Таксон

Таксо́н (лат. taxon, элб. ахс. taxa) — таксономия элэмиэнэ, классификация бөлөҕө. Үксүн биология систематикатыгар туттуллар, манна таксон диэн ханнык баҕарар рангалаах бөлөҕү ааттыыллар.

Билиҥҥи биология классификациятыгар таксоннар иерархиялаахтар. Ол аата таксо иһигэр хас да таксон аннынааҕы таксон киирэр, оттон таксон бэйэтэ атын үрдүкү таксоҥҥа элэмиэн быһыытынан киирэр. Холобур ууска хас да көрүҥ киирэр, оттон уус бэйэтэ атын уустары кытта ханнык эрэ кэргэҥҥэ киирэр.

Биологияҕа таксоннар ааттара

XX үйэ саҕаланыытыгар 7 сүрүн таксономическэй хаттыгас баар буолбута:

• саарыстыба — regnum
• кэлим (нууч. тип) — phylum (үүнээйилэргэ салаа нууч. отдел — divisio)
• кылаас — classis
• аймах (нууч. отряд) (үүнээйилэргэ порядок) — ordo
• кэргэн (нууч. семейство) — familia
• уус (нууч. род) — genus
• көрүҥ (нууч. вид) — species

Ханнык баҕарар үүнээйи эбэтэр харамай бу сэттэ хаттыгаска киириэхтээх.

Маны таһынан өссө биир элбэхтик туттуллар хаттыгас баар — этэрээт (кэргэн үрдүнэн). Холобур Саха сиригэр баар үүтүнэн иитиллээччилэр маннык этэрээттэргэ арахсаллар: үөннэри сиэччилэр, илии-кынаттар, сиэмэх кыыллар, лаапчаан атахтаахтар, кииттиҥилэр, паара туйахтаахтар, кэрбээччилэр, куобахтыҥылар.

Эбии Көрүҥ үөдүҥэ (подвид), көрүҥ эгэлгэтэ (разновидность), уонна да атын эбии сыһыарыылаах хаттыгастары туһаналлар. Холобур мэҥэ диэн тылы туһанан ханнык баҕарар таксон үрдүнэн турар эбии таксон оҥоруохха сөп: мэҥэ аймах (надсемейство).

Туһаныллыбыт сирдэр

Русско-якутский словарь биологических терминов, Угаров Г. С., Дьокуускай, 1993