Бэс ыйын 16

Бэс ыйын 16 диэн Григориан халандаарыгар сыл 167-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 168-c күнэ). Сыл бүтүө 198 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Арассыыйа Арассыыйа — бэс ыйын үһүс баскыһыанньатыгар Мэдиссиинэ үлэһиттэрин күнэ бэлиэтэнэр.
• ХНТ ХНТ — Африка оҕотун күнэ — Африка дойдуларын оҕолорун кыһалҕаларыгар болҕомто тардаары аан дойдуга 1991 сыллаахтан бэлиэтэнэр күн.
• ХНТ ХНТ — Ыал иһигэр харчы ыытыһыы күнэ . 200 мөлүйүөн кэриҥэ үлэ миграана дьиэлэригэр харчы ыытан 800-чэ мөлүйүөн киһи олоҕун (бастатан туран оҕолор олохторун) тупсаралларыгар болҕомто тардаары бэлиэтэнэр.
• Bloomsday (ол аата Блум күнэ) — Ирландия уһулуччулаах суруйааччытын Джеймс Джойсу ахтан ааһаллар. Суруйааччы аатырбыт «Улисс» арамааныгар 1904 сыл бэс ыйын 16 күнүн ойуулаабыта
• Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтэ Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтэ — Ыччат күнэ

Түбэлтэлэр

• 632 — Перс импиэрийэтигэр Йездигерд III шаах буолбут. Сасанидтар династияларын бүтэһик ыраахтааҕыта.
• 1633 — Инквизиция суута Галилео Галилей туһунан быһаарыныы ылыммыт күнэ. Биэс хонон баран бу быһаарыыны бэйэтигэр тиэрдибиттэр.
• 1865 — Нуучча сэриилэрэ Ташкены ылбыттар.
• 1903 — «Пепси-кола» диэн аат бэлиэтэммит, «The Ford Motor Company» олохтоммут, Руаль Амундсен Арктикаҕа бастакы эспэдииссийэтэ саҕаламмыт.
• 1904 — Эуген (Ойген) Шауман диэн фиин дворянина Финляндия генерал-күбүрүнээтэрин Николай Бобриковы ытан өлөрбүт. Бобриков 1898 сыллаахтан Финляндияны салайбыта. Бу түгэни Джойс "Улисс" арамааныгар ахтан ааһар.
• 1907 — Арассыыйаҕа II Государственнай дуума ыһыллыбыт.
• 1921 — Аджарскай АССР төрүттэммит. Аджаардар сорохторо мусулмааннар, сорохторо христианнар, грузин аджаар диалегынан саҥараллар. Өрөспүүбүлүкэ тэриллиитигэр улахан сабыдыалы Туурсуйа оҥорбута.
• 1922 — Ньурба сэлиэнньэтигэр Нюрбинка үрэҕин өттүттэн Петр Павлов салалталаах 300-чэ кэриҥэ киһилээх бастаанньыстар этэрээттэрэ кэлбит. Василий Иванович Наумов салалталаах Ньурба олохтоох дружината 4 күн устата сэлиэнньэни туран биэрбэтэх. Ол кэннэ кинилэргэ көмөҕө З.Г. Пясталов хамандыырдаах Сибиир ОГПУ-тун 80-с дивизионун 48 киһилээх этэрээтэ Өлүөхүмэттэн кэлбит, бүлүмүөттээх буолан бастаанньыстары Ньурба тулатыттан судургутук үүрбүттэр. Пясталов этэрээтэ Ньурбаны босхолоон баран Бүлүү өрүһүн устунан аллара айаннаабыт.
• 1940 — сэбиэскэй бырабыыталыстыба Латвия уонна Эстония салаталарыгар сэбилэниилээх күүстэри киллэрэри көҥүллүүллэрин модьуйан ультиматум туруорбут.
• 1944 — Исландия конституция ылыммыт.
• 1958 — Имре Надь, Пал Малетер уонна Венгрия 1956 сыллааҕы өрө туруутун атын баһылыктара суутунан өлөрүллүбүттэр.
• 1961 — Кировскай тыйаатырдыын Парижка гастроллуу сылдьыбыт үҥкүүһүт Рудольф Нуриев Сэбиэсэкэй Сойуустан күрээбит.
• 1963 — "Восток-6" хараабылынан космонавт Валентина Терешкова көтөн аан дойдуга куйаарга тахсыбыт бастакы дьахтар буолбут. Баччааҥҥа диэри соҕотоҕун көппүт соҕотох дьахтар буолар.
• 1974 — Сомалига үрдүк үөрэҕи биир сылга сабан, устудьуоннары дьону ааҕарага-суруйарга үөрэттэрэ ыыппыттар.
• 1981 — суруйааччы Владимир Войнович «ССРС гражданинын аатын саакка-суукка киллэрэр дьайыытын иһин» сэбиэскэй гражданствотын суох гыммыттар.
• 1983 — Андропов Юрий Владимирович ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлэ буолбут.
• 1996 — Арассыыйа бэрэсидьиэнин быыбара. 1991 сыллаахха талыллыбыт бэрэсидьиэн болдьоҕо бүппүтүнэн ыытыллыбыт. Хас да киһи кыттыбыта, сүрүн хандьыдааттарынан Борис Ельцин, Геннадий Зюганов уонна Александр Лебедь буолбуттара.
• 2012 — Кытай бастакы тайконавт дьахтара Лю Ян куйаарга көппүт.

Төрөөбүттэр

• 1723 — Адам Смит, Британия — бөлүһүөк уонна экэнэмиис. Экэниэмикэҕэ харчы суолтатын дьэҥкэтик арыйан көрдөрбүтэ.
• 1754 — Салават Юлаев (1800 өлб.), башкиир бэйиэтэ уонна дьоруойа, Емельян Пугачёв атаһа.
• 1868 — Виктор Курнатовскай — өрөбөлүүссүйэни тэрийээччи, Дьокуускайга көскө сылдьан 1904 сыллаахха Романовка диэн устуоруйаҕа биллибит сэбилэниилээх утарсыыны тэрийбитэ.
• 1960 — Вера Быганова — Чурапчы Соловьев диэн нэһилиэгиттэн төрүттээх сахалыы тиэрминнэри чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 1970 — Григорий Семенов (27.02.1903 төр.) — геолог, 1957-1969 сылларга Саха сиринээҕи Геология сулууспатын сүрүн геолога. Социалистыы Үлэ Дьоруойа, Гражданскай сэрии кыттыылааҕа.
• 1989 — Марк Слепцов (28.11.1914 төр.) — Саха АССР норуодунай артыыһа, РСФСР норуодунай артыыһа. 1940 сыллаахха Ньурбаҕа тыйаатыр тэрийбит, үйэтин тухары сыанаҕа сүүстэн тахса оруолу оонньообут киһи.