Бах таҥара

Бах таҥара диэн олус былыргы кэмнэргэ сахаларга баар буола сылдьыбыт.

Киһи өйө-санаата сайдан, билиитэ кэҥээн истэҕинэ, баҕа санаата, таҥарата эмиэ уларыйан биэрэр кэмнэрдээх. Олус былыргы билиилэр, таҥаралар ааттара сахабыт тылыгар киирэн иҥэн сылдьаллар.

Саха тыла олус былыргы тыл. Киһи өйө-санаата сайдыытын кытта тэҥҥэ сайдыбыт тыл буолар. Баҕа санааттан таҥара үөскүүрүн билинэн "Бах" таҥара үөскээбит. Баҕа диэн баҕа санаа ааттанарын тэҥэ, кыра уу үөнэ баҕа диэн ааттаах. Баҕа эмиэ «бах» диэн саҥарар. «Бах-бах» диэн саҥатыттан баҕа диэн ааттаммыт.

Баҕарар диэн тугу эмэ баҕара саныыр диэн буолар. Баҕа санаа үгэс буола уларыйдаҕына уһун кэмҥэ уларыйбат үгэһи, таҥараны үөскэтэр.

Олус былыргы кэмнэргэ бииргэ олорбут, биир төрүттээх омуктар таҥаралара биир буолар. Саха тылыгар таҥаралар тустарынан билиилэр киирэн сылдьалларын булуталаан ылыахпытын сөп.

“Сах” таҥара аата “сах билэр”, “сах сиэтин” диэн этиилэргэ иҥэн сылдьар уонна “Сах” таҥара уот буоларын чуолкайдаан биллэрэр. (1,22).

“Син” диэн былыргы таҥара баарын “синим биир”, “син билэр” диэн этиилэр бааллара биллэрэр. Билигин кытайдар “чина” диэн ааттаналлара “Син” таҥараттан сибээстээх.

Өссө былыргы төрүппүт нууччалары кытта биирин сахаларга “Бах” таҥара баара биллэрэр. “Бах” таҥара баара баҕа санаа таҥара буоларын быһаарар.

Сахаларга «Бах» диэн таҥара баара бахсы уустарыттан биллэр. Олус былыргы кэмнэргэ үөскээбит бахсы уустара бах таҥара аатынан ааттаммыттар. Онтон былыргы түүрдэргэ бахсы диэн итэҕэли тарҕатааччы ааттанар.

Билигин Бах таҥара нууччаларга «бог» диэн ааттанан киэҥник тарҕанан сылдьар. Мурад Аджи ол туһунан маннык суруйар. Обращение «Бог», «Бох», «Боже», встречаются только у народов, чья история связана с тюрской. (2,259).

Баҕа санаа олохсуйбута, үгэскэ кубулуйбута таҥара буоларын сахалар былыр-былыргыттан билэллэр. Сахаларга олус былыргы кэмнэргэ Бах таҥара баар буола сылдьыбыт бэлиэлэрэ тылбытыгар иҥэн сылдьаллар.

Бах диэн таҥара аата. Олус былыргы таҥара. Киһи оҥорор быһыылара баҕа санааттан тутулуктаахтарын биллэрэн таҥараҕа кубулуйбут. Баҕа санаа баар буолбутун, киһини салайара биллибитин кэннэ үөскээбит.

Бахтайбыт диэн тыл өлбүт диэн суолталаах.

Хас биирдии эр киһиэхэ баҕа санаатын дьахтара өйүгэр-санаатыгар олохсуйан сылдьар. Үгүс уолаттарга бу баҕа санааларын дьахтара ийэтин курдук буолара саарбахтаммат. Баҕа санаа сарыабыната диэн өйдөбүл нууччаларга баар. Баҕа диэн тыл суолтатын нууччалар билбэттэриттэн бу сахалыы баҕа диэн өйдөбүл тыыннаах баҕаҕа көспүт. Ол иһин нууччаларга Принцесса Лягушка диэн баар буолбут.

Туһаныллыбыт литература

1. Каженкин И.И. Үлэ-олох үөрэҕэ. - Дьокуускай: УПК ТИР, 2010. - 100 с.

2. Аджи М. Европа, тюрки, Великая степь. – М.: АСТ, 2007. – 473 с.