Балаҕан ыйын 19
күнэ-дьыла
Балаҕан ыйын 19 диэн Григориан халандаарыгар сыл 262-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 263-c күнэ). Сыл бүтүө 103 күн баар.
Бэлиэ күннэр
уларыт
Дойдулар ыккардыларынааҕы пират курдук саҥарыы күнэ (оонньуу быһыытынан бэлиэтэнэр). 1995 сыллаахха икки киһи толкуйдаабыттар, 2002 сыллаахха Дэйв Барри диэн АХШ-ка биллэр обозреватель өйөөбүт, ол кэнниттэн аан дойдуга тарҕанан барбыт
Арассыыйа — Сэрии сэбин оҥорооччу күнэ
Словакия — Словак омугун сэбиэтин бастакы тахсыытын күнэ (1848 сыллаахха)
Сент-Китс уонна Невис — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан 1983 сыллаахха)
Чиили — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
Түбэлтэлэр
уларыт- 634 — Халид ибн аль-Валид баһылыктаах араабтар Дамаскай куораты Византияттан сэриилээн ылбыттар.
- 1356 — Пуатье аттынааҕы кыргыһыыга аҥылычааннар боронсуустары кыайбыттар, хоруолларын Иоанн II билиэҥҥэ ылбыттар.
- 1648 — Француз учуонайа Блез Паскаль атмосфераҕа салгын баттааһына баарын дакаастаабыт.
- 1743 — Статскай советник Генрих Конрад Саха сирин бойобуодатынан анаммыт. Кини бу солоҕо 1745 сыл ыам ыйын 15 күнүгэр дылы сулууспалаабыта.
- 1790 — Нуучча суруйааччыта Александр Радищев Арассыыйа олоҕун-дьаһаҕын кириитикэлиир «Петербургтан Москубаҕа айан» диэн сэһэни суруйбутун иһин Сибииргэ көскө ыытыллыбыт.
- 1799 — Франция уонна Голландия сэриилэрэ Берген аттынааҕы кыргыһыыга Арассыыйа уонна Британия күүстэрин урусхаллаабыттар.
- 1870 — Франция уонна Пруссия сэриитин кэмигэр пруссактар Париж куоратын төгүрүйбүттэр. Түөрт ый тухары төгүрүктээһин кэнниттэн Париж бэриммитэ.
- 1893 — Саҥа Зеландияҕа дьахталларга барыларыгар быыбардыыр быраабы биэрэр сокуоҥҥа күбүрүнээтэр илии баттаабыт.
- 1923 — ЯЦИК иһинэн Физкультура сэбиэтин тэрийэр туһунан ЯЦИК бөрөсүүдьүмүн уурааҕа тахсыбыт.
- 1928 — Нью-Йорка Микки Маус туһунан ойуулук аан бастаан көрдөрүллүбүт. Кутуйах оҕото ол саҕана саҥарбат этэ уонна билигин көстөр Микки Мауска майгыннаабата.
- 1939 — Кыһыл Аармыйа Вильнюска киирбит.
- 1941 — Вермахт иккис тааҥка бөлөҕө бастакы тааҥка бөлөҕүн кытта Лохвицы аттыгар силбэспиттэр, түмүгэр ньиэмэстэр Киевкэ киирбиттэр.
- 1944 — Финляндия уонна Сэбиэскэй Сойуус икки ардыларыгар Москубатааҕы тупсууга илии баттаммыт, сэрии түмүктэммит.
- 1946 — Сэбиэскэй бырабыыталыстыба холкуостар хамыыһыйаларын тэрийэн, бааһынайдар сэрии кэмигэр иҥэриммит холкуостар баайдарын-дуолларын төннөрүүнү саҕалаабыт.
- 1982 — АХШ учуонайа Скотт Фалман университет биллэриилэрин дуоскатыгар бастакынан иэйиктэри[1] туһаммыт: мичээр :-) уонна хомолто :-( .
- 1991 — Альпаҕа Италия уонна Австрия кирбиилэригэр Эци диэн ааттаммыт былыргы киһи өлүгүн булбуттар. Бу киһи биһиги ээрабыт иннинэ 3400 уонна 3100 сыллар ыккардыларыгар олорбута быһаарыллыбыта. Эцталь Альпаларыгар көстүбүт буолан Эци (нууччалыы сороҕор Отци дииллэр) диэн аат иҥэрбиттэрэ.
- 2006 — Таилаҥҥа аармыйа былааһы бэйэтин илиитигэр ылбыт, конституция үлэтин тохтоппут уонна дойду үрдүнэн байыаннай балаһыанньаны биллэрбит.
- 2017 — Миэксикэҕэ Пуэбло куоракка күүстээх сир хамсааһына буолбут. 370 киһи өлбүт, 6000 тахса киһи бааһырбыт, улахан хоромньу тахсыбыт.
- 2021 — Арассыыйаҕа түмэн быыбара буолбут, «Ньыгыл Арассыыйа» баартыйа Госдуумаҕа 72 % ылбыт (450 миэстэттэн 324-үн).
Төрөөбүттэр
уларыт- 1930 — Гавриил Попов — филология үөрэҕин хандьыдаата, кыраайы үөрэтээччи. Саха тылыгар баар тыллар төрүттэрин быһаарсыбыт учуонай-лингвист. Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Ытык олохтооҕо.
- 1935 — Евдокия Захарова — СӨ үөрэҕириитин туйгуна, тыыл, педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
- 1959 — Галина Бочкарева — суруналыыс, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруналыыстарын Сойууһун бэрэстээтэлэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
Өлбүттэр
уларыт- 1912 — Виктор Курнатовскай — профессиональнай революционер, социал-демократ, 24 сыл эмиграцияҕа, сыылкаҕа (ол иһигэр Дьокуускайга), хаайыыларга, хаатыргаҕа сылдьыбыт.
- 1993 — Анастасия Данилова — Саха АССР общественнай, судаарыстыбаннай диэйэтэлэ.
- 2001 — Иннокентий Томскай (01.03.1934 төр.) — Саха сиригэр дьахтар үлэтин туһаныыны чинчийбит, өрөспүүбүлүкэҕэ экономика билимин устуоруйатын үөрэппит саха биллиилээх учуонайа, экономика билимин дуоктара.