AinomonG

Блез Паска́ль 19 бэс ыйа 1623 с., Клермон-Ферран, Франция — 19 атырдьах ыйа 1662 с., Париж, — французскай математик, механик, физик, суруйааччы уонна философ. Французскай литература классига, математическай анализ, теория вероятностей, уонна проективнай геометрия төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ , бастакы ааҕар техниканы айааччы, гидростатика сүрүн сокуонун автора.

Олоҕо

Оҕо сааһа

Паскаль Клермон-Ферран куоракка налоговай салайааччы Этьен Паскаль уонна Оверни сенешальын кыыьа Антуанетта Бегон дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Паскаль дьиэ кэргэнигэр үс оҕолоохтор эбит - Блез уонна кини эдьиийэ - Жильберта уонна балтыта - Жаклин. Блез дь саастааҕыгар ийэтэ суох буолбута. 1631 сыллаахха дьэ кэргэн Парижка көспүтэ.

Блез кыра эрдэҕитээн дэгиттэр талааннаах оҕо буолан улааппыт. Аҕата Этьен уолун дьиэҕэ үөрэтэрэ; Этьен математикаҕа дьоҕурдаах буолан Мерсенныын уонна Дезаргтыын доҕордоһоро, алгебраическай кривойу арыйбыт, кэлин кини аатынан "улитка Паскаля" диэн ааттаммыт, Арман Жан дю Плесси Ришельё арыйбыт долготатын суоттуур комиссияҕа киирэрэ.

Аҕата уолун латинскайга уонна греческайга ааҕарга, суруйарга үөрэппитэ. Блез кыра эрдэҕиттэн геомертияны интэриэһиргиирэ. Олох кыра сааһыгар Блез Евклид 32-с үс муннук муннуктарын суммаларын теориятын дакаастаабыта. Иллэҥ кэмигэр Евклидовай геометрияны уонна Архимед, Аполлоний, Папп Александрийскай, Дезарг үлэлэрин үөрэтэрэ.

11 саастаах сылдьан Блез тыастар туһунан трактат суруйбута. Ол үлэтэ бүтүн хаалбатах.

14 сааһыттан Блез Марен Мерсенн нэдиэлэ аайы ыытыллар мунньахтарыгар кыттан саҕалаабыт. Бу мунньахтарга сылдьан Блез Жерар Дезаргтыын билсиһэн кэлин кини үлэлэлин ситэриинэн дьарыгырбыта. 1640 сыллаахха Паскаль маҥнайгы коническай быһыылар тустарынан үлэтэ бэчээккэ тахсар. Билигин бу үлэин икки эрэ экземпляра хаалбыт, иккиэнээрэ музейга бааллар.

Руан

Блез а5ата Руанага сулууспалыы сылдьан сотору-сотору сылалаах суоттуунан дьарыктанар этэ, уола эмиэ дэтээл, нолуог уллэриитинэн комолоьор этэ.

Угэс буолбут суоттааьын ньыматын кытта харсыьан уонна табыгаьата суох буоларын билэн баран, Паскаль суоттуур оноьук оноруутун туьунан санаа булуммута.

1642 сылга 19 сааьыгар Паскаль сууммалыыр массыынаны "паскалина" айан са5алаабыта.

Паскаль массыыната бэйэ бэйэлэрин кытта баайыллыбыт шестерёнкаларынан туолбут хоппо5о майгынныыр этэ.

Сотору буолаат Паскаль массыыната Руанна биир чаьы онорооччунан уоруллубут этэ, кини дьиннээх версиятын корбокко, "счетнай колоьо" кэпсээнинэн эрэ салайыытынан туппут этэ.

1645 сылга Паскаль Сегье5а массыына бэлэм киэпин кордорбут этэ. 1652 сылга дылы кини коруутунэн 50 корун "паскалина" баар буолбута. 1649 сылга кини суоттуур массыынатыгар королевскай привелегия ылбыта.

Паскалынан айаллыбыт принцип баайыллыбыт колоьо суус сыл устата арифомометр онорооьунугар торут буолбута.

«Мемориал»

1654 сылга сэтинньи 23 24 туунугэр, Паскаль, кини тылларынан, дьикти итэ5эйиини олорон ааспыт. Бэйэтигэр кэлэн баран санаатын хат суруйбут. Ити кэриэс малы кытта олуон диэри биир даганы арахсыбатах. Суруйуу улахан эдьиийин дьиэтигэр, Паскаль малларын бэрээдэктии сылдьалларыгар булуллубут этэ.

Ити тубэлтэ оло5ун торут уларыппыта. Паскаль туох буолбутун кимиэхэ да5аны кэпсээбэтэх этэ, ол да буоллар Пор-Рояль Антуана Сенглена баьылыгыттан ой-санаа буоларыгар кордоспут, урдуку утуолэр сибээьин быьан баран Парижы хаалларбыт.

Пор-Рояль

Бастаан Вомюрье орто үйэтээҕи кириэппэьигэр олорор, онтон Пор-Рояль коьор. Кини букатын наукан дьарыктанарын бара5ар. Кытаанах эрэьиим буолтун иьин Паскаль доруобуйатын туруга улаатарын саныыр. Мантан инньэ апологетом янсенизма буолар уонна кууьун барытын литература5а биэрэр.

«Провинция олохтоо5у5ар суруктар»

Ой-санаа Пор-Рояля басхана буолар саамай ойдоох киьи ол кэмнэ - Сорбонна бырааьа Антуан Арно. Кини кордоьуутунэн Паскаль полемика янсенистов с иезуитами холбоно уонна «Провинция олохтоо5у5ар суруктар» айар.

"Суруктар" 1656-1657 сыллаахтарга хос аатынан таххыбыттара уонна улахан айдаан таьаарбыттара. Паскаль Бастилия5а киириэн соп этэ, ол иьин кини ханнык эрэ бириэмэ саьа сылдьыбыта, олорор сирин элбэхтэ уларыта сылдьыбыта уонна атын аатынан олорбута.

Циклоид чинчийиитэ

Систематичэскэй наука дьарыгын бара5ан баран, Паскаль симбиир математичэскэй ыйытыылары до5отторун кытта кэпсэтэр. Биир уьулуута фундаментальнай чинчиции циклоиды буолар. Биир туун иьигэр Паскаль Марсенн циклоида туьунан соругун суоттуур уонна элбэх аьыыны онорор. Бастаан Паскаль кимиэхэда5аны этиэн ба5арбата5а аьыыларын туьунан. Герцог де Роанне сорук суоттааьынын курэхтиьии тылыгар киллэрбитэ.

Бутэьик сыллара

1658 сылтан Паскаль доруобуйата молтоон барбыта. Тобо мэйиитин рак ыарыытынан, ревматизманан уонна оьогос сэллигинэн ыалдьар этэ. Физичэскэй турука молтообутэ, ыарахан тобо ыарыыта баар буолбут. Паскалы билсэ сырыппыт Гюйгенс 1660 сылга кинини о5онньорунан корсубут этэ, ол кэмнэ Паскаль 37 эрэ саастаах этэ. Паскаль ойдуур этэ сотору олорун, олууттэн куттаммат этэ.

Куьун 1661 сылга Паскаль де Роанне герцогы кытта санаатынан уллэстибитэ, санаата чэпчэки уонна барыларыгар соптоох са5арытыылаах, элбэх миэстэлээх кареталарга аналлаах этэ.

1661 сылга алтынньы ыйыгар эдьиийэ жаклин олор. Паскальга ыарахан охсуу буолбута.

1662 сылга атырдьах ыйын 19 кунугэр ыарахан ыарыытыттан Блез Паскаль олбутэ.

Yйэтитии

Паскаль аатынан ааттаммыттар:

• ый кратера;
• единица измерения давления и напряжения (в механике) в системе СИ;
• Программирование тыла Pascal .
• Иккиттэн биир университиэтэ Клермон-Феррана5а.
• Гомель куоратыгар 46 гимназията.

Туhаныллыбыт литература

• Халыып:НФЭ
• Галерея портретов. Блез Паскаль Халыып:Недоступная ссылка
• Гиндикин С. Г. Рассказы о физиках и математиках. — издание третье, расширенное. — М.: МЦНМО, 2001. — 465 с. — ISBN 5-900916-83-9
• История математики под редакцией А. П. Юшкевича в трёх томах, М.: Наука.

• Том 2 Математика XVII столетия. (1970)

• Белл Э. Т. Творцы математики. М.: Просвещение, 1979. Глава 5 — Паскаль
• Стрельцова Г. Я. Блез Паскаль. — М.: Мысль, 1979. — (Мыслители прошлого).
• Стрельцова Г. Я. Паскаль и европейская культура. — М.: Республика, 1994. — 495 с. — 11 000 экз. — ISBN 5-250-02415-7
• Кляус Е. М., Погребысский И. Б., Франкфурт У. И. Паскаль. — М.: Наука, 1971. — 432 с.
• Тарасов Б. Н. Паскаль. — М.: Молодая гвардия, 1979. — 330 с.
  • Др. изд.: М.:«Молодая гвардия», 1982. — 334 с.
  • Др. изд.: М.:«Молодая гвардия», 2006. — 384 с. — ISBN 5-235-02926-7.
• Халыып:Книга:Храмов Ю. А.:Физики
• Шаль. Исторический обзор происхождения и развития геометрических методов. Гл. 2, § 15-19. М., 1883.
• Дональд Адамсон. Blaise Pascal: Mathematician, Physicist and Thinker About God. — London, Macmillan, , 1995
• Альфред Реньи. Письма о вероятности: письма Паскаля к Ферма / пер. с венг. Д.Сааса и А.Крамли под ред. Б. В. Гнеденко. М.: Мир. 1970