1970 сыл

1970 сыл.

Туох буолбута

Өрөспүүбүлүкэҕэ бастакы нефегазоконденсат хостонор сирэ аһыллыбыт - Орто Ботуобуйатааҕы.

Тохсунньу 1 — "Дьааҥы сардаҥата - Заря Яны" Усуйаана улууһун хаһыатын бастакы нүөмэрэ тахсыбыт.
Тохсунньу 10 — Дьокуускайга аан дойдуга бастакы ирбэт тоҥҥо тутуллубут ГРЭС үлэҕэ киирбит.

Кулун тутар 2 — Суруйааччы А. Твардовскай «Новый мир» сурунаал эрэдээксийэтиттэн үүрүллүбүт.
Кулун тутар 19 — Андрей Сахаров, Валентин Турчин уонна Рой Медведев ССРС-ка дэмэкэрээттии уларытыылары киллэрэр туһунан аһаҕас суругу дойду салайааччыларыгар Брежнев, Косыгин уонна Подгорнай ааттарыгар суруйбуттар.

Муус устар 17 — Былатыан Ойуунускай 1935-1938 сыллардаахха олорбут дьиэтигэр Саха литэрэтиирэтин судаарыстыбаннай түмэлэ аһыллыбыта.
Муус устар 19 — Аан бастакы "Жигули" массыына конвейертан тахсыбыт (ВАЗ-2101).
Муус устар 22 — тулалыыр эйгэни харыстыыр бастакы тэрээһин АХШ-ка ыытыллыбыт, кэлин бу тэрээһини ХНТ Сир-Ийэ аан дойдутааҕы күнүнэн биллэрбитэ.

Ыам ыйын 31 — Перуга 7,9 балл магнитуадалаах сирх хамсааһынын түмүгэр Юнгай куорат суох буолбут. 66 794 - 70 000 киһи өлбүт, 50 000 киһи бааһырбыт.

От ыйын 8 — Ричард Никсон АХШ Кэнгириэһигэр туһаайыытыгар төрүт олохтоох американецтар бэйэлэрин омук быһыытынан билиниилэрин өйөөһүн АХШ официальнай бэлиитикэтэ буолуохтааҕын туһунан эппит. Манна олоҕуран 1975 сыллаахха Индеецтэр бэйэлэрин билиниилэрин уонна үөрэниилэригэр көмөлөһүү туһунан сокуон ылыныллыбыта.

Сэтинньи 3 — Чиилигэ Сальвадор Альенде бэрэсидьиэн буолуутун сиэрэ-туома буолбут.
Сэтинньи 10 — Сэбиэскэй Сойуус «Луна-17» станцияны көтүппүт, биир нэдиэлэ буолан баран Ыйга Ардах Байҕалын эргин түспүт. Ый ньууругар бастакы бэйэтэ хаамар «Луноход-1» тахсыбыт уонна Сиртэн салаллан 11 ый тухары Ый устун айаннаабыт.
Сэтинньи 17 — Ыйга Самыыр Байҕалыгар ССРС «Луна-17» станцията ситиһиилээх сымнаҕас посадкатын кэнниттэн «Луноход-1» Ый ньуурун устунан айанын саҕалаабыт. Бу аан дойду устуоруйатыгар бастакы планетоход буолар. Кини Ыйга 10,5 ый үлэлээбит, ол тухары 10,5 км ааспыт.
Сэтинньи 26 — Кариб байҕалыгар баар Гваделупа киин куоратыгар Бас-Терреҕэ биир мүнүүтэ иһигэр 38,1 мм ардах түспүт. Бу аан дойду устуоруйатыгар регистрацияламмыт саамай күүстээх ардах.

Ахсынньы 15 — "Венера-7" диэн Сэбиэскэй Сойуус станцията ситиһиилээхтик Чолбон ньууругар олорбут. Бу аан дойду устуоруйатыгар бастакытын Сиртэн ыытыллыбыт аппарат атын планетаҕа олоруута буолбут.

Муус устар 29 — Ума Турман, киинэ уонна тэлэбиидэнньэ артыыһа, «Көмүс глобус» бириэмийэ лауреата.

От ыйын 2 — Сардаана Авксентьева, Госдума VIII ыҥырыытын дьокутаата, 2019-21 сс. Дьокуускай куоратын баһылыга.
От ыйын 17 — Егор Акимов — ырыаһыт, ырыа айааччы, СӨ култууратын туйгуна.

Атырдьах ыйын 1 — Сибель Джан (тур. Sibel Can, төрөөбүтүнэн Сибель Джангюре, Sibel Cangüre) — турок биллэр ырыаһыта, үҥүүһүтэ, киинэ артыыһа.
Атырдьах ыйын 28 — Татьяна Жиркова, Россия спордун үтүөлээх маастара, сүүрүүк.

Муус устар 22 — Саввин Степан Афанасьевич — Күн Дьирибинэ (1903—1970) — саха биллиилээх суруйааччыта, үгэһитэ, тылбаасчыта. Саха Сиригэр Гражданскай уонна Аҕа дойду Улуу сэриилэрин кыттыылааҕа.
Бэс ыйын 16 — Семенов Григорий Трофимович (1903—1970), геолог, Социалистическай Үлэ Геройа.

От ыйын 26 — Валиди-Тоҕан Ахмад-Заки (Ахмед-Заки Валидов) — Башкиир тутулуга суох буолуутун иһин хамсааһын 1917-20 сс. салайааччыта. Кэлин эмиграцияҕа сылдьан публицист уонна устуорук, востоковед-тюрколог быһыытынан биллибитэ, бөлөһүөпүйэ дуоктара (1935), Манчестер университетын бочуоттаах дуоктара (1967) буолбута.

Сэтинньи 24 — Туралысов Георгий Михайлович (1903—1970), Саха тыйаатырын ойуулуур искусствотын төрүттээбит саха маҥнайгы үрдүк үөрэхтээх худуоһунньуга.
Сэтинньи 25 — Юкио Мисима — дьоппуон литэрэтиирэтигэр XX үйэ иккис аҥаарын саамай биллэр суруйааччыта, драматург.