Уус-Алдан улууһун бэлиэ ыччата

Арассыыйаҕа комсомол 1918 сыл алтынньы ый 29 күнүгэр оробуочай уонна үлэһит бааһынай ыччат Бүтүн Россиятааҕы I съеһинэн тэриллибитэ. Онон ити күн комсомол төрөөбүт күнүнэн ааҕыллар. 1922 сыл сааһыгар Национальностар норуодунай хамыссырыйааттарын иһинэн тэриллибит Саха сирин бастайааннай боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлистибэтэ, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй, култуурунай сайдыытыгар улахан суолталаммыта. Өрөспүүбүлүкэ эдэр салайааччылара (Ойуунускай – 29, Аммосов – 25, Барахов – 24 саастаахтара), автономнай өрөспүүбүлүкэ статуһун ылыы, Саха сирэ экэнэмиичэскэй, бэлитиичэскэй уонна духуобунай саҥалыы сайдыытыгар модун төһүү буоларын үчүгэйдик өйдүүллэрэ. Ону тэҥэ, бу дьиҥнээхтик уларыта тутуу саҕаланыыта эрэ буоларыгар эмиэ саарбахтаабаттара. Ол сылларга Гражданскай сэрииттэн эмсэҕэлээбит норуот хаһаайыстыбатын чөлүгэр түһэриигэ, социалистическай тутулга көһүүгэ, Саха сирин норуоттарын култуураларын үөскэтиигэ, үөрэхтээһиҥҥэ акылааты түһэриигэ, норуот күүһүн түмэргэ киэҥ далааһыннаах тэрээһин үлэ ыытыллыбыта. Автономнай өрөспүүбүлүкэ тэриллибит бастакы күннэриттэн, судаарыстыбаннас акылаатынан буолуохтаах бырамыысыланнаһы үөскэ¬тии кууруһа тутуһуллубута. Хомсомуол ыччата Сэбиэскэй былаас атаҕар туруутугар, гражданскай сэриигэ, сойуустаах өрөспүүбүлүкэлэр экэниэмикэлэрэ, култууралара сайдыытыгар киллэрбит кылаата сөҕүмэр. Хомсомуоллар Поволжье хоргуйбутугар, Кыһыл Аармыйа байыастарыгар, боруоҥҥа, 1929 сыллаахха сир реформатыгар, хомууналары, артыаллары, бырамыысыланнаһы тэрийиигэ көмөлөспүттэрэ. “Долой неграмотность” хамсааһыны, БГТО, ГТО, “Ворошиловский стрелок” нуормаларын туттарыыны, “Ыраас олох”, Осоавиахим, “Молния”, “Буревестник”, “Водник” уопсастыбалары иилээбиттэрэ-саҕалаабыттара. Ол курдук, 1932 сыллаахха Алдаҥҥа Косарев аатынан хомсомуол-ыччат бастакы ударнай шахтата баар буолбута. Хомсомуоллар олох-дьаһах атын да эйгэтиттэн туора турбатахтара. Өрөспүүбүлүкэҕэ билим уонна култуура сайдыытыгар эмиэ кылааттарын киллэрбиттэрэ. Ол түмүгэр үгүс ыччат Саха хомсомуолун бириэмийэтин лауреата буолбута.

Николай Окоемов Н.Н. Окоемов 1897 сыллаахха сэтиньи 21 күнүгэр Уус Алдан улууһугар Курбуһах нэһилиэгэр дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. 30-с сыллардаахха Саха сиригэр коллективизация саҥардыы киирбитэ. Бастакы холкуостары, ТОЗ табаарыстыбаны тэрийсиигэ сүрүн эппиэттээх үлэһит этэ. Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга элбэх кыһамньытын уурара, бастакы тыраахтардар, тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикэлэрэ кэлэрин ситиспитэ. Советскай сойуус бастакы уонна иккис пятилеткаларын уураахтарын олоххо киллэриигэ билиитин-көрүүтүн, сатабылын көрдөрбүтэ.

Иван Жирков Өспөх нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1928 сыллаахха Дьокуускайдааҕы Сэбиэт бэһис съездыгар делегатынан талыллыбыта. 1929 сыллаахха Дьокуускайдааҕы окружком чилиэнинэн, бу сыл кулун тутарыгар Дьокускайдааҕы ОК ВЛКСМ бюротун чилиэнинэн талыллыбыта.

Петр Аммосов Бастакы Лөгөй нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Өймөкөөҥҥө баартыйа ячейкатын сэкиритээринэн, Мэҥэ Хаҥалас РК ВКП(б) сэкиритээринэн, ОК ВЛКСМ сэкиритээринэн, ОК ВКП()б сэкиритээринэн, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлинэн, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун Бэрэссэдээтэлинэн, РСФСР Сэбиэтин заместительынан үлэлээбитэ.

Сергей Васильев Суотту нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1925-1929 сылларга Бороҕон улууһугар пионер тэрилтэтигэр пионербаһаатайынан үлэлээбитэ. 1930 сыллаахха Уус Алдан райисполкомун бэрэссэдээтэлэ уонна районо сэбиэдиссэйэ. ЯЦИК отделын инструктора уонна сэбиэдиссэйэ. 1932 с. Мэҥэ Хаҥалас райисполкомун бэрэссэдээтэлэ. 1934 с. Ньурбатааҕы райисполком бэрэссэдээтэлэ. 1937-1938 сылларга Дьокуускай горсоветын бэрэссэдээтэлэ. СССР суруйаачыларын сойууһун чилиэнэ.

Афанасий Мигалкин Иккис Лөгөй нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Үс сыллааҕы советско-партийнай оскуоланы бүтэрбитэ, ЦК КПСС биир сыллааҕы кууруһугар үөрэммитэ. Учурдааҕы райисполком бэрэссэдээтэлинэн, Уус Алдан МТС дириэктэринэн, Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтигэр заместителинэн, Марха оскуолатын дириэктэринэн, 1943-1945 сылларга - Уус Алданнааҕы РИК бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Дьокуускайдааҕы обком КПСС пленимун чилиэнэ. Ону таһынан Петр Гуляев, Семен Находкин, Гаврил Босиков хомсомуолга үлэлэспиттэрэ.