Үргэл, астеризм
Үргэл (нууч. Плея́ды), өссө Мессье M45 эттигэ диэнинэн биллэр — Оҕус бөлөххө киирэр сулус ыһыллаҕас бөлөхтөһүүтэ; Сиргэ саамай чугас уонна киһи хараҕыгар көстөр сулус бөлөхтөһүүлэриттэн биирдэстэрэ.
| Сулус ыһыллаҕас бөлөхтөһүүтэ | |
|---|---|
| Үргэл | |
| Чиничийии историята | |
| Арыйааччы | |
| Арыйыы күнэ-дьыла | |
| Ааттара | M45 |
| Көстөр дааннайдар (Эпоха J2000.0) | |
| Кылааһа | I,3,m |
| Көнөтүк тахсыы | Халыып:AstroCoord-RA |
| Иҥнэриитэ | Халыып:AstroCoord-Dec |
| Ырааҕа | 440 сыр.сыл (135 парсек) |
| Сулус көстөр улахана (V) | +1,6 |
| Көстөр улахана (V) | 110′ |
| Сулустар бөлөхтөрө | Оҕус |
| Физика характердара | |
| Маассата | ( M☉) |
| Радиуһа | 6 |
| VHB | |
| Сулус абсолют улахана (V) | |
| Барыллаан сааһа | 100 мөлүйүөн сыл |
Аһыллыыта
уларытҮргэл кыһын хотугу полушарийаҕа, сайын соҕуруу полушарийаҕа үчүгэйдик көстөр (Антарктида уонна кини таһыттан ураты). Бу эттик былыр былыргыттан аан дойду элбэх култуураларыгар биллэр этэ.
Кэрэхсэтэр уратылара
уларытҮргэлгэ ырааҕын кээмэйдээһин Вселеннай улаханын быһаарарга сүрүн кээмэй буолар.
Кэтээн көрүүлэр
уларытҮргэл араас култуураларга
уларытКөннөрү хараҕынан көстөр буолан элбэх аан дойду култуураларыгар туһунан миэстэни ылар эттик буолар.
ургэл.
Былыргы саха сайыццы ёттугэр кун хаамыытыттан кёрён кун тёhёлёёбутун билэрэ. Онтон кыhыццы- сааскы ёттугэр киэhээцци- тууццу кэми ургэлинэн сирдэтэрэ. Ис дьицэр киирдэххэ, чаhыы диэн тэрил киэцник дэлэйиэр дылы кыhыццы киэhэни- тууну ургэл сулуhунан быhаарар буолуллара.Кырдьа5астар ый уонна ургэл алтыhыыларынан кёрён куну-дьылы билгэлииллэрэ. "Чолбон уонна ургэл бэйэ-бэйэлэригэр дьулустахтарына тыал-куус кэлэр",- дииллэрэ эрэ чопчу ёйгё хатанан хаалаахтаабыт. Аны туран, Чачыгыр Таас ойуун ургэл сулус аhары улааппытыгар (чугаhаабытыгар эбитэ дуу) онно ыттан, кэрдэн а5ыйатан Орто дойду оло5ун хабараан тыйыс тымныыттан ёруhуйбуттээх. Холбуон (уопсайынан) былыр ургэл ХАЛЛААН ТУРУГАР УЛАХАННЫК ДЬАЙАР сулус диэн ёйдёбул баара билигин барыта умнууга хаалла.-----------------------Аны кэпсээнтэн кэпсээн. "Тиргэ ыйа" диэн баара дииллэр. Аатыттан таайдахха, Сайыццы кэмцэ сыhыаннаах. Кёруё5уц: май-(дьиц) муус устар ыйа. июнь-(дьиц) ыам ыйа. июль-от ыйа. август-атырдьах ыйа. сентябрь-бала5ан ыйа. Кёрёргут курдук "тиргэ ыйа" ханна да кыбыллар кыа5а суох. Арай, "тиргэ кэмэ" диэн эрэ баар буолуон сёп курдук. Ону таhынан, ёссё, биир тугэни кёруё5уц: 1 олук// Ахеменидтар са5ана Ирацца (Авеста5а) ТИШТРЙА диэн ааттаах сулус божествота баара. Киниттэн арда5ы туhэрэригэр кёрдёhён туом толорор этилэр. 2 олук// Эбэ мууhа устан бутэр. Халлаан сылыйар. Аны от хамсыы-хамсыы уунэрин туhугар кэмигэр ардаата5ына сатанар.Санаан кёруёцуц: уёhээ этиллибитин курдук, ургэл халлаан туругар улаханнык дьайар сулус диэн ёйдёбул баара. Дьэ, киниттэн ("Тиштрйа" саха5а "Тиргэ ыйа" диэн буолан хаалбыт быhыылаах) ёбугэбит арда5ы кёрдёhёрё буолаарай?.