Дьүлэй Бүөкээн

Яков Васильевич Титов - Дьүлэй Бүөкээн (1833—1916) — Саха сирин биллэр чабырҕахсыта.

Мэҥэ улууһун Бахсыт нэһилиэгэр дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. Саха биллэр фольклористтара (Сэһэн Боло, А.А. Саввин, Эргис) Дьүлэй Бүөкээни биир саамай уһулуччулаах чабырҕахсыт быһыытынан көрөллөрө. Дьүлэй Бүөкээн кэпсэтии жанрын чаҕылхай артыыһа, талааннаах акробат уонна кыайыылаах дуобатчыт этэ. Ыһыахтарга, норуот бырааһынньыктарыгар уонна урууларга баҕалаах ыалдьыт буолара. Кинини үгүстүк Дьокуускай баһаарыгар чабырҕахтыырын уонна баҕалаахтары кытта сакалааттыһан дуобаттыырын көрөллөрө. Фольклорист Г.В. Попова этэринэн, Өксөкүлээх Өлөксөй уолугар Реас Кулаковскайга билиммит үһү: Саха сирин үрдүнэн дуобат оонньоон Дьүлэй Бүөкээҥҥэ эрэ хотторбут.

Г.У. Эргис саныырынан Дьүлэй Бүөкээн чабырҕах саҥа көрүҥүн айбыт — көрбүтүн-истибитин туһунан чабырҕах. Бу чабырҕахтарга кини ол кэм биллэр дьонун, ааттаах сүүрүүк аттары уо.д.а. үйэтиппит. Дьүлэй Бүөкээн чабырҕахтаан ииттэн олороро, үгүс олоҥхоһут курдук атын дьарыга да, дьиэтэ да суоҕа, кинини сэргээн истэр дьон күүс-көмө буолаллара.

Дьүлэй Бүөкээнэ чабырҕахтарын үксүн ХХ. үйэ 20 - 40 сылларыгар Саха сирин киин улуустарыгар айбыта. Дьүлэй Бүөкээн чабырҕахтарын этэр атын чабырҕахсыттар булгуччу кини ааптар буоларын биллэрэллэрэ. Ол туһунан суруйуулар архыыпка сыталлар. Дьүлэй Бүөкээн чабырҕахтарын хомуурунньуга аан маҥнай 1999 сыллаахха хомуллан тахсыбыта

Сигэлэр

• Билбит-көрбүт: Чабырҕахтар / Хомуйан онордо Г.В. Попов. — Дьокуускай, 1999. — 144 с.
• Эргис Г.У. Очерки по якутскому фольклору. — М., 1974. — С. 335—339.
• Фролова Г.А. Чабырҕах // Хотугу сулус. — 1989. – № 12. – С. 96-97.
• Дьүлэй Бүөкээн туһунан Олоҥхо тыйаатырын ситим-сиригэр