хас да тыраахтыр баара. Сылгы собуотун саҕана арочнай гараж тутуллубута.

Холкуос, сопхуос, сылгы собуотун саҕана тутуллубут улахан тутуулар. Улахан тутуулар үксэ холкуос, сопхуос саҕана тутуллубуттар. Тутуулары хаһаайыстыба бэйэтэ үбүлээн, бэйэтин дьонунан туттарбыт. Хаһаайыстыба бэйэтигэр эрэ аналлаах эбийиэктэри туппакка улахан социальнай тутуулары барытын кэриэтэ туттарбыт. 1936 с. улахан оскуола. 1980 с. умайан хаалар. 1982 с . улахан мас оскуоланы Ньурбатааҕы ПМК туппута эрээри сопхуос барытыгар көмөлөспүт. 1939 с. бастакы улахан кулууп Саввинов Андрей Андреевич (1895-1964 ) салайан тутуллубут. Кэлин Ураһалаах пиэрмэтигэр көһөрүллэн олорор дьиэ буолбута. 1961 с. начаалынай оскуола. 1966 с спортсаала оскуола оҕолорун уонна холкуостаахтар күүстэринэн. 1967 с. сопхуос хонтуората, кэлин иис сыаҕа буолбута, билигин кураанах. 1967 с. улахан кулууп билигин үлэлии турар. 1969 с. бастакы икки этээстээх сопхуос хонтуората 2003 с. кыаммат ыаллар олорор дьиэлэрэ. Балыыһа территориятыгар амбулатория дьиэтэ. 1971 с. тиэхиникэни өрөмүөннүүр улахан мастарыскыай, дизель станцияҕа аналлаах дьиэ, кэлин Бүлүү электросеть хонтуората буолан билигин подстанция таһыгар үлэлии турар. 1967 -2000 с.с. усталарыгар түөртүү-иккилии кыбартыыралаах 11 дьиэлэр.Билигин да үксүлэрэ үлэлии тураллар. 1971 с. остулубуой дьиэтэ. Билигин кураанах. 1971 с. 2 этээстээх гостиница, аллараа өттө отделение хонтуората. Билигин администрация уонна тэрилтэлэр хонтуоралара. Быйыл хапытаалынай өрөмүөн ыытыллан саҥатыгар түстэ. 1974 с. почта, АТС дьиэтэ. Манна билигин итилэри таһынан аптека уонна сбербаан филиала үлэлииллэр. 1979 с. Сардаҥа детсад. 1969 – 2000 с.с. арыттаах хотон, ампаар ньирэй хотоно, улахан 8 хотон, 2 улахан гараж, столярка, 4 арочнай гараж, баанньык, хортуоппуй кыстатар арочнай ыскылаат, Ураһалаахха улахан булуус, Ураһалаахха отделение хонтуората тутуллан үлэҕэ киирбиттэрэ. 1981 с. көскө кэлбит кытайдарга тутуллубут дьиэ 1988 с. Мичил детсад. 1995 с САПИ үбүгэр 2 этээстээх, гаражтаах, прачкалаах, куухуналаах , хочуоллаах балыыһа комплекса. 1996 с. Сэргэ диэн сылгы собуотун маҕаһыына, аттыгар ыскылааттаах. 1987 с. улахан хонтуора 1998 с. арыы собуотун таһыгар бэкээринэ. 1990- 2000 с.с. Хатыы-Маалыкай-Малдьаҕар, Маалыкай-Айда-Арыылаах-Бэрэ-Мэгэдьэк-Бэттиэмэ-Орто Сайылык-Хаты, Маар үрэх-Уус Күөлэ, Маалыкай-Кураанах, Атырдьахтаах Алар сайылыктар суоллара томтотуллубуттара, сорохторо гравийдаммыттара. Ураһалаахха 11, Мэҥэлээххэ 2 хотон. Баанньык Атырдьахтаах, Алар сайылыктарыгар үлэһиттэр олорор типовой дьиэлэрэ, Бэттиэмэҕэ Үөннүүргэ сылгы базалара, Маай учаастагар иккилии кыбартыыралаах 2 олорор дьиэ тутуллубуттара. Уһуннук үлэлээбит тутуу инженердэрэ: Антонов Н.К, Даянов А.И, Николаев И.П, Иванов И.С, Васильев Ю.Н.

Киин база

Киин база бэйэтэ туспа территориялаах этэ. Онно улахан гаражтар, өрөмүөннүүр мастарыскыай, ыскылааттар, үлэһиттэр мустар будкалара, Бүлүү ГЭ-һин уота кэлэ илигинэ дизельнэй ыстансыйа бааллара. Манна сопхуоһу хааччыйар улахан таһаҕас массыыналара, сири, суолу оҥорор улахан тыраахтырдар, нэһилиэнньэни уунан хааччыйар уу баһар массыыналар уонна салалтаны таһар чэпчэки массыыналар тураллара. Манна туспа механиктар, гараж сэбиэдиссэйэ, диспетчер, суоппардар, тырахтарыыстар үлэлииллэрэ.

Нефтебаза

Улахан нефтебаза баара. Кини тутуута улахан холкуос буолуоҕуттан саҕаланан баран кэлин кэҥэтиллэн испитэ. 75 , 50, 25 куптаах систиэринэлэр бааллара .Сылгы собуота буолбутун кэннэ 400 куптаах икки улахан систиэринэни бэйэбит сварщиктарбыт оҥорбуттара. Нефтебаза сэбидиссэйдэринэн Петров Лука Васильевич, Егоров Егор Семенович, Халабышев Владимир Иванович үлэлээбиттэрэ.

Ветучасток

1921 сыл от ыйын 4 күнүгэр Ньурбаҕа ВЕТЕРИНАРНАЙ СУЛУУСПА төрүттэммит. Маалыкайга маҥнайгы ветеринарнай пууну 1939 сыллаахха Иван Иванович Шабарскай олохтообут. 1939 сыл – ветеринарнай пуун. 1992 сыллаахха Ст. Васильев аатынан сылгы собуотугар ведомственнай ветеринарнай сулууспа иһинэн Маалыкай ветеринарнай лечебницата уонна Бордон ветеринарнай учаастага (Маай учаастагар) тэриллибиттэрэ. 1994 сыллаахха 1982 сыллаахха тутуллубут дьиэни атыылаһан олоробут. 8,6 м х5 м, иэнэ 40,8 кв.м. Салайааччыларынан үлэлээтилэр: 1993-2010 с.с. Егорова Галина Егоровна (1947 с.) 2010 сылтан Карманова Сардаана Васильевна (1975 с.) 2016 сыл саҕаланыытыгар ынах сүөһү ахсаана 1088 , сылгы – 1167 , сибиинньэ – 12 , коза – 7 , кролик – 6 , куурусса – 5 , ыт – 167 , куоска – 18 . 1939 – Макаров Василий Иванович. 1946-1960 сс. Васильев Иннокентий Васильевич 1960-1961 сс. Гуляев Афанасий Алексеевич 1931 с 1961-1964 сс. Евсеев Иван Васильевич. 1964-1967 сс. Пахомова Мария Дмитриевна. 1967-1969 сс. Яковлев Трофим Никифорович. 1969-1970сс. Григорьев Владимир Николаевич. 1970-1981 сс. Федоров Афанасий Григорьевич. 1981-1984 сс. Васильев Револий Иннокентьевич. 1984-1989 сс. Саввинов Прокопий Корнилович. 1989-1993 сс. Васильев Револий Иннокентьевич, «Отличник с/х РС (Я)»: - Cаввинов Прокопий Корнилович, - Егорова Галина Егоровна, - Федоров Федот Васильевич. Первомайскай демонстрацияларга, Кыайыы күнүгэр, күһүн «Доруобуйа күнүгэр», «Нация сүүрүүтүгэр» кыттыыны ылабыт. 2007 сыллаахтан компьютер баар. 2010 сылтан хамнас карточкаҕа түһэр .