1996 сыл

1996 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 9 — Бастакы Чэчиэн сэриитин кэмигэр чэчиэн боевиктара аттынааҕы Дагестан өрөспүүбүлүкэтин куоратыгар Кизлярга саба түспүттэр, балыыһаҕа тыһыынчанан киһини толук ылбыттар.
• Тохсунньу 17 — Чиэхийэ Европа Сойууһугар киирэргэ сайаапка түһэрбит.

Кулун тутар

• Кулун тутар 26 — Аан дойдутааҕы валюта пуондата Арассыыйаҕа 6,9 млрд дуоллары кирэдьиит биэрбит — МВФ устуоруйатыгар саамай улахан кирэдьиит.
• Кулун тутар 27 — Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр Илин Пруссия иһин кыргыһыыга хорсун быһыыны оҥорбут Михаил Стрекаловскайга Арассыыйа Дьоруойун аата иҥэриллибит.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 13 — Дохсун этиҥнээх ардах уонна талҕа буолбутун түмүгэр Бангладешка 600-тэн тахса киһи өлбүт.
• Ыам ыйын 27 — Бастакы чэчиэн сэриитин кэмигэр Борис Ельцин чэчиэн өрө турааччыларын кытта көрсөн уоту тохтотор туһунан сөбүлэспиттэр.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 2 — Санкт-Петербург күбүрүнээтэринэн Владимир Яковлев талыллыбыт. Саха сиригэр Өлүөхүмэҕэ 1944 с. төрөөбүтэ. Сэрии кэмигэр 1942 с. ийэтэ Хильма Ляхитнен диэн ингерманланд омук дьахтара Ленинград Лимузи дэриэбинэтиттэн көскө ыытыллыбыта.
• Бэс ыйын 5 — Дьокуускайга саҥа аэровокзал аһыллыбыт. Чааска 700 пассажиры аһарар кыахтаах вокзал дойдулар ыккардыларынааҕы сиэктэрдээх буолбут.
• Бэс ыйын 10 — «Интел» холбоһук «Pentium II» процессоры атыыга таһаарбыт.
• Бэс ыйын 16 — Арассыыйа бэрэсидьиэнин быыбара. 1991 сыллаахха талыллыбыт бэрэсидьиэн болдьоҕо бүппүтүнэн ыытыллыбыт. Хас да киһи кыттыбыта, сүрүн хандьыдааттарынан Борис Ельцин, Геннадий Зюганов уонна Александр Лебедь буолбуттара.
• Бэс ыйын 20 — Дьокуускай куорат былааҕа бигэргэммит.

От ыйа

• От ыйын 3 — Борис Ельцин РФ бэрэсидьиэнинэн иккиһин талыллыбыт. 1999 сыллаахха сыл бүтэһик күнүгэр бэйэтин баҕатынан солотуттан батыммыта.
• От ыйын 4 — Hotmail диэн төлөбүрдээх электрон почта сиэрбиһэ аһыллыбыт. Сиэрбис аһыллыбыт күнүн соруйан АХШ тутулуга суох буолуутун күнүгэр түбэһиннэрбиттэрэ, ол интернет-провайдердартан тутулуга суох буолууну кэрэһэлиир этэ. Бу электрон почта бастакы аһаҕас сиэрбиһэ этэ.
• От ыйын 5 — Долли диэн ааттаах хой бастакы клоннаммыт үүтүнэн иитээччи кыыл буолбут.
• От ыйын 29 — Microsoft саҥа операционнай систиэмэни Windows NT 4.0 көрдөрбүт.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 7 — Атлаанта (АХШ) куораттан Дьокуускайга Олимпиада уота кэлбит.
• Атырдьах ыйын 12 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын уурааҕынан Аллайыаха улууһугар "Кыталык", Булуҥ улууһүгар "Лена-дельта" уонна Горнай улууһугар "Сиинэ" эркээйи сирдэр тэриллибиттэр.

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 2 — Арассыыйаҕа суутунан тиһэх өлөрүү буолбут.
• Балаҕан ыйын 3 — "Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай хранилищетын тэрийии туһунан" СӨ Бэрэсидьиэнин ыйааҕа тахсыбыт.
• Балаҕан ыйын 21 — АХШ Конгреһа Дьиэ кэргэни харыстааһын туһунан сокуон ылыммыт. Бу сокуоҥҥа эр киһи уонна дьахтар холбоһуулара эрэ дьиэ кэргэн диэн буолара этиллибитэ. Ол эрэн кэлин АХШ Үрдүкү Суута сокуону сүрүннээн көтүрбүтэ.
• Балаҕан ыйын 24 — ХНТ-га 71 дойду ядернай дэлби тэбии тургутуутун ыытары бобор туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар.
• Балаҕан ыйын 27 — Кабулу талибтар сэриилээн ылбыттар. Афганистан Ислам эмираата диэн ааттаммыт. Афганистан Демократтыы Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин Мохаммад Наджибулланы ыйаан өлөрбүттэр.

Алтынньы

• Алтынньы 9 — "Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ" ытык аат туһунан балаһыанньа Ил Түмэн уурааҕынан бигэргэтиллибит. Ытык аат Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр — балаҕан ыйын 27 күнүгэр — түбэһиннэрэн Ил Дархан ыйааҕынан иҥэриллэр.
• Алтынньы 23 — Өрөспүүбүлүкэ киин быыбардыыр хамыыһыйата бэрэсидьиэҥҥэ бастакы икки кандидааты бэлиэтээбит: Артур Алексеевы «Норуот патриотическай сойууһа» диэн тэрийэр бөлөхтөн, уонна Николай Архиповы Саха сирин социальнай-демократическэй баартыйатыттан. Бу сыл ахсынньытыгар буолбут быыбарга барыта 6 киһи кыттыбытыттан Михаил Николаев кыайбыта (58,96 % куолаһы ылан, «иккис миэстэлээх» Артур Алексеев 25,46 % ылбыта).

Сэтинньи

• Сэтинньи 16 — Каспийскай куоракка теракт түмүгэр 67 киһи өлбүт.

Ахсынньы

• Ахсынньы 1 — СТС телевидение ситимэ үлэтин саҕалаабыт.
• Ахсынньы 7 — Ил Түмэн Вячеслав Штырову иккис болдьоххо бэрэсидьиэнниирин өйөөбүт.
• Ахсынньы 10 — Нельсон Мандела Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин саҥа конституциятыгар илии баттаабыт. Бу дойдуга мантан ыла раасалар тэҥ бырааптаммыттар.
• Ахсынньы 20 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев ыйааҕынан улуус кыттыылаах Ньурбаҕа регистрацияламмыт АЛРОСА-НЬУРБА акционернай уопсастыба тэриллибит. 2019 сыллаахха бу хампаанньаны ликвидациялыырга диэн быһаарыы ылыллыбыта.

Төрөөбүттэр

• Атырдьах ыйын 5 — Анжелика Протодьяконова, Саха сиригэр хойуу хаас уруһуйданан 2016 сыллаахха киэҥник биллибит кыыс, инстаблогер, фрик.

Өлбүттэр

• Избеков Иоаким Дмитриевич — Уустаах Избеков (03.02.1909—1996) — аатырбыт артыыс, драматург, хореограф, мас ууһа.
• Кулун тутар 7 — Шестаков Егор Петрович — Эрчимэн (31.05.1927—07.03.1996) — поэт, литератураны ырытааччы.
• Кулун тутар 18 — Одиссей Элитис, гириэк бэйиэтэ, литэрэтиирэ кириитигэ, Нобель бириэмиэйтин лауреата (1911 төр.).

• Кулун тутар 30 — Ковалевскай Олег Михеевич, худуоһунньук, график, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
• Муус устар 22 — Иванов Василий Федотович (10.08.1936—22.04.1996) — история билимин доктора.
• Бэс ыйын 6 — Кузьмин Ариан Ильич - космос сардаҥаларын үөрэппит физик-учуонай, билим салайааччыта, СГУ ректора, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.

• От ыйын 17 — саха худуоһунньуга, живописец Афанасий Собакин (1928 с. Чурапчы Кытаанаҕар төр.).
• От ыйын 25 — Таривердиев Микаэл — сэбиэскэй уонна российскай композитор РСФСР норуот артииһа (1986).
• Атырдьах ыйын 5 — Соколов Эдуард Дмитриевич (Тулусхан) (03.07.1944 төр.) — суруйааччы.

• Атырдьах ыйын 24 — Зайнаб Биишева — Башкортостан норуодунай суруйааччыта, прозаик, бэйиэт, драматуур, тылбаасчыт.

• Сэтинньи 27 — Василий Семенович Яковлев-Далан - Саха норуодунай суруйааччыта.