Ырытыы:Лабынкыр

Лабыҥкыр күөл. Өймөкөөн улууһугар Өймөкөөн үрдэлгэ сытар күөл.

Лабыҥкыр күөл куйаартан көстүүтэ Күөлгэ киирэр уонна тахсар Лабыҥкыр өрүс. Тардыытын иэнэ 943 км²., бэйэтин иэнэ 44,7 км².

Соҕурууттан хоту диэкки 14 км усталаах, кэтитэ 4 км. Балыга дэлэй.

Номох быһыытынан күөлгэ улахан кыыл олорор үһү. Ону чинчийээри хас да экспедиция кэлэ сылдьыбыта. Ол биллибэт улахан кыыл кожата хара дьүһүннээх, улахан айахтаах, хараҕа икки арда биир миэтэрэттэн элбэх үһү. Айаҕын улаханнык аттаҕа икки миэтирэ буолар үһү.

Бу номох туризм сайдыытыгар олук буолуо диэн эрэл баар.

Ис хоһооно

Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Амма Аччыгыйа үөскээбит сайылыга 1906 сыл тохсунньу 6 күнүгэр Боотур Уус улууһугар улууска (Тааттаҕа) дьадаҥы Дьөгүөрдээн Мординов (Мундунов) ыалыгар төрөөбүтэ.

1928 с. Дьокуускайдааҕы педтехникуму бүтэрбитэ.

1931 с. Иккис Москубатааҕы судаарыстыбаннай университет тыл уонна литература салаатын бүтэрбитэ.

«Ийэ» диэн ааттаах бастакы хоһооно «Чолбон» сурунаалга 1927 с. бэчээттэммитэ. «Быһах угун кыстыммат» диэн хоһооннорун хомуурунньуга саха литературатын көмүс фондатыгар киирбитэ.

«Сааскы кэм» романа нууччалыы, украиналыы, венгердыы уонна чешскайдыы тылларынан тылбаастаммыта.

1982 сыллаахха от ыйын 6 күнүгэр Лев Толстой "Сэрии уонна эйэ" диэн арамаанын тылбааһын иһин Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэни ылбыта.

Тахсыбыт кинигэлэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Талыллыбыт айымньылар: 2 томнаах. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1956.

Т. 1. Кэпсээннэр. Сэһэннэр. Хоһооннор. — 480 с. Т. 2. Пьесалар. Очеркалар. — 479 с.

Талыллыбыт айымньылар: 4 томнаах. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1966—1970.

Т. 1. Хоһооннор. Кэпсээннэр. Очеркалар. — 1966. — 512 с. Т. 2. Сэһэннэр. — 1967. — 562 с. Т. 3. Драмалар. Ахтыылар. — 1969. — 512 с. Т. 4. Сааскы кэм: Роман. — 1970. — 748 с.

Быһах угун кыстыммат: Кэпсээннэр. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1934. — 69 с.
Хоһооннор. — М.: Учпедгиз, 1936. — 32 с.
Кэпсээннэр. — М. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1937. — 72 с; 1940. — 98 с.
Ситим быстыыта: Драма. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1937. — 78 с.
Уон сыл: Хоһооннор. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1937. — 104 с.
Киһи: Драма. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1938. — 94 с.
Сэрии: Очеркалар. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1942. — 86 с.
Ааһан иһэн: Новеллалар. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1944. −104 с.
Сааскы кэм: Роман. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1944. — 312 с; 1952. — 702 с; 1963. — 682 с; 1982. — 752 с; 1988. — 752 с; 1994. — 360 с.
Саха литературатыгар Аҕа дойду сэриитин кэмигэр. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1944. — 20 с.
Доҕоттор: Сэһэн. — Дь.: Кинигэ кыһата. — 1947. — 164 с.
Күнү көрсө: Кэпсээннэр. Хоһооннор. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1947. — 298 с.
Тоҕус төгүл тоҕо?: Кыра саастаах оҕолорго. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1949. — 42 с; 1974. — 24 с.
Алдьархай: Сэһэн. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1966. — 352 с.
Киһи уонна айымньы: Ахтыылар. Ыстатыйалар. Этиилэр / Хомуйда, ред. Г. С. Сыромятников. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1975. — 408 с.
Кэпсээннэр, очеркалар. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1983. — 295 с.
Сэһэннэр. Кэпсээннэр. Ахтыылар. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1986. — 527 с.
Дьон ортотугар: Хоһооннор. Сэһэн. Кэпсээннэр. Ахтыылар: Орто уонна улахан саастаах оскуола Ооолоругар. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1989. — 216 с.

Нууччалыы

Весенняя пора: Роман / Авториз. пер. А. Дмитриевой, Л. Корниловой. — М.: Сов. писатель, 1951. — 780 с; М.: Сов. писатель, 1954. — 712 с; М.: Гослитиздат, 1958. — 712 с; Новосибирск: Кн. изд-во, 1961. — 717 с; М.: Известия, 1970. — 718 с; М.; Сов. Россия, 1978. — 541 с; М.: Худож. лит., 1993. — 396 с.
Повести. — М.: Сов. писатель, 1960. — 194 с.
Беда: Повесть / Авториз. пер. А. Дмитриевой; М.: Сов. писатель, 1970. — 319 с; М.: Сов. писатель, 1972. — 319 с.
Друзья-товарищи: Повести / Якутск: Кн. изд-во, 1976. — 488 с.

Олоҕун уонна айар үлэтин туһунан[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Амма Аччыгыйын туһунан ахтыылар / Хомуйан оҥордо Д. В. Кириллин. — Дь.: «Бичик», 1997. — 168 с.
Соломов Н. И. С любовью родной земле: Воспоминания. — М., 1996. — 24 с.
Башарина З. К. Сыыры сырыынньатынан дабайбатаҕа // «Чолбон». —1996. — № 1. — С. 153—155.
Босяк В. Дьолбут эбит // «Аргыс». — 1991. — № 1. — С. 80—84.
Васильев Ю. «Сааскы кэм» тэҥнэбиллэрэ // «Хотугу сулус». — 1988. № 1. — с. 86—88.

Наҕараадалара уонна ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Саха АССР норуодунай суруйааччыта (1966)
Икки Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана
Норуоттар Доҕордоһууларын уордьана
Икки «Бочуот Бэлиэтэ» уордьан
Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ
Саха Өрөспүүбүлүкэтин П. А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэтин лауреата
Дьокуускай куорат ытык киһитэ (1972)

Үйэлээх аата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Тиһэх суруйуу: 1 сыл ынараа өттүгэр1 ырытыы1 киһи кэпсэтэр сиримҥэ

Н. Е. Мординов — Амма Аччыгыйа аата иҥэриллибит:

Харбалаах орто оскуолатыгар (Таатта улууһа);

«Кэскил» оҕо кинигэтин кыһатыгар (2014).

Дойдутугар түмэл аһыллыбыт.

Седалищева Валентина АФВ-21 (ырытыы) 16:51, 16 Ахсынньы 2022 (UTC)Хоруй

Тиэмэ эбии