Суэц ханаала
Суэц ханаала (Arabic: قناة السويس, Qanā al-Suways, French: Le Canal de Suez) Египет дойдутугар баар ханаал. Синай тумул арыытыттан арҕаа өттүгэр сытар. Ханаал уһуна 163 километр, уонна ордук кыараҕас сиригэр 300 миэтирэ кэтит. Средиземнай байҕалга баар Саид португар (Būr Sa'īd) саҕаланар уонна Кыһыл байҕалга баар Суэц (al-Suways) диэн сиргэ дылы барар. Франция хампаанньата 1859 сыллаахха тутуутун саҕалаабыта уонна 10 сыл буолан баран бүтэрбитэ.
Туттуута
уларытХанаал нөҥүө Европаттан Азияҕа дылы хараабыллар бараллар, Африка континенын эргиччи барбат курдук. Египеттан Индия океаныгар дылы барар курдук тутуллубута.
Историята
уларыт1859 сыллаахха Universal Suez Ship Canal Company Суэц ханаалын тутуутун саҕалаабыта уонна 10 сылынан бүтэрбитэ. Бастакы хараабыл 1867 сыл Олуннньу 17 күнүгэр ааспыта. Арыллыытын церемониятыгар анаан Джузеппе Верди Аида оператын айбыта.
Ханаал баар буолан табаардары аан дойдуга тарҕатар сөп буолбута. Ону тэҥэ Европа дойдулара Илин Африка дойдуларыгар барар табыллар буолбута, ол иһин сотору буолан баран Европа дойдулара былаастарын олохтообуттара.
Суэц ханаалын ситиһиилээҕин иһин Франция хампаанньата Панаама ханаалын тутарга санаммыта да, бүтэрбэтэҕэ. Панаама ханаалын кэнники толорбуттара.
1967 сыллаах алта күннээх сэрии буолар бириэмэтигэр ханаал 1975 сыл бэс ыйын 5 күнүгэр дылы сабылла сылдьыбыта. Ол иһин ХНТ эйэ харабылын күүһэ туруоруллубута, онно сэрии буолбатын диэн.
15 тыһ хараабыл кэриҥэ сыл аайы ханаал нөҥүө ааһаллар, ол аата аан дойду хараабылларыттан 14%. Биир хараабыл ааһарыгар 16 чаас наада .