Алексеев Иннокентий Егорович

Иннокентий Егорович Алексеев, киэҥник биллэр аата Кеша Алексеев — Саха сиригэр Гражданскай сэрии дьоруойа. Кеша Алексеев 1922 сыллаахха Чурапчы, Амма, Никольскай, Төхтүр, Покровскай кыргыһыыларыгар аатыран, Кыһыл Знамя уордьанынан наҕараадаламмыта.

1903 сыллаахха сэтинньи 9 (урукку ааҕыынан алтынньы 27 күнүгэр) Илин Хаҥалас улууһун I Хаптаҕай нэһилиэгэр төрөөбүт, ыалга иккис оҕо, улахан уол эбит. Аҕата Егор Николаевич Алексеев, ийэтэ Парасковья Константиновна Алексеева сүөһү иитиитинэн, Өлүөхүмэҕэ эт тиэйиинэн, дьаам сүүрдүүнэн дьарыктаналлар эбит. Уоллара 1916 сыллаахха I Хаптаҕайга сыаркап приходун оскуолатын бүтэрбитин кэннэ Дьокуускайга көспүттэр. Кеша тута Дьокуускайдааҕы реальнай училищеҕа үөрэнэ киирбит, 1919 сыллаахха түөрт кылааһы бүтэрбит. 1919—1920 үөрэх сылыгар реальнай училище сабыллан иккис ступеннахх училищеҕа киирбит. Онно РЛКСМ кэккэтигэр киирбит (1920 сэтинньитэ). Бэлиитикэ дьалхаанынан куотан (уоллара аһара убанан барбытын сөбүлээминэ буолуо) ыал Дьокуускайтан дойдутугар төннүбүт^[1]. Ол эрээри, эдэр киһи онно да санаатын ыһыктыбатах, "коммуна дуу, артыал дуу, табаарыстыба дуу тэрийэр былааннаах этим да сатамматаҕа" диэн автобиографиятыгар суруйар.

1921 сыллаахха хомсомуол куурустарыгар үөрэммит, онтон эмиэ улууһугар хомсомуол инструкторынан төннүбүт. Таарыйа сэбиэккэ быыбар тэрийэр инструктордаабыт. Онтон Коробейников утары сэриилэһэр чаастарга бэйэтин баҕатынан барбыт. 1921 сыллаахтан 1922 сыл ыам ыйыгар диэри кыргыһыыларга кыттыбыт, бэйэтэ ахтарынан маннык машрутунан сылдьыбыт Дьокуускай—Мата—Сулҕаччы—Чурапчы—Дьокуускай— Марха—Киллэм—Дьокуускай—Амма—Дьокуускай—Киллэм. Ыам ыйын 21 күнүгэр буолбут Киллэм аттынааҕы кыргыһыыга уҥа атаҕар бааһырбыт.

Ол кэнниттэн бааһын эмтэнэр кэмигэр Илин Хаҥалас буолаһыгар дьокутаат сэкирэтээринэн үлэлээбит. 1922 сыл балаҕан ыйыттан 1923 сыл олунньутугар диэри педтехникумҥа II кууруска үөрэммит. Олунньуга ЧОН 2-с ротатын хамандыырынан анаммыт. Аммаҕа Пепеляев утары кыргыһыыга кыттыбыт, Амма аттынааҕы кыргыһыы иһин Кыһыл Знамя уордьанынан наҕараадаламмыт. Муус устар 23 күнүгэр педтехникумугар төннүбүт. Бүтэрээт Москубаҕа Норуот хаһаайыстыбатын институтугар үөрэххэ ыытыллыбыт. Онно икки сыл үөрэммит.

Кэлин Г. В. Плеханов аатынан Москубатааҕы норуот хаһаайыстыбатын институтун бүтэрэн кэлэн баран, республикаҕа салайар үлэлэргэ, эппиэттээх дуоһунастарга үлэлии сылдьан эмискэ ыаддьан, 1930 сыл атырдьах ыйын 25 күнүгэр, баара-суоҕа 27 сааһыгар, өлөн олохтон туораабыта.

Дьиэ кэргэнэ

Уола Леонард 1929 сыллаахха Дьокуускай куоракка төрөөбүтэ. Кэргэнэ Лариса Филологовна Алексеева (Тышкевич) Дьокуускайга оҕо дьиэтигэр үлэлээбитэ, кэргэнэ өлбүтүн кэннэ уолун Леонарды илдьэ 1930 сыллаахха Москубаҕа көспүтэ. Кини идэтинэн артыыс, опера ырыаһыта этэ. Гнесиннар ааттарынан музыка техникумун 1936 с. бүтэрбитэ, 1937 Белорусскай ССР-га опера уонна балет тыйаатырыгар үлэлээбитэ, БССР народнай артыыската буолбута (1944). 1959 уонна 1973 сыллардаахха Саха сиригэр сылдьыбыта. Бастакы сырыытыгар оҕо дьиэтигэр иитиллибит дьону кытта көрсүбүтэ, олор истэригэр СГУ ректора Попов И.Г. уонна Саха тыйаатырын сүрүн рөжиссера РСФСР норуодунай артыыһа Спиридон Григорьев бааллара. Иккис сырыытыгар сиэнин Катяны кытта сылдьыбыта, онно сылдьан суруйбут ахтыыта Саха Национальнай архыыбыгар харалла сытар^[2].

Уоллара Леонард Алексеев, моряк-подводник, байыаннай инженер. Москубаҕа олорор. Саха сиригэр 1970 уонна 1989 сыллардаахха кэлэ сылдьыбыт. Бүтэһик сырыытыгар Хаптаҕай оскуолатыгар КАВЗ оптуобус бэлэхтээбит^[3].

Леонард Алексеев кэпсээниттэн: «Мин аҕам өлөрүгэр 9 ыйдаах эбиппин. Онон кинини өйдөөбөппүн. Ийэм кэпсээнинэн, хаартыскаларынан, докумуоннарынан билэбин. 1930 сыллаахтан Москваҕа олоробун. Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар ийэм Ленинградка С. М. Киров аатынан опера уонна балет театрыгар, онтон кэлин Москваҕа Улахан театрга үлэлээбитэ. Сэрии кэмигэр хаста да фроҥҥа баран, театр уонна Советскай Армия сибээстэрин бөҕөргөтүү үлэтигэр кыттыыны ылбыта. Киниэхэ 1944 сыллаахха Белорусскай ССР народнай артыыһын үрдүк аата иҥэриллибитэ. Лариса Филологовна лаппа сааһыран баран, 1998 сыл олунньу 19 күнүгэр, 90 сааһыгар сылдьан, ыалдьан өлбүтэ.»^[4]

Аатын үйэтитии

Өлбүтүн кэннэ аатын үйэтитиигэ үлэ ыытыллыбыта. Алдаҥҥа, Мэҥэ Хаҥаласка уонна Дьокуускайга уулуссалар ааттаммыттара. Кини көмүллүбүт Томмот аттыгар баар Незаметнай бөһүөлэккэ кини аатын иҥэрэн Алексеевскай (нууч. Алексеевск) диэн ааттаабыттара (1993 c. ити бөһүөлэк Томмоту кытта силбэспитэ). Национальнай байыаннай оскуолаҕа кини аатын иҥэрбиттэрэ. Томмоттооҕу оҕо дьиэтигэр кини аатын иҥэрбиттэрэ.

1931 сыллаахха Саха национальнай байыаннай оскуолатын курсааннарын көҕүлээһининэн Кеша Алексеев уҥуоҕа Алдантан Дьокуускайга көһөрүллүбүтэ, уонна Марат аатынан болуоссакка көмүллүбүтэ.

1947 сыллаахха САССР Үрдүкү Сэбиэтин ыйааҕынан Кеша Алексеев аата Хаптагай оскуолатыгар иҥэриллибитэ.

Худуоһунньук Петр Романов «Герой гражданской войны Кеша Алексеев на коне» диэн хартыынаны 20-с үйэ 40-с сс. суруйбута.

Быһаарыылар

↑ Тихонова Н.Н., Зедгенидзева А.Н., Иванова М.Н. и др. Имена на улицах Якутска. Выпуск 4: биобиблиографический справочник. — 4-е, перераб. и доп.. — Офсет, 2022. — С. 8-9. — 697 с. — 69 экз.
↑ Ф. 36, «Центральная партизанская комиссия при ЯЦИК», № 221
↑ Цыпандина Ю.С. Герой - комсомолец Кеша Алексеев
↑ Омук сиригэр олохсуйбут сахалар / Иннокентий Неустроев. — Дьокуускай: Бичик, 2006. — 144 с. ISBN 5-7696-2475-2

[1] Тихонова Н.Н., Зедгенидзева А.Н., Иванова М.Н. и др. Имена на улицах Якутска. Выпуск 4: биобиблиографический справочник. — 4-е, перераб. и доп.. — Офсет, 2022. — С. 8-9. — 697 с. — 69 экз.

[2] Ф. 36, «Центральная партизанская комиссия при ЯЦИК», № 221

[3] Цыпандина Ю.С. Герой - комсомолец Кеша Алексеев

[4] Омук сиригэр олохсуйбут сахалар / Иннокентий Неустроев. — Дьокуускай: Бичик, 2006. — 144 с. ISBN 5-7696-2475-2

[1]

[2]

[3]

[4]