Уактар
Уактар (каз. Уақ) — казахтар Орто жус дэнэр уустарын алта биис ууһун (конырат, уак, керей, аргын, кипчак и найман) иһигэр киирэр норуот.
Уактар — Орто жус саамай аҕыйах ахсааннаах биис уустара, норуоттара буоллаллар. Кинилэр Иртыш һрүс төрдүнээҕи сиринэн көһө сылдьан олорбуттара. Уактар Джунгардар уонна Калмыктар бэйэ бэйэлэрин кытта сэриилэһэр кэмнэригэр улаханнык үтүрүллэ сылдьыбыттара. Ол кэмҥэ кинилэр норуоттарын саамай элбэх бырыһыанын сүтэрбиттэрэ. Ону уактар биис уустара элбэх баатырдаахтарынан быһаарыахха сөп диэн үөрэхтээхтэр, учуонайдар, историктар сабаҕалыыллар.
Уактар үтүө төрүттээх, дьоһун биис уус диэн аатырыллара. Уактар буойуннара казахтар ханстволарыгар бастыҥ буойун быһыытынан билиниллэллэрэ. Ол курдук, кинилэртэн тымыр сыдьаан тардан казахтар биллэр көстөр, номох буолан кэпсэнэр буойуннара Баян, Ер Кокше уонна Ер-Косай, Кошкарбай уонна Дерпсалы төрөөбүттэрэ ууһаабыттара[1]. Аатырбыт Аблай хаан түөрт бастыҥ боотуруттан, төһө да бэйэлэрин ахсааннара аҕыйах буоллаллар, иккитэ Уактарэтэ.
Күн бүгүн Уактар Казахстан өрөспүүбүлүкэтин Павлодарскай, Илиҥҥи Казахстаннааҕы, Хотугу Казахстаннааҕы, Костанайскай уобаластарыгар, ону таһынан Алтаай кыраайыгар, Монголияҕа, Кытайга уонна Германияҕа олороллор.
Төрүттэрэ уларыт
Үөрэхтээхтэр суруйалларынан, Уактар кереялары кытта ыкса аймахтыылар. А. X. Маргулан учуонай этэринэн, кинилэр былыргы кереялартан, кэрэйииттэртэн үөскээбиттэр. Оттон кинилэр туһунан сибидиэнньэ өссө XIII үйэттэн суруллар [2].
Бэлиэтээһиннэр уларыт
- ↑ Записки Ш. Ч. Валиханова.
- ↑ Востров В. В., Муканов М. С. Родоплеменной состав и расселение казахов (конец XIX — начало XX в.). — Алма-Ата: Наука, 1968. — С. 78—79. — 255 с.
Литэрэтиирэ уларыт
- Шакарим Кудайбердиев. Родословная тюрков, киргизов, казахов и ханских династий. / Пер. Бахыта Каирбекова. — Алма-Ата: Жазушы; СП «Дастан», 1990. — ISBN 5-605-00891-9
- Мухамеджан Тынышпаев. Материалы по истории киргиз-казакского народа. — Ташкент: Вост. отд. Казакск. гос. изд., 1925.
- Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алма-Ата: Казахская энциклопедия, 2006. — Т. 5. — С. 279. — 561 с. — ISBN 9965-9908-5-9
Сигэлэр уларыт
- Уак Шежересы Генеалогия рода уакХалыып:Ref-kz