Курнатовскай Виктор Константинович

Курнатовскай Виктор Константинович (бэс ыйын 16 к. 1868, Рига – балаҕан ыйын 19 к. 1912, Париж), идэтийбит революционер, социал-демократ, 24 сыл эмиграцияҕа, сыылкаҕа (ол иһигэр Дьокуускайга), хаайыыларга, хаатыргаҕа сылдьыбыт. Быраас дьиэ-кэргэниттэн төрүттээх, дворянин.

Санкт-Петербург университиэтигэр үөрэммит, 1887 сыллаахха норуот-сомоҕо тэрээһиннэригэр кыттыбытын иһин үөрэҕиттэн уһуллубут.

1888 сыллаахха Московскай университиэткэ туттарсыбыт, марксизм куруһуогун салайбыт.1889 с университиэттэн уһуллубут уонна Шенкурскайга Архангельскай губернияҕа ыытыллыбыт.

1892 с Швейцарияҕа эмиграциялаабыт, онно Цюрихскай политехническай институтун бутэрбит (1896).

«Освобождение труда» диэн марксисткай группа улэтигэр кыттыыны ылбыт.

1897 сыллаахха Россияҕа төннүүтүгэр кыраныыссаҕа тутуллубут уонна Минусинскайга утаарыллыбыт. Сыылкатын Ивановкаҕа уонна Ермаковскайга атаарбыт (1897-1900).

1898 сыллаахха Гусев сахарнай заводугар технигынан үлэлээбит.

Сыылкаҕа сылдьан Ленины кытта билсибит.

Атырдьах ыйын 20-22 күннэригэр 1899 сыллаахха, Минусинскайга 17 марксист сыылынайдар мунньахтарын кыттыылааҕа уонна Ленин суруйбут «Российкай социал-демократтар утарсыылара» диэн «кредо экономистары» утары суруллубут үлэҕэ илии баттаабыт.

1900 сыл бүтүүтэ Тифлиска социал-демократическай түмсүүнү салайбыт.

1901 сыллаахха кулун тутар 21 күнүгэр 2,5 сылга хаайыллыбыт уонна 4 сылга Илин-сибииргэ сыылкаҕа ыыттыллыбыт.

1903 с. балаҕан ыйыгар Александровскай пересыльнай хаайыыга кэлбит, 1903 сыллаахха сэтинньи ыйга Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт.1904 сыллаахха олунньу 18 күнүттэн кулун тутар 7 күнүгэр диэри А.А. Костюшко-Валюжаниһы кытта саалаах-сэбиргэллээх 56 политссыльнайдар бастаанньаларын салайбыт, ол иһин киниттэн дворянин аатын соппуттара уонна 12 сылга хаатырга үлэтигэр ыыппыттар.

1904с. олунньу 18 күнүгэр Ф.П. Романов диэн саха киһитин 2 этээстээх дьиэтигэр баррикада оҥостубуттар. Кинилэр маннык ирдэбиллэри туруорсубуттар: ссылка срога бүттэҕинэ политссыльнайдары Россияҕа төттөрү ыытыы, свиданияны көҥүллээһин, административнай санкциялары суох гыныы. Романовестары олохтоох нэһилиэнньэ өйөөбөтөх. Кинилэр дьиэлэрин городовойдар, казактар уонна байыаннайдар төгүрүйбүттэр. Ытыалааһын түмүгэр 1 киһи өлбүт уонна 3 сыылкалаахтар бааһырбыттар. Кулун тутар 7 күнүгэр губернатортан байыаннайдар тыыппаттарын туһунан гарантияны тутан бараннар бырачыастааччылар былааска бэриммиттэр. Бары сууттаммыт политссыльнайдар 1905 сыллаахха алтынньы 17 күнүгэр Манифест көмөтүнэн босхоломмуттар.