Хади Такташ (тэриллиилээх буруйу оҥорор бөлөх)

Халыып:Infobox Criminal organization«Хади́ Такта́ш» (тат. Һади Такташ) — 1970 сыллардаахха тэриллибит уонна сүүрбэ сыл буолан баран уодьуганнаммыт Арассыыйа биир биллэр тэрээһиннээх буруйу оҥорор бөлөҕө (ОПГ). Тэрээһинээх буруйу оҥорор бөлөх кини сүрүн чилиэннэрэ улааппыт уулуссаларын аатынан (Хади Такташ) ааттаммыт.

Тэриллибит устуоруйата

1970-с сс. бүтүүлэригэр Казань куорат улаатан эрэр оҕолоро олорор түөлбэлэринэн арахсан, олорор уулуссаларын аатынан ааттанан, ыччат баандалыы бөлөхтөрүн тэрийэн барбыттара. Ити көстүүнү ССРС юридическай литэрэтиирэтигэр уонна биирдиилээн хаһыаттарыгар "казан феномена" диэн ааттаабыттара. Ыччаттар куорат иһинээҕи сири-уоту, территориялары былдьаһан охсуһар буолбуттара^[1].

Бөлөхтөргө хастыы ыччат хабылларын туһунан дааннай араастаһар. Ол курдук, 1986 сыллаахха сэбиэскэй милииссийэ аахпытынан, ити сыллаахха уулусса баандаларыгар барыта 3,6 тыһыынча ыччат дьон хабыллан сылдьалара. Сорох хаһыаттар 65-75, оттон ВЛКСМ 80-90 баанда баара диэн ааҕар^[1].

Казан баандалара туспа иерархиелаахтара, сорох-сорохтор онтулара алталыы таһымнаахатара: бастаан "скорлупалар" (кыра уолаттар), онтон "супера" (арыый аҕа уолаттар), "старшаки" (баанда саамай аҕа уолаттара) диэн кэлэллэрэ. Кинилэр баандаҕа кыттыгаһа суох атын ыччаты "чушпаннар" диэн ааттыыллара, кинилэри ким баҕарар кырбыыра-сынньара көҥүл этэ. Баандалар булгуруйбат кытаанах ирдэбиллээхтэрэ, быраабылалаахтара. Ону кэспит дьон кытаанах миэрэҕэ тардыллаллара. Бэйэлэрэ туспа таҥастаахтара-саптаахтара, чиэс, дьоһун кодекстара диэн бааллара. Баанда кыттыылаахтара булгуччу түһээн төлүүллэрэ, ыаллыы бөлөхтөрү утары "сэриилэргэ" кытталлара^[1].

Казан куораты таһынан, ити курдук бөлөхтөр Набережные Челны куоракка эмиэ бааллара. Ити сылларга бөлөхтөр тэриллиилэринэн, хабааннарынан, бэл, Москуба уонна Ленинград куораттар бөлөхтөрүн куоһараллара. ССРС эстибитин кэннэ ити бөлөхтөр улахан аҥаардара эстибитэ. Оттон ордон хаалбыттар биисинэс тэринэн, рэкэтинэн дьарыктанар буолбуттара, урбаанньыттары, тэрилтэлэри халыыллара, харчыга да, бэйэ соругун ситиһэргэ да дьону өлөрөр буолбуттара^[1].

Үрдээһин

«Хади Такташ» бөлөх 1982 с. Казан куорат Вахитовскай оройуонун Хади Такташ (көннөрү кэпсэтиигэ Хадишка) уонна Жданов (билиҥҥитэ Нурсултан Назарбаев аатынан уулусса) уулуссалар быһа охсуһууларыгар үөскээбитэ. Бөлөх сорох чилиэннэрэ урут хаайыыга олорор сылдьыбыт дьон этэ. Бөлөх кыттыылаахатар бастаан ааһан иһэр дьоҥҥо саба түһэр, уулуссаларга буолар хомуур охсуһууларга кыттар улаатан эрэр обургу оҕолор эбит буоллахтарына, 1990-с сс. дьыалалара дириҥээн барбыта.

1994 с. бөлөх чилиэннэрэ тыл тылга киирсибэккэ "эдэрдэр" уонна "кырдьаҕастар" диэҥҥэ арахсыбыттара. Кырдьаҕастар "үгэс буолбут" өйдөбүлүнэн салайтарарга дьулуһаллара. Оттон эдэрдэр баанда дьайыытын экэниэмикэҕэ, былааска уонна олох-дьаһах атын эйгэтигэр тарҕатар интэриэстээхтэрэ.

1990-с сс. саҥаларыгар "кырдьаҕастары" Рауф Шарафутдинов-Рафа салайара. Оттон "эдэрдэри" - Анвар Халиуллин. Эдэрдэ күүскэ биисинэскэ киирэн барбыттара. Кинилэр "Оргисинтез" диэн казаннааҕы кэмбинээти хонтуруоллуур буолбуттара.

«Хади Такташ» баанда саамай муҥутаан кыаҕырбыт, хааннаах дьыалаларынан дьарыктаммыт сылынан 1997 сыл буолар. Ити кэмҥэ салайаачынан Радик Галиакберов-Раджа диэн киһи олороро. Кини салайар бөлөҕө чопчу иерархиялаах, хас эмэ бойобуой салаалаах, разведкалаах уонна контрразведкалаах күүстээх бөлөх буолбута.

Баанда сүрүн салайааччылара, ол иһигэр Галиакберов, Сычев, Ситнов уо.д.а. 1999 с. тутуллубуттара.

Суут

Силиэстийэ аахпытынан, «Хади Такташ» буруйу оҥорор тэриллиилээх бөлөх 60-тан кырата суо киһини өлөрбүтэ. Ол гынан баран, суут онтон 13 эрэ өлөрүүнү "дакаастанна" диэн быһаарбыта.

Галиакберов уонна Фахрутдинов — олохторун тухары хаайыыга барбыттара
Гребенников уонна Сычева — 24 сылга
Зайнутдинов уонна Ситнов — 22 сылга
Новицкай уонна Чернеев — 20 сылга
Широков — 15 сылга
Лонщаков — 12 сылга
Хакимов — 8 сылга
Комлев — 7 сылга
Валиуллин — 6 сылга.

Бэлиэтээһиннэр

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Антон Юлаев. «Родители ходят на партсобрания, а дети проламывают друг другу головы»(суох сигэ — история). Znak.com (31 Кулун тутар 2021). Тургутулунна 19 Атырдьах ыйын 2021.

Литэрэтиирэ

Стивенсон С. А. Жизнь по понятиям. Уличные группировки в России = Gangs of Russia: From the Streets to the Corridors of Power / пер. с англ. Юлия Казанцева. — М.: Страна Оз, 2017. — 304 с. — ISBN 978-5-906139-12-2

Сигэлэр

Фильм из цикла «Криминальная Россия» — «Конец бригады»
Виталий Пирович. «Хади Такташ — весь город наш» // Первая крымская. — 2005. — 28 января — 3 февраля (№ 59). Архивировано 18 января 2013 года.
Жизнь и смерть «казанского феномена» Архыыптаммыт 2022, От ыйын 15 күнүгэр.
Правоохранительные органы Татарстана всерьез взялись за бандгруппировки

[Юлаев-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Антон Юлаев. «Родители ходят на партсобрания, а дети проламывают друг другу головы»(суох сигэ — история). Znak.com (31 Кулун тутар 2021). Тургутулунна 19 Атырдьах ыйын 2021.

[1]