Хакаас тыла

Хакаас тыла — Хакаастар тыллара, түрк омуктар тылларыгар киирсэр, өссө биир аата тадар тыла.
Үксүнэн Хакасия өрөспүүбүлүкэтыгар туттуллар уонна Красноярскай кыраай Шарыповскай улууһугар, кыралаан Тыва өрөспүүбүлүкэтыгар.

Хакас тылынан саҥарааччы ахсаана 42 604 киһи (ити 2010 сыллаах перепись түмүгүнэн). Хакас тыла түөрт диалекка арахсар:

• саҕай;
• качинскай;
• кызыл;
• шор.

Литератураҕа үксүн саҕай уонна качинскай диалектар тутуллаллар.

1924 сыллаахха кириллицаннан сурукка-бичиккэ туттуллар буолбут, 1929 сыллаахха латиницаҕа уларыйа сыдлдьыбыта биллэр. Төттөрү 1939 сыллаахтан кириллицаҕа көспүт, эбии 6 буукуба киирэн биэрбит ÿ, ӧ, ң, ғ, і, ӌ.

Хакас тылынан Хабар диэн хаһыат тахсар.

Саха тылыгар сүрдээх маарынныыр тыл буолар. Холобура, сон үрдүнэн курга (хак. хур) кыыннаах быһах туттараллар эбит ( хак. пычах кыны). Сон саҕатын мойдрык диэн ааттыыллар эбит, сахалар моойторук диэннэригэр маарынныыр.

Саа сэбиргэлин ырытан көрдөххө, эмиэ элбэх тэҥ баара биллэр. Холобура, сахалыы кустук, хакастыы хосто диэн ааттыыллар эбит. Сахалыы оноҕос, хакастыы соган. Ухчааннан туталлар эбит (ох саа - сахалыы); чаачах - хакастыы, чаачар саа - сахалыы. Кирис, саадах диэн тыллар биирдэр эбит. Хуннар курдук сахалар да, хакастар да оноҕосторугар хотой эбэтэр боруллуо куорсунун тутталлар эбит. Саха кылыһа хакас омук хылыс «сабля», «мечь» диэннэрин кытары чугас.

Биир дьикти саха уонна хакас омугар баар тылынан барахсан диэн тыл буолар. Хакастыы ити тыл парасхан диэн буолар. Өйдөнүүтэ биир бедняжечка диэн. Ол гынан баран хакас тылын саҕай диалегар парахсан диэн туттуллар эбит.

Хакас тыла биир сүрүн атынынан б буукуба оннугар п туттуллара буолар.