Дукат

Дука́т (ит. ducato) — үрүҥ көмүс (1140 сылтан), онтон кыһыл көмүс (1284 сылтан) манньыаттар ааттара. Бастаан Италияҕа баар буолбута, хойут Европа атын дойдуларыгар оҥоһуллубута.

Дукат быһыытын саҕалааһын

Дукатынан кыһыл көмүстэн оҥоһуллубут үрдүк пробалаах манньыаты ааттыыллар эрээри, урут дукат үрүҥ көмүстэн быһыллар манньыат эбит.

Үрүҥ көмүс дукат («матапан»), 1280 сыл

Бастакы дукат Сицилияҕа 1140 сыллаахха тахсыбыта.^[1] Манньыакка Христос ойууламмыт, «Sit tibi Christe datus, quem tu regis iste ducatus» (нууч. «Это герцогство, коим ты правишь, тебе, Христос, посвящается» диэн суруктаах). Бу легенда бүтэһик тылыттан манньыат аата (дукат) үөскээбит.

1202 сыллаахха Венецияҕа үрүҥ көмүс дукаттары быһыыны саҕалаабыттара — гроссо (матапан), манньыат аверсыгар троҥҥа олорор Христос, реверска — Сибэтиэй Марк илиититтэн дуоҕаны (былааҕы) тутар дож^[2] ойууламмыт.

1284 сыллаахха Венецияҕа кыһыл көмүс манньыат (цехи́н) тахсыбыта, ыйааһынынан флорентийскай флориҥҥа тэҥнэһэрэ, ол эрэн дьүһүнэ туспа уратылааҕа.

Манньыат аверсыгар мандорланан (ит. mandorla тылтан төрүттээх, (нууч. миндалина), христианскай искусствоҕа — Христос дьүһүнүн тулалыыр ньолбуһах нимб), тулаламмыт Христос ойууламмыт; реверсыгар — тобуктаан сүгүрүйэн, Сибэтиэй Марк илиититтэн дуоҕаны тутар дож. Төгүрүмтэҕэ баар легенда үрүҥ көмүс легендатын хатылыыр: «Sit tibi Christe datus, quem tu regis iste ducatus». Бу дукат 3,5 г ыйааһыннааҕа уонна 986 пробалаах ыраас кэриэтэ кыһыл көмүстэн быһыллара. Дукат ыйааһына уонна хаачыстыбата 700-н тахса сыл уларыйбатаҕа.

Дукат тарҕаныыта

Венецияҕа дукат Республика сууллуор (1797) дылы быһыллыбыта.

Манньыат ыйааһына уонна хаачыстыбата бигэ буолан киэҥник тарҕаммыта. Дукат Европа дойдуларын үксүлэрин кэриэтигэр оҥоһуллара.

Дукаты Италияҕа, Венецияттан ураты, Римҥа, Генуяҕа, Милаҥҥа быспыттара. Дукаты германскай нация Сибэтиэй Рим империятыгар, Нидерландыга, Речь Посполитаҕа, Испанияҕа (бас билии сирдэригэр анаан, Фландрияны, Сицилия икки Королевствотын уонна Американы киллэрэн туран), Данияҕа, Швецияҕа, Францияҕа (итальянскай бас билии сирдэригэр анаан), Шотландияҕа Швейцарияҕа уонна Лихтенштейҥҥа, Россияҕа, хойут — Румынияҕа, Сербияҕа, Чехияҕа, илин диэки — Константинопольга.

Кэм ааһыыта дукаты Европа эталоннаах кыһыл көмүс манньыатын быһыытынан флорин үтүрүйэн таһаарбыта.

Дукат үс сүрүн көрүҥнэрэ биллэр:

Венгерскай (1325 сылтан быһыллыбыт) — манньыакка сибэтиэй Ласло ойууламмыт;
Германскай (бастаан 1511 сыллаахха Империяҕа тахсыбыт, 1559 сыллаахха Империя сүрүн кыһыл көмүс манньыатынан буолбут);
Нидерландскай (бастакы тахсыыта — 1487 сыл) — 1586 сылтан саҕалаан, дукат Холбоһуктаах провинциялар сүрүн кыһыл көмүс манньыаттарынан буолбутун кэннэ, манньыакка охтоох буойуну ойуулуур буолбуттар.

Манньыаттар 1/32 дукаттан бөдөҥ 100 дукатка дылы сыаналаах этилэр. 1/32 дукаттаах манньыаты XVIII үйэҕэ Нюрнберг уонна Регенсбург куораттарга быспыттара (ыйааһына 0,1 г).

Билиҥҥи дукаттар

4 дукаттаах Австрия манньыата, «1915»

Австро-Венгрия дукаты 1914 сылга дылы быспыта.

1920—1936 сыллардаахха Австрия кыһыл көмүс 1 уонна 4 дукаттаах «1915» манньыаттары оҥорбута.

Аан дойду иккис сэриитин кэннэ, 1951 сыл тохсунньутааҕы уонна 1964 сыл от ыйынааҕы федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, Австрия 1 уонна 4 дукаттаах сыаналаах («1915») кыһыл көмүс манньыаттары оҥорооһунун хат саҕалаабыта.

1923—1939, 1951 уонна 1978—1982 сылларга 1, 2, 5 уонна 10 кыһыл көмүс дукаттары Чехословакия Кремницаҕа баар монетнай дворугар быспыта.

Билиҥҥи кэмҥэ кыһыл көмүс дукаттары Австрия уонна Нидерланды оҥороллор.

Быһаарыылар

↑ Дукат. Дукато.
↑ Дож (ит. doge; латыын тылыттан dux — «сирдьит, баһылык»; «дукс», «дукат», «дука», «дуче» тыллар эмиэ итинник төрүөттээхтэр) — Италия муоратааҕы республикаларыгар (Венецианскай Р., Генуэзскай Р. уонна Амальфийскай Р.)

Өссө маны көр

Сигэлэр

Бу үпкэ-харчыга туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп.

[1] Дукат. Дукато.

[2] Дож (ит. doge; латыын тылыттан dux — «сирдьит, баһылык»; «дукс», «дукат», «дука», «дуче» тыллар эмиэ итинник төрүөттээхтэр) — Италия муоратааҕы республикаларыгар (Венецианскай Р., Генуэзскай Р. уонна Амальфийскай Р.)

[1]

[2]