Кылгас сигэ-утаарыы
БП:БО


Бикипиэдьийэ дьиҥи мэктиэлээбэт

Бикипиэдьийэ, дьон уонна дьон бөлөхтөрө түмсэн киһи-аймах билиитин мунньар интэриниэт-энциклопедиялара. Бырайыак тутула ханнык баҕарар Интэриниэттээх уонна браузердаах киһи бырайыак ис хоһоонун уларытарын көҥүллүүр. Ол иһин, манна суруллубуту сорҕотун идэтийбит, билиилээх дьон көрө, тургута илик буолуон сөп, онон, бука диэн, манна барыта эҥкилэ суох итэҕэтиилээх суруллар диэн саныыр табыллыбат.

Бикипиэдьийэҕэ элбэх туһалаах баарын үрдүнэн, онно суруллубут барыта дьиҥнээҕин ким да мэктиэлээбэтин өйдүөхтээххин. Ааҕар түгэҥҥэр уларытылла охсубут, алҕас киирбит эбэтэр үгүс дьон санаатын кытта сөп түбэспэт санаалаах киһи уларыппыт буолуон сөп.

Биһиги ыстатыйалар итэҕэтиилээх буолар суолларын куруук көрдүү турабыт, ол эрээри тугу да мэктиэлиир, эрэннэрэр кыахпыт суох. Биир ситиһиибит — кыттааччылар бастыҥ диэн талбыт ыстатыйалара, ол гынан баран, оннооҕор ол ыстатыйалары кытта ким эрэ Эн ааҕыаҥ иннинэ аҕай уларыта охсубут буолуон сөп.

Ааптардартан, кыттааччылартан, спонсордартан, дьаһабыллартан уонна да атын, Бикипиэдьийэни кытта ситимнээх дьонтон биир да киһи чопчута суох эбэтэр сымыйа информация иһин, ону таһынан ону эбэтэр онно баар сигэни туһаммытыҥ иһин эппиэтинэһи сүкпэт.

Манна баар билии барыта аһаҕас, үтүө дьайыы быһыытынан көрдөрүллэр. Эн уонна ситим-сир бас билээччилэрин, сиэрбэр бас билээччилэрин, Бикипиэдьийэ ааптардарын, дьаһабылларын, ону тэҥэ Бикипиэдьийэни кытта туох эмит ситимнээх уонна атылыы бырайыактары кытта туох да ирдэбил төрүөтэ буолар сөбүлэҥэ, сөбүлэһии түһэрсиитэ суох көрдөрүллэрин, бука диэн, өйдүүргүтүгэр көрдөһөбүт. Бу ситим-сир иһинээҕитин сүһэн ылар хааччахтаах быраап Эйиэхэ бэриллэр — бу быраап Бикипиэдьийэ ханнык да сорҕото эбэтэр кини ааҕыннара, кыттааччылара, тэрийээччилэрэ уонна атын туһанааччылара эппиэтинэһи сүгэллэрин хааччыйбат.

Табаар, сулууспа уонна тэрилтэ ханнык баҕарар бэлиэтэ, аата, тас көстүүгэ быраап, ааптар уонна сэргэ быраап ыстатыйаҕа туһаныллар, таарыллар да буоллаҕына бас билээччилэргэ бэйэлэригэр хаалар. Манна олору туттуу Creative Commons Attribution/Share-Alike лиссиэнсийэ эрэ ирдэбилин иһинэн туһанартан атыны көҥүллээбэт. Өскөтө атын ыйыллыбатах буоллаҕына, Бикипиэдьийэ уонна Викимиэдьийэ Пуондатын ситим-сирдэрэ бас билээччилэри кытта туох да ситимнэрэ суох, онон Бикипиэдьийэ ааптар быраабынан көмүскэнэр матырыйааллары дьаһайар кыаҕа суох. Маннык матырыйаалы уонна онно майгынныыры туһанарга эппиэтинэһи бэйэҥ сүгэҕин.

Болҕой, Бикипиэдьийэҕэ баары тарҕатыы уонна уларытыы эн ситим-сири көрө олорор дойдуҥ сокуонун кэһиэн сөп. Бикипиэдьийэ сокуону кэһэргэ ыҥырбат, ол эрээри, ситим-сир АХШ-ка баар сиэрбэргэ харалла сытарынан, биһиги АХШ Сүрүн сокуонун Бастакы көннөрүүтэ уонна ХНТ Киһи быраабын биирдэһиллибит декларацията биэрбит бырааптарынан туһанабыт. Эн дойдуҥ сокуоннара тыл көҥүлүн көмүскүүрү АХШ сокуонуттан уонна ХНТ Хартиятыттан кыараҕастык көрүөхтэрин сөп, оннук түгэҥҥэ Бикипиэдьийэ ол сокуоннары Эн кэспиккэр эппиэтинэһи сүкпэт.

Өскөтө идэтийбит киһи сүбэтэ ирдэнэр түгэнигэр (холобура, мэдиссиинэ, быраап, үө-харчы уонна куттал суох буолуутун салайыы), бука диэн, анал лиссиэнсийэлээх уонна билиилээх идэтийбит дьоҥҥо дуу, тэрилтэлэргэ дуу сүбэлэт. Бу сэрэтиилэри аах: Бикипиэдьийэни туһанарга Бэйэҥ эппиэтинэс сүгэҕинБикипиэдьийэ мэдиссиинэҕэ сүбэ биэрбэтБикипиэдьийэ юридическэй сүбэ биэрбэтБикипиэдьийэ ис хоһоонун ылыныа суоххун сөп.
Кыттааччылар алҕаһы көннөрөр сыыһаны сотор кыахтаахтарын үрдүнэн, булгуччу инньэ гынар эбээһинэстэрэ суох. Онон билии туох эмэ сорукка туһалыыр дуу биитэр туһанарга табыгастаах дуу мэктиэтэ суох бэриллэр.

Бикипиэдьийэ ханнык да хоромньу тахсыбытын иһин эппиэтинэһи сүкпэт, тоҕо диэтэххэ дьон бэйэлэрин баҕатынан түмсэн үөрэтэр, култуураны сайыннарар, билиини тарҕатар соруктаах тэрийбит бөлөхтөрө буолар. Билии үтүө дьайыы быһыытынан бэриллэр уонна билиини туһанарга биитэр уларытарга, Creative Commons Attribution/Share-Alike лиссиэнсиэҕэ суруллубатах эн уонна Бикипиэдьийэ ыккардыгар ханнык да дьайыы туһунан докумуон суох. Ону таһынан Бикипиэдьийэҕэ уонна кинини кытта ситимнээх бырайыактарга Эн укпутуҥ эбэтэр соппутуҥ туһуттан ким да эппиэтинэһи сүкпэт.

Бу сирэйи аахпыккар махталбытын тиэрдэбит. Бикипиэдьийэттэн үтүөнү эрэ буларгар баҕарабыт.