Каратаев Игнатий Иванович

Каратаев Игнатий Иванович — учуобунньуктар ааптардара, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, педагогика билимнэрин кандидата, С. Новгородов аатынан бириэмийэ лауреата.

Игнатий Иванович Каратаев
Төрөөбүт күнэ:	15 тохсунньу 1923({{padleft:1923|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:15|2|0}})
Төрөөбүт сирэ:	Тааһаҕар нэһилиэгэ, Орто Бүлүү улууһа, Саха АССР
Өлбүт күнэ:	17 ахсынньы 2014({{padleft:2014|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:17|2|0}}) (91 сааһыгар)
Дойдута:	ССРС ССРС → Арассыыйа Арассыыйа
Үөрэммит кыһата:	СГУ
Наҕараадалара:	Юбилейная медаль «За доблестный труд (За воинскую доблесть). В ознаменование 100-летия со дня рождения Владимира Ильича Ленина»

Олоҕун олуктара

Игнатий Иванович Орто Бүлүү улууһун Үһүс Тоҕус (билиҥҥитэ Тааһаҕар) нэһилиэгэр, Сытыган диэн алааска 1923 сыллаахха тохсунньу 15 күнүгэр аҕыс оҕолоох ыалга сэттис оҕонон төрөөбүтэ. Аҕата — Иван Тимофеевич Каратаев, ийэтэ — Агафья Вениаминовна. Тааһаҕар начальнай оскуолатыгар 1931 сыллаахха аҕыс сааһыгар үѳрэнэ киирбитэ. 1936—1937 сс. үѳрэх дьылыгар төрдүс кылааһы бүтэрэн, Хампа сэттэ кылаастаах оскуолатын үөрэнэн бүтэрбитэ.

1940 сыллаахха Бүлүү куоратыгар үс ыйдаах куурсу бүтэрэн, 1940—1941 сыллардааҕы үөрэх дьыла саҕаланыытыгар үөрэммит оскуолатыгар учууталынан ананан тахсыбыта. Аармыйаҕа барыан иннинэ балтараа сыл учууталлаабыта: үлэлии сырыттаҕына олунньуга Өкүндү оскуолатыгар көһөрбүттэр, үөрэх дьылын түмүктээн баран Тааhаҕар оскуолатыгар төттөрү кэлэн учууталлыыр. 1941—42 үөрэх дьылын түмүктүүр.

1942 сыллаахха бэс ыйын 4 күнүгэр сэриигэ ыҥырыллан барар. Арҕаа фроҥҥа сэриилэһэр. Сэттэ кылаас үөрэхтээх уонна учуутал буолан сэриилэһэрин быыһыгар үөрэнэн сержант званиялаах младшай командир буолар. Сэрии устата артиллерист, минометчик, автоматчик, разведчик быhыытынан хорсуннук сэриилэспитэ. Карпат хайаларга кыргыhар, Украинаны, Чехословакияны босхолоhор. Игнатий Иванович сэриигэ сылдьыытын туhунан «Саллаат суола» диэн автобиографическай кинигэ суруйбута. Бу кинигэтэ Кыайыы 50 сылын көрсө биллэриллибит айар союзтар куонкурустарыгар бастакы бириэмийэни ылбыта. Иккитэ бааhырар: бастакытыгар Воронеж куорат таһыгар кыргыһыыга ньиэмэс гранаататын үлтүркэйэ икки уллуҥахтарын дьөлүтэ түһэр. Иккиһин Днепры туорааһын иһин бөдөҥ кыргыһыыга «Тараҕай» үрдэли ылыыга оскуолак моонньугар түһэн кыл тыыннаах хаалар. Кыайыыны Оломоуц диэн Чехословакия куоратыгар көрсөр.

1946 сыл олунньутугар демобилизацияланан төрөөбүт дойдутугар эргиллэр.

1946—47 сс. үөрэх дьыла саҕаланыытыттан Тааһаҕар начальнай оскуолатын сэбиэдиссэйинэн ананан 5 сыл үлэлээбитэ. Ити сылларга кэтэхтэн үѳрэнэн Бүлүүтээҕи педучилищены бүтэрбитэ. Онтон 1951 сыллаахха Бороҕон биэс кылаастаах оскуолатыгар саха тыла уонна математика учууталынан ананан олунньу ый бүтэһигэр дылы үлэлээбит. Онтон салгыы Бүлүүтээҕи райсовет сэкиритээринэн, өрөспүүбүлүкэ араас оскуолаларыгар учууталынан, дириэктэринэн, РайОНО инспекторынан үлэлээбит.

1958—1963 сылларга Саха государственнай университетыгар үѳрэммитэ.

1966 сылтан 1989 сыллаахха пенсияҕа тахсыар дылы РСФСР Үѳрэҕин министэристибэтин Дьокуускайдааҕы филиалын Национальнай оскуолалар кыһалҕаларын чинчийэр институтугар научнай сотруднигынан үлэлиир. 1982 сыллаахха «Лингвистические основы обучения орфографии родного языка в начальных классах» диэн үлэнэн хандьыдаат диссертациятын кѳмүскээбитэ.

Игнатий Иванович салалтатынан саха тылыгар оҕону 6 сааһыттан үѳрэтэр толору учебно-методическай комплект бэлэмнэнэн тахсыбыта.

50-н тахса научнай үлэ, оскуола программатын, учебник, учебнай пособиялар уонна ыстатыйалар, ахтыы кинигэлэр ааптардара.

2014 сыллаахха ахсынньы 17 күнүгэр өлбүтэ.

Наҕараадалара уонна ытык ааттара

• Аҕа дойду сэриитин II ст. уордьана (06.04.1985)
• «Хорсунун иһин» 2 мэтээллээх
• «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» мэтээл
• «За доблестный труд. В ознаменование 100-летия со дня рождения Владимира Ильича Ленина» мэтээл
• Н. К. Крупская аатынан мэтээл
• Бүлүү улууһун ытык киһитэ

Игнатий Иванович Каратаев тахсыбыт үлэлэрэ

Монографиялара

1. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата пед-х наук. Решением Совета в НИИ нац. школ от 29 апреля 1982 присуждена ученая степень к. п. н. НИИ нац школ МП РСФСР (Москва) 1982
2. «Лингвистические основы обучения орфографии родного языка в начальных классах якутской школы /Под ред. доктора филол-х наук Н. Д. Дьячковского/ Якутское книжное изд-во 1987

Учебникара

1. Якутский язык: грамматика, правописание, развитие речи. Учебник для 1-го класса Якутское книжное изд-во 1970 / Попова Е. К., Сивцев Д. К., хос таһаарыылара: 1972, 1974, 1976 сс.
2. Якутский язык: грамматика, правописание, развитие речи. Учебник для 1-го класса. 5-е издание - " - 1978 / Попова Е. К.
3. Рабочая тетрадь к учебнику родного языка для 1-го класса (второе полугодие) - " - 1974, хос таһаарыылара: 1976, 1978
4. Якутский язык: грамматика, правописание, развитие речи. Учебник для 2-го класса Якутское книжное изд-во 1971 / Винокурова Е. Д., Сивцев Д. К., хос таһаарыылара: 1973, 1975
5. Якутский язык: грамматика, правописание, развитие речи. Учебник для 2-го класса. 4-е переработанное издание - " - 1977 / Винокурова Е. Д.

хос таһаарыылара: 1988

1. Рабочая тетрадь к учебнику родного языка для 2-го класса - " - 1975 хос таһаарыылара: 1977
2. «Азбука» для обучения шестилетних детей грамоте якутского языка в 1-м классе - " - 1986, хос таһаарыылара: 1993
3. Прописи к «Азбуке» - " - 1986/ Корякина Д. Е., Ксенофонтова З. С., хос таһаарыылара: 1992, 1996
4. Аартык: дидактический материал по обучению грамоте якутского языка. /Под ред И. И. Каратаева/ - " - 1996 / Корякина Д. Е., Шамаева Л. П.
5. Якутский язык: фонетика, грамматика, правописание, развитие речи. Учебник для 2-го класса четырёхлетней начальной школы Якутское книжное изд-во 1987 /Микушина Х. Г., хос таһаарыылара: 1992
6. Якутский язык: фонетика, грамматика, правописание, развитие речи. Учебник для 3-го класса четырёхлетней начальной школы - " - 1988 / Попова Н. С.

хос таһаарыылара: 1993

1. Якутский язык: синтаксис для 7—8 классов. Раздел «Сложное предложение» Якутское книжное изд-во 1974 / Черосов М. А., Барашков П. П., Тимофеев С. И.

хос таһаарыылара: 1976, 1978, 1981

1. «Азбука»: учебник для 1-го класса. 3-е обновлённое издание Нац. кн изд-во «Бичик» 2001
2. Якутский язык: Учебник для 2-го класса (1—4). 3-е дополненное, переработанное издание - " - 2000 / Микушина Х. Г.
3. Якутский язык: Учебник для 3-го класса (1—4). 3-е дополненное, переработанное издание - " - 2000 / Попова Н. С.

Бырагырааммалар

1. Программы начальной школы. Якутский язык (1—3 классы) Минпрос ЯАССР 1970 / Егоров Н. В., Самсонов П. Н.

- " -, 2-е издание - " - 1976 / Егоров Н. В.

- " -, 3-е издание - " - 1982

18 Программы средней школы. Якутский язык (1—4 классы) - " - 1987 / Егоров Н. В., Анисимов В., Филиппова Н.

19 Программа развития родной речи в подготовительной к школе группе якутских детсадов Якутский филиал НИИ нац-х школ МП РСФСР 1982

20 Программа по ознакомлению с окружающим миром и развитию речи в младшей, средней и старшей группах якутских детских садов. /Под ред. Каратаева И. И. / Минпрос ЯАССР 1987 / Тистяхова А. Г., Аргунова Т. П., Сивцева Е. Ф.

Үөрэх, методика босуобуйалара

21 Обучение родному языку в 1-м классе. Пособие для учителя (послебукварный период) Якутское книжное изд-во 1971

22 Обучение родному языку в 1-м классе. Пособие для учителя (обновленное издание) - " - 1983 / Фомина Л. Г.

23 Обучение родному языку во 2-м классе. Пособие для учителя - " - 1971

24 Обучение родному языку в 1-м классе. Пособие для учителя (обновленное издание) - " - 1984 / Фомина Л. Г.

25 Уроки обучения в 1-м классе. Пособие для учителя - " - 1986

26 Методические указания к урокам родного языка во 2-м классе (1—4) - " - 1987 / Микушина Х. Г.

27 Методические указания к урокам родного языка в 3-м классе (1—4) - " - 1988 / Попова Н. С.

28 Тексты диктантов для 1—3 классов. Пособие для учителя - " - 1972 / Нектегяева А. К.

29 Развитие родной речи в подготовительном классе. Пособие для учителя Минпрос ЯАССР 1983

30 Воспитание у детей правильного произношения и подготовка их к обучению грамоте. Пособие для воспитателей детских садов Якутское книжное изд-во 1984, хос таһаарыылара: 1993

Ыстатыйалара

1. Сложносочинённые предложения якутского языка с союзными словами / В кн.: Вопросы методики преподавания якутского языка Якутское книжное изд-во, 1971
2. Виды тренировочно-обучающих диктантов в начальных классах /В кн.: Вопросы воспитания и обучения в начальных классах Якутии. - " - 1973
3. Некоторые итоги работы по новым программам /В кн.: Поиски и раздумья - " -, ЯРИУУ 1973
4. Трудности обучения якутской орфографии в начальных классах. /В кн.: Вопросы обучения русскому и родному языкам. Якутское книжное изд-во 1974
5. Орфографические ошибки учащихся 1—3 классов по родному языку. /В кн.: Первые шаги (Из опыта работы учителей начальных классов) - " - 1975
6. Звукоаналитическая работа при обучении орфографии якутского языка в 1—3 классах /В кн.: Родной и русский языки в якутской школе. - " - 1975
7. Некоторые лингвистические аспекты методики обучения правописанию слов с долгими гласными /В кн.: Статьи и материалы по якутскому языку - " - 1977
8. Роль звуковых изменений в обучении орфографии родного языка в 1—3 классах якутской школы / В кн.: Вопросы преподавания родного языка и литературы в якутской школе Якутское книжное изд-во 1979
9. Учет особенностей артикуляции кратких звуков при обучении правописанию (1—3 кл) /В кн.: Вопросы преподавания родного языка и литературы в якутской школе - " - 1981
10. Опыт изучения частотности звуков в якутском языке /В кн.: Национальные школы Якутии: проблемы, поиски, решения Якутск: Полиграф издат 1994
11. Из опыта изучения состояния работы по развитию речи детей в подготовительной к школе группе якутских детских садов /В кн.: Обучение русскому и родному языкам и литературе в якутской школе - " - 1984

Хаһыакка, сурунаалга ыстатыйалара

42 Сахалыы грамотаҕа үөрэтии туhунан//Кыым — 24.08.1967

43 Начальнай кылаастарга төрөөбүт тылы үөрэтии туруга//Кыым — 1968

44 Төрөөбүт тылы оскуолаҕа үөрэтиигэ болҕомто наада//Кыым — 16.04.1968

45 Аны күһүн маҥнайгы кылааска//Кыым — 05.01.1970

46 Уруок көдьүүhүн үрдэтэр иhин//Кыым — 1978

47 Учуутал уонна реформа//Кыым — 22.08.1987; 23.08.1987

48 Бигэ акылаат//Сахаада — 21.04.1994

49 Оло5ум кэпсээнэ //Төрөөбүт тыл уонна литература. — 2010. — № 2 — С. 54—65.

Араас тиэмэҕэ таһаарыылар

1. Якутский язык в картинках: для начинающих, «Бичик» 1996 / Каратаева Т. И.
2. Саллаат суола (ахтыылар). — Дь.: Сахаполиграфиздат, 1996, 2005.
3. Прокопьев Егор Михайлович (воспоминания) Типография УПК ТРИ 2001 /Прокопьева Т. Е.
4. Саллаат олоҕо салҕанар. Типография УПК ТРИ 2007 / Сивцева А. С., Прокопьева Т. Е.

Туһаныллыбыт матырыйааллар

• Педагогическая энциклопедия. — Якутск, 2000. — Т. 1. — С. 125.
• Якутия — 2003: Календарь знаменат. и памят. дат / Нац. б-ка Респ. Саха (Якутия). Центр нац. и краеведч. библиогр. Отд. ретросп. нац. и краеведч. библиогр.; Сост.: Я. А. Захарова, Л. И. Кондакова; Ред. Т. С. Максимова. — Якутск: Сахаполиграфиздат, 2002. — 128 с.: фот.
• «От Воронежа до Праги»/И. Николаев. — Статья в газете «Республика Саха» от 19.06.1994
• «Учууталлар учууталлара»/ Л. С. Захарова, ТООЧИ научнай сотруднига. — Статья в газете «Учуутал аргыhа» от 15.03.2001
• И. И. Каратаев Тааhаҕар оскуолатыгар үлэлээбит кэмнэрин туһунан тус ахтыыта.