Фермопиларга охсуһуу

Фермопиларга охсуһуу (гир. Μάχη τῶν Θερμοπυλῶν) — балаҕан ыйыгар 17-19 чыыһылаларыгар 480 эрабыт иннинээҕи сылыгар Греко-персидскай сэриитин кэмигэр Фермопилы хапчааҥҥыгар.

Перс армиятын билиҥҥи историктар 200-250 тыһыынча киһинэн сыаналыыллар,араас чахчыларынан, 5200- тэн 7700- кэ диэри. Сэриигэ бастакы икки күн гректэр кыараҕас хапчааҥҥа атаакаларын ситиһиилээхтик былдьаабыттара, ол гынан баран бүтэһик, үһүс күнүгэр сэрии сащитниктара үгүстэрэ төгүрүктээһинтэн сэрэхэдийбиттэрэ. Миэстэҕэ спартанецтар, феспанциялар уонна фиванциялар этэрээттэрэ эрэ хаалла, уопсайа 500-кэ киһи. Олохтоох киһи бэрдиттэн гректэргэ киирэн быыс булан кыаыйбыттара.

История иннэ

Греция куораттара-Афина уонна Эррия государстволара Греция полисаларыгар Иония аймахтарыгар көмөлөһөллөрө, перс ыраахтааҕытын былааһын утары 499-494 сыллардаахха э. э. Персия империята ол кэмҥэ эдэр этэ. Онтон ыла Ньукулай омуктарын бастарын дабайбыттара. Афиняннары кытта бииргэ империя уонна сатрапия киин куоратын былдьаһыы, уматыы ситиһиллибитэ. Дарий аҕа дойду сэриитигэр кыттыбыт гректэргэ иэстэһиэн баҕарбыта. Дарий ылыытыгар дьайыы реакциятын итинник ойуулуур: Дарий диэн былыргы гректэр куораттарын бас билэр кыаҕы көрбүтэ. Б.э. ИНН. 492 с. перс военнай экспедициятын кэмигэр Мардония фракцията ылыллыбыта, Македония персидскай ыраахтааҕытын үрдүкү былааһа билиммитэ онон перстэр түҥ былыргы гректэр территорияларыгар кураанах сэриилэринэн хааччыллыбыттара. Дарий 491 с «сир уонна уу» ирдэбилинэн тутулуга суох Греция куораттарыгар ыытан, перс былааһын бас билиитигэр уонна билиигэ сөп түбэһиннэрэн ыыппыта. Ахеменид судаарыстыбатын күүһүн, байыаннай күүһүн толору өйдөөн, былыргы Эллэй куораттара спартакиадаттан уонна Афиныттан ураты унизациялыыр ирдэбиллэри ылыммыттара. Афиныга сууту- сокуону уонна казеннары ыыппыттара. Ол түмүгэр дьонум ууттан ылаары холуодьаска бырахпыттара. 490 сыллаахха Афинины бас билэр Датис уонна Артаферна хамандыырдаах перс флотун ыыппыта. Афининнарга суол устун эретрия урусхалламмыта. Аттика территориятыгар сэриилэспиттэрэ да, афиняннар уонна былатяктар өлөрүллүбүттэрэ, Марафон аттыгар кыргыһыыга сэриилэспиттэрэ. Бу табыллыбатах экспедиция кэнниттэн Дария Греция бүттүүнүн баһылыырга улахан сэриини хомуйбута. Кини былаанын Египеккэ восстановка мэһэйдээбитэ 486 сыллаахха Б. э. ИНН. онтон сотору Дарий өлбүтэ. Трон кини уола Ксеркс ылла. Египет восстаниетын хам баттаан, Ксеркс Грецияҕа походка бэлэмнэниини салҕаабыта. Армия элбэх омуктан мустубута. Геодотаҕа этиллэринэн, кини перс, мидээн, кисиев, гиркан, ассирицев, бактерий, сак, индиецтэр, ариев, парфян, хорсмиев, хорсмиев, богди, гандарий, дадиков, саранг, пакиев, парикмаханев, араб, парфлагонец, ливиоп, ливи, миси, фригиецтар, лидиецтэр, фригиецтар, мисиецтэр, фригиецтар, фракциялар, Писидилары, кабалиев, милиев, мосхов, тибаренов, макронов, Макаров, колхов уонна мосиников. Хараабыл сэриитин таһынан Ксеркс кытыы уонна Арыылаах норуоттарга сэбилэммит модун флот, оборудованиелаах этэ.

«Ксеркс " диэн ааптар XX үйэ саҕаланыытын гравюрата.»

Улахан сэриини туоратарга ыраахтааҕы Европа уонна Азия икки ардыларыгар геллеонтоннай муостаны тутарга приказтаабыта. Ксеркс атын амбициознай былааннар эмиэ бааллар (чуолаан, Афон арыыны оҥорор) . Ксеркс эксээмэнин эксээмэнин кэмигэр соторутааҕыта тутуллубут муостаны урусхаллаабыттарын туоһулуур. «Оо, аһыы былаачый! " диэн хаһыытыы- хаһыытыы, байҕалы ытыһынан ытарга приказтаабыта. Эйигин тугунан да атаҕастаабатаҕыҥ иһин, биһиги баһылыкпыт харабыла эйигин кууһар " . Ону сэргэ Ксеркс дьиҥнээх уонна бүтэһигэр чунуобунньук иэйиитин сүтэрбэт: «хоһоон Ыраахтааҕыларга эрэ буолбакка, таҥараларга эрэ тиийэр!» Ылыллыбыт дьаһаллар көмөлөстүлэр, Персия сэриитин тиһэх туорааһына ситиһиилээхтик ааста.

Афиняннар кэлэр сэриигэ эмиэ бэлэмнэммиттэрэ. Б. э. 482 сыллаахха Фемистокл салалтатынан персоннары кытта сэрии үс гыммыт бииригэр тиийэ күүстээх флоту тэрийэргэ быһаарбыттара. Афинян персоннары кытта сэриилэһэр кыахтаах хонуу армията суох буолла. Сэрии туһугар Ксеркс бүтүн армиятыттан сэриилэһэргэ бары гректэр холбоһуктаах кыһамньылара ирдэммитэ. Б. э. Ксеркс 481 сыллаахха греческэй куораттарга-Афинтан уонна Спартакттан ураты «сир уонна уу " ирдэбиллээх государстволарга ыытыллыбыта. 481 сыл күһүнүгэр Б. э. КОРИНФ куоракка уопсай мунньах буолбута. Онно уопсай куттал тирээтэҕинэ союз түһэриллибитэ уонна норуоттар икки ардыларынааҕы сэриилэр тохтотуллубуттара. Греция колониятыгар көмө туһунан ыйыы- кэрдии ыытыллыбыта. Уопсай конгресс уурааҕын техническэй толорорго былыргы гректэр, өстөөхтөр уонна норуоттар икки ардыларынааҕы сэриилэр икки ардыларыгар өстөөхтөр арахсыылара уустук этэ.

Конгресс хаттаан 480 сыллаахха Б. э. фессалияттан бэрэстэбиитэллэрэ Гессалия уонна Македония кыраныыссаларыгар кыараҕас тэтиминэн Ксеркс сэриитин тохтоторго холонорго этии киллэрдилэр. Фессалияҕа хоромньуну көмүскүүргэ 10 тыһыынча гоплит ыытылынна. Гректэри сэҥээрэр Александр, Македония ыраахтааҕыта, ол иннинэ перс ыраахтааҕытын үрдүкү былааһын билинэн, гректэр тумнугас суоллара баарын туһунан гректэри сэрэттэ. Аҕыйах хонугунан гректэр төттөрү айаннаабыттара. Ити кэнниттэн сотору Ксеркс бэйэтин армиятыттан Геллеонт нөҥүө туораабыта.

Ол кэнниттэн афинскай стратегическай фемисток атын дьайыы былаана этиллибитэ. Соҕурууҥҥу Грецияҕа суол (Ботия, Аттика уонна Пелопоннес) кыараҕас фермопиль хапчаана нөҥүө ааһар. Немец сэриитэ өстөөх күүһүн ахсаанынан баһыйтарыан сөп. Афинскай уонна Союз хараабылларын туоратарга Эбээн- Бытантай арыыларын уонна материк Грекцияларын икки ардыларыгар кыараҕас уу баара (кэлин, Фермопильскай кыргыһыыны кытта тэҥнэһэн, онно Артемия көмөтүнэн охсуһуу буолбута). Бу стратегия уопсай Конгреһынан биһирэммитэ, сорох пелопоннес куораттарын бэрэстэбиитэллэрэ маннык быһаарыыны кытта сөбүлэспэттэр. КОРИНФ биэрэгин көмүскүүргэ, Пелопоннес тумулун ийэлэри кытта холбуурга бары күүстэр туруохтара диэн аахпыттара. Афинаттан хаалбыт дьахталлары уонна оҕолору атын куораттарга эвакуациялыырга этии киллэрбиттэрэ.

Пелопонес таһыттан гректэргэ туох да куһаҕана суох этэ. КОРИНФ көһө сылдьар оборонатын Ксеркс былааһыгар туттарыыны көрдөрөр. Афиняннар, Фемистокл көрдөрбүтүнэн, Италияҕа олорор дьоҥҥо саҥа сири көрдүүргэ бары флотунан айанныахтара этэ. Сэрииттэн тахсар түбэлтэтигэр афинян гректэр муора күүстэрин улахан аҥара ордуо этэ. Маннык сайдыыга перстэр муора уҥуоргу кытылыгар уонна Греция сэриилэрин тыылтан атаакалыырга холкутук туоруур кыахтаннылар. Фемисток санаалары кытта түһэн баран, Ксеркс сэриитин кытта пелопоннеһы утары сэриилэһэргэ сүбэлээбит Артемисия ыраахтааҕытын туһунан кэпсээбитэ.

Өрүттэр күүстэрэ

Ксеркс Армията

Античнай историктар Греция сиригэр иккис сэриилэр ахсааннарын балачча улаатыннарбыттарын чинчийээччилэр этэллэр. Бу походка бэлэмнэниигэ утарылаһааччытын күүстэрин омуннааһынтан эбэтэр кезинформацияттан сылтаан кыайыылаахтарга майгыта- сигилитэ үөскүөн сөп. Аныгы историктар үксүлэрэ 200-250 тыһыынча ахсааҥҥа киирэр. Ксеркс аармыйатын ахсаанынан саамай кырата байыаннай историк Ганс Дельбрюк буолар. Кини Персия армиятыгар 60-80 тыһыынча киһи этэ дии саныыра[]. Греция территориятыттан тутулуга суох сэриилэр ахсааннара ол кэмнэ уруккуттан биллибэтэ. Ксеркс Эллэйи кураанах сиринэн даҕаны, муора күүстэринэн даҕаны баһыйтарар санаалаах.

Ксеркс армията Ахеменидтар империяларын салбырҕа империялара элбэх омуктартан уонна омуктартан турар. Хас биирдии омук буойуннара бэйэлэрин Сэбилэниилээх, ситиһиилэрдээх этилэр. Олору сиһилии ойуулаан көрдөххө, сымнаҕас бэргэһэлэри, штаннары уонна дьэрэкээн хитоннары кэппиттэр. Тимир чехтартан балык Хатырыгар маарынныыр тимир чехтэртэн хомуллубуттара, щиттэртэн хатыҥнар хатырыктаммыттара. Сэбилэниигэ кинилэр хомус ох саанан кылгас куоппуйалардаах, улахан лууктардаах. Уҥа кытылга меч- кинжал (акинак) баар. Атын омуктар буойуннара арыый куһаҕан, сүнньүнэн ох саанан, үксүн көннөрү дубинканан уонна обженнай кольцаларынан сэбилэммит этилэр. Щиттэртэн ураты харыстыыр тэрилтэн ураты алтан, тирии уонна мас шлемалара ахтыллар.

Греция күүстэрэ

Геродоту уонна Диодоры Сицилия, Греция куораттара-полиса 5200- тэн 7700 буойуну Фермопильскай хоромньуну ыыппыттар.Павсий, сүрүннээн Геродоттаах бүтэй дорҕоон ахсаана, локров нуучча тылын ахсаана атын сыанабылы биэрэр. — 6000 байыаһы. Онуоха Павел локрий армиятын чопчу ахсаанын билиммэт диэн билинэр. Ол оннугар кини 490 с. афиняннар мобилизацияларын кытта тэҥнээн көрөн, марафонтан оҥоһуллубут локрон ахсаанын уларытан туран Греция сэриитигэр 11200 киһилээх кыргыһыы бастакы түһүмэҕэр сэриилэһэр.

Герод айымньытыгар утарсыы баарын бэлиэтиэххэ наада. Пелопоннестан кэлбит буойуннар испииһэктэринэн 3100 киһи баар. Салгыы кини кыргыс сиригэр персоннары Кыайыы кэнниттэн олохтоммут тааска суругу аҕалар:Фермопиль кыргыһыытыгар пилоттары кыттыы туһунан боппуруос аһаҕас турар. Илоты представляли собой потомков покоренных ранее спартанцами мессенцев. Былыргы спартакиадаҕа кириэппэс уонна кулуттар икки ардыларыгар турар балаһыанньаҕа сырыттылар. Олор греко- перс сэриилэригэр чэпчэки Сэбилэниилээх буойуннар быһыытынан туттуллубуттара. Биир пилот иһинэн ахтыы:Геродтан илот туһунан ахтыыны аахтахха, ону тэҥэ гректэр күүстэрин уонна таастарын икки ардыларыгар сөпсөспөт буолуу, бүтэһиктээх кыайыыны ситиһэн туруорбут персоннар икки ардыларыгар кэккэ чинчийээччилэр илоталары Фермопил бойобуой кыргыһыыга кыттыбыттарын туһунан түмүк оҥороллор.

Кыргыһыы миэстэтин талыы

Гректэргэ сүрүн соругунан перс армиятын элла территориятыгар хаамыытын тохтоппута. Кыараҕас Фермопиль киириитигэр гректэр ити стратегическай соругу быһаарарга эрэллээхтэр. Саамай кыараҕас сирдэринэн муора уонна хонуу аармыйата Ксеркс (Фермопилы уонна тумус кэриҥэ Артемисийы уган), гректэр утарылаһааччыларын ахсаанын баһыйтарбыттара. Гректэртэн уратыта диэн миэстэҕэ турбат, онон кинилэр армияларын хааччыйыыга үлэлэспит сирдэргэ бултуур элбэх ас наада. Онон хампаанньаны ситиһэргэ персамм күчүмэҕэй күчүмэҕэй күчүмэҕэй күчүмэҕэй буолуохтаах этэ.

Фермопиль тактическай өттүнэн ол саҕаттан гректэргэ олус табыгастаах. Гоплиттар фалангалара ойоҕосторуттан тумнуллубата, манна коница маневрдарыгар миэстэ суоҕа. Чугастааҕы фронт сэриигэ өстөөх Сэбилэниилээх пехота улаханнык сэбилэммит. Бу сирдэринэн Горнай тропа буолбута. Төһө да кини сылгыга сатаан сылдьыбатаҕын иһин, сатыы буойуннар Греция байыастарыгар тыылга ааһыахтарын сөп. Леонид орох баарын сэрэтэн тыһыынча фокиецтары көмүскээһиҥҥэ ыыппыта.

Аартык орто кэтитэ 60 хаамыы буолла

Охсуһуу

Гректэр Гиркэни умайар кыараҕас Фермэ аартыгын иһин лааҕырдары алдьаттылар. Истиэнэтэ намыһах баррикаданы, тыҥаабыт таастартан турар. Атырдьах ыйын ортотугар Персия армията Трахин куорат кытыытыгар Фермопила киириэн иннинэ турар. Биир олохтоох ыал Варвара элбэх варвардарын туһунан кэпсээнин, «варвардара ох саанан бултаатахтарына, күн өлүүтэ алдьаныа»диэн эбэн эттэ. Спартакиада диэн «биһиги табаарыспыт Трахинаттан кэрэ сураҕы аҕалбыта: битэмиин күн күлүктээн олордоҕуна күлүккэ охсуохха сөп», - диэн.

Пелопоннес буойуннарыгар Персия модун күүһэ куттаммыттарыгар саба түһэн КОРИНФ биэрэгэр араҥаччылыырга этии киллэрдилэр. Пелопонес арыытыттан кэлбит локуурдар уонна локуруордар маннык этииттэн абаккаран кэлбиттэр. Мөккүөр Леонид, кини миэстэтигэр хааларга быһаарыммыта.

Эллэй сэриитигэр ксеркс посола ыытыллыбыта, бу гректэри «перс норуотун доҕотторо» титулун, сирдэрин- уоттарын бас билээччилэринээҕэр быдан ордук. Ити этиилэр Леонид аккаастаммыттарыгар, посола гректэргэ Ксеркс посолун туох Албыннаабыттарын, Албыннаабыттарын туһунан легендарнай эппиэккэ ылыллыбыттара — кэл уонна ыл(др.-греч. Μολὼν λαβέ)

Бастакы күн

Ксеркс 4 күн күүппүтэ, онтон 5- с миэстэлэргэ штурмаҕа үлэлээбит саамай боевой этэрээттэри ыыппыта. Диодорова этэринэн, Ксеркс 10 сыл устата гректэри Марафон иһинэн кыргыһыыга өлбүт буойуннар чугас аймахтара атаакалыыр бастакы долгунугар ыыппыта. Гректэр сорох өттүлэрэ истиэнэҕэ туралларыттан харахтара кыараҕас сирэйгэ көрсүбүттэрэ. Леонид ыраахтааҕы сэриитин фокийскай истиэнэттэн саамай кыараҕас сиргэ турар. Кыргыс бастакы күнүн ымпыктара, греческэй сэриини уонна атаакалыыр норуоттар икки ардыларынааҕы Диодорга суруллубут. Греция буойуннара «санныгар саннынан» тураллара, эр киһини килбиэннээх чиэһин кыайбыттара. Этин- сиинин көмүскээбиттэр, эттэрин сабан кэбиспиттэр. Атаакалыыр омуктар кыараҕас сиргэ охсууга бэлэмнэммэтэхтэр, аһаҕас сиргэ сэриилэргэ үөрэммиттэрэ. Экипировка сөптөөх-дьоҕус щиттэрдээх, көмүскэлэ суох эттиктэр. Диодоровы ойуулааһын гректэр балангаларын аныгы өйдөбүллэригэр сөп түбэһэр. Маннык балаһыанньаҕа мидия уонна да атын биис уустара спартакиада тутулун ырытыстылар. Битиини кэтээн көрөр Ксеркс абаккатыттан үстэ ойон тахсара.

Ксеркс битэмиин сис титулун, бойобуой Ньукулайы солбуйбута. Легческай Сэбилэниилээх, строевой бэлэмнээх, Греция курдук, перс ыраахтааҕытын буойуннара улахан щиттар кэлим эркинин иһин уйа туттар гректэр толору фалангаларын тоҕо көтүппэттэр. Оччолорго Персия ыраахтааҕыта «өлбөт-сүппэт» элитнэй этэрээтин, личнай гвардия бырахпыта. "Тыыннаахтар умнубат сыллара» мидия да чааьын билиьиннэрбитэ. Спартанцы сымыйа сүүрүү тактикатын туһана сылдьыбыттара-чугуйаллара, ол гынан баран ону- маны эргитэн уонна контратакалаан биэрэллэрэ. Категия быһыытынан, спартакиадалар сүтүүлэрэ олох кыра — 3 киһи өллө.

Иккис күн

Иккис күнүгэр Персия ыраахтааҕыта хаттаан бэйэтин пехотатын сэрии толоонуттан атаакаҕа ыыппыта. Бастакы күн перс сэриитин ситиһиилэрэ эмиэ бастакытын курдук этэ. Персты атаакалыыр этэрээттэри, гректэри уларыттылар, уочараттарыгар сэриигэ атастастылар. Оччолорго Ксеркс бэйэтин лааҕырыгар барара.

Ксеркс салгыы дьайыыларын туһунан толкуйдаатаҕына, киниэхэ эфирт олохтооҕун аҕалбыттар. Хайа суолу тумнуу туһунан Эфиальт кэпсээтэ уонна харчынан төлөбүр иһин перс армиятын суолун көрдөрөргө этии киллэрдэ. Бэйэтин быьыытынан Эфиальт Греция бүтүннүүтүгэр Президеммит буолбута. Кэлин аатыгар түүҥҥү кошмары ыҥырар демон диэн ааттанар буолбут.

Ол киэһэ Ксеркс гиркия Сатрапа саҕаланыыта 20 тыһыынчалаах сэриини ыыппыта.

Үһүс күн

Третья халлаан сырдыыта харабыллыыр суоллары манааччылар перс этэрээтин ахсаана быдан баһыйарын көрдүлэр. Икки өттүнэн куттаммыттар. Ол гынан баран, ыраах баар этэрээт спартакиадаттан тутулуга суох диэн Эфиальт персов итэҕэттэ. Фокыйдар тарбахха баттанар тыастара холма чыпчаалыгар тэйэн, оборонаҕа бэлэмнэнэллэр. Гидарн сүрүн соруктан аралдьыйбат уонна тумнуллар маневры салгыы сайыннарар быһаарда.

Фокыйдар тыылтан чугаһыытын туһунан спартакиада сүүрэн- көтөн ыыппыттара. Бу сонуну истээт, Леонид сүбэ мунньахтаата. Гректэр санаалара икки аҥыы хайдыбыта, ол түмүгэр армия эмиэ икки аҥыы хайдыбыта. Сороҕо куораттарыгар барбыта. Хапчааҥҥа немецтэр кыргыһыы миэстэтин хаалларан хаалбыт спартакиадалар уонна фиванциялар хааллылар. Леонид бэйэтэ этэринэн, Быһыы- майгы эрэлэ суох буолан, куораттарынан тарҕаһарга приказтаата. Онуоха кини «киниэхэ бэйэтэ уонна кини спартанецтарыгар онно- манна хаалсыбат, оннуларын хаалларар, көмүскэнэр миэстэлэрин хайдах ыыталлар»дии саныыра. Сенекаҕа уонна албыннааһыҥҥа 500 сыл кэнниттэн Леонид буойуннарыгар туһаайан: «сарсын кэлээр эрэ, соратниктар: "биһиги өлүү болдьохтоох буолуохпут!».

Бети куораты уонна Фиви- городы хайаан да инники күөҥҥэ сылдьыахтаах Персия сэриитин суола ааһыахтаах, онон бу куораттар этэрээттэрэ төрөөбүт сирдэрин Фермопиларыгар көмүскээбиттэрэ. Куорат историческай үлэтин кэмигэр Фив Афиналыын өстөөх суруйбута, онон кини Фиванцевтар бэрэстэбиитэллэрин туруорар түгэни мүччү туппатаҕа уонна фиван этэрээтэ заложник быһыытынан туттуллубутун иһитиннэрэр. Ол эрээри кини тылларыгар тустаах логика баар. Фиванциялар сотору Ксеркс армияҕа холбоспуттара, кинилэр этэрээттэрэ Платейдарга (хас сыл буолан баран, ытыс үрдүгэр сэриилэспиттэрэ). Диодорова этэринэн, грек сэриитигэр 500- тэн тахса буойун хаалла. Бэйэтин быһаарыытынан Леонид эмиэ аҕа дойду сэриитин сорҕотун быыһаата. Ксеркс сүрүн аармыйатын тутуспатахха, Персия аттара сатыы дьону сиэн уонна аһаҕас сиргэ суох оҥоруохтарын сөп буоллаҕа.

Кыайыыны аахсыбакка, албан ааттаах өлүүгэ эрэ хаалбыттар, хаалбыт гректэр урукку позицияларын куоһаран иһиилэрэ кэҥээн иһэр. Оннооҕор онно перстэр арыллан кыайан тэнийбэтэхтэр, даакаҕа эбэтэр быстаҕас биэрэктэн иҥнибит буолан, өлбүттэр. Спартанцевтар оһохторо алдьаммыттар, өстөөхтөрүн кылыстарын кыараҕас илиитинэн саба быраҕан кэбиспиттэр. Кыргыһыыга Леонид, персовка Аброк уонна Гиперанф, Ксеркс ыраахтааҕытын быраата Леонид өлбүтэ. Персия этэрээтин тыыллан- хабыллан чугаһаабытын өйдөөн, гректэр истиэнэҕэ чугуйбуттар, онтон сылтаан ааспыт ааҥҥа тосту уларыйан турар позицияларын ылбыттар. Герод этэринэн, фиванциялар чугуйар кэмнэригэр билиэн туттарбыттар, онон кинилэр олохторун кулуттуу толуйуу сыанатын толуйбуттар.

Спартанцы уонна феспианнар бүтэһик сэриини ылбыттара. Перстэр ох саалартан кэнники геройдары ытан, таңаһынан саба быраҕан кэбиспиттэр. По сведениям Геродот, отличили отличились спартанцы денек, Алфей И Марон,фееиец.

Диодорова Лэгэнтэй күрэҕэр 300 спартакиаданы түмүктээтэ. Кинилэр Персия лааҕырыгар саба түһэн баран Ксеркс саамай бутуурун сатыы- сатыы элбэх Перси быһа ытыалаан кэбиспиттэр. Халлаан сырдыан эрэ иннинэ, перстэр Леонид аҕыйах ахсааннаах этэрээтин бэлиэтээн, копияларынан, ытыалаан кэбиспиттэр.

Фермопиль аартыга арыллыбыта.

Греко- персидскай кыргыһыыларын салгыы хаамыытыгар кыргыһыы суолтата

Фермопиларга буолбут охсуһуу античность саамай биллиилээх кыргыһыыларыттан биирдэстэрэ буолар. Арҕаа култуураҕа кини суруйар кэмигэр бастатан туран, спартакиадалар килбиэннээх уонна хорсун быһыыларын бэлиэтииллэр. Ол эрээри греко- перс сэриитин греко- перс сэриитин греко- перс сэриитин күүһүнэн буолбута. Фермер хоромньутун туоратыыга уонна тумус кэриҥэ бириэмэни аттаран туруоруу стратегията түҥэтиллибитэ. Аттикаҕа уонна сэриилэһэр аармыйаҕа барар суол-аһаҕас. Фермаларга позициябыт олох букатын сыыһа. Греция суумата бэрт өр кэм тура- тура тохтоон, элбэх ахсааннаах сэриини уунан хааччыйыыга кыһалҕалар үөскүө этилэр. Онон Фермопиль кыргыһыыта тактика да, гректэр стратегическай охсуулара да оннук буолла.

Кыргыһыы кэккэ историческай монографиятыгар Ксеркс кыайыылааҕынан ааттанар. Бу бигэргэтии икки өттүттэн ночоот тахсыытыгар тирэҕирэр. Ол эрээри, кини кэнниттэн бөрөлөр Греция улахан аҥаара ылбыттарын, саламинаҕа уонна Платеяҕа охсуһуу быһаарыылара ыйы- ыйынан, сөп түбэһиннэрэн биир ыйынан тахсыбыттарын учуоттаабат. Эллэй аармыйатын территориятыгар иккистээн киирбит ахсааны учуоттаан, сүтүктэр ситэтэ суох этилэр.

Ол гынан баран, сиэр- майгы өттүнэн аньыылара- харалара туһата суох буолбатахтар. Кини эллиннэргэ үтүө холобур буолбута, кыргыһыыларын балачча намтатан, кыайыыга эрэлин биллэрдик намтаппыта.

Источниктар

• https://ru.wikipedia.org/wiki/Фермопильское_сражение