Местникова Аграфена Григорьевна

Местникова Аграфена Григорьевна, Нам улууьун Хама5атта сэл. олохтоо5о, 11 о5олоох Герой-Ийэ, сэрии кыттыылаа5ын огдообото, тыыл уонна улэ ветерана, Нам улууьун бочуоттаах гражданина, Хама5атта, Салбан сэлиэнньэлэрин бочуоттаах гражданина, норуот маастара, сцена ветерана, 26 сиэннээх уонна 30 хос сиэннээх.

Аграфена Григорьевна Уус Алдан улууһун Курбуһах нэһилиэгэр 1930 күн сирин көрбүт. О5о сааҺа А5а дойду сэриитин кэмигэр ааспыта. Оччолорго ыарахан кэм буолан 4 кылаас үөрэхтэммитэ. Сэрии бүтээтин кытта кураан дьыл буолан Нам улууҺун Салбан нэҺилиэгэр от үлэтигэр ыыталлар. Салбаңңа бастакы үлэтэ 50 борооскуну көрүүттэн са5аламмыта. 1951 сылга Винокуров Василий Игнатьевичка, сэрии ветераныгар кэргэн тахсар, 1964 с. диэри Салбаңңа олороллор, онно 7 о5олоноллор эбии өлбүт убайдарын о5отун иитэ ылаллар. О5олонорун быыҺыгар ыанньыксыттыыр. О5олорун үөрэттэрээри Хама5атта5а көҺөн кэлэллэр уонна эбии 3 о5олоноллор. Василий Игнатьевич ферма5а үлэлиир, Аграфена Григорьевна детсадка ньээңкэнэн үлэлиир. 1978 с. а5абыт ыарахан ыарыыттан олохтон туораабытын кэннэ, ийэбит биир да о5отун интернакка биэрбэккэ иитэр, о5олорун атахтарыгар туруорар.

Пенсия5а 1980 сыллаахха тахсыбыта уонна салгыы оскуола интернатыгар 13 сыл поварынан үлэлиир. Үлэтин уопсай ыстааҺа 52 сыл.

Иллэң кэмигэр иистэнэр, сиэлинэн, кылынан хатан араас оңоҺуктары оңорор, сиэннэрин, о5олорун утүө5э- кэрэ5э уҺуйар. Кыл, сиэл үлэлэринэн, сукунанан аттарыллыбыт үлэлэринэн нэҺилиэккэ, улууска, республика5а ыытыллар быыстапкаларга ситиҺиилээхтик кыттар. 2008 с. «Удьуор уус ситимэ» диэн республика5а ыытыллыбыт быыстапка5а о5олорун, сиэннэрин үлэлэрин туруоран грамотанан на5араадаламмыта, «За многочисленность мастеров в роду» номинация5а тиксибитэ , онтон 2009 с. «Сыл бастың талааннаах ытык киҺитэ» номинациянан, 2010 с. Саха Республикатын норуотун маастарын аатын ылбыта.

Аграфена Григорьевна нэҺилиэк общественнай оло5ор актыыбынайдык кыттар. Түөлбэлэринэн ыытыллар араас дьаҺалларга көхтөөхтүк кыттан ыытыллар концертарга чабыр5ахтаан, сценкаларга оонньоон, ыҺыахтарга конкурстарга кыттар.

Аграфена Григорьевна Местникова ахтыыта

Мин Уус Алдан улууһун Курбуһах нэһилиэгэр 1930 сыллаахха төрөөбүтүм.

Сэрии сут кураан кыһарыйбыт кэмигэр тэйиччи сиртэн бырааппынаан оскуола5а үөрэммиппит. Бастаан үөрэнэрбитигэр бытыктаах дьон, сиппит кыргыттар бааллара. Биһиги оскуола аанын кыайан аспат этибит. Аан ис өттүттэн маһынан таттарыылаах буолан, ааммытын остуорастар аһан биэрэллэрэ.

II кылааска үөрэнэ сылдьан, үөрэх кэнниттэн куйуурдаан аһыырбыт, ийэбит үрүң хара5ын өрө көрбөт, үлэттэн олох иллэң буолбат этэ, онон туох кыалларынан ийэбитигэр көмөлөһө сатыыр этибит . А5абыт сылын аайы Моой үрэххэ айаңңа баран кыстыыр этэ. Онно туу маһын бэлэмниир быһыылаах этэ, ону ийэбит тыыран туу өрөрүн өйдүүбүн. 1941 сыл сайыныгар таайбыт сиэмэни баайан түһэрэр комбайнңа үлэлээн иһэн А5а дойду сэриитигэр ынырыллан барбыт. Кини эргиллибэтэ5э. Комбайн онон үлэлээн бүппүтэ. Ат соһор массыыната сиэмэни быһар, ону биһиги тарыйан түһэрэн, түүтэх гына баайан сослуоннаан иһэрбит. О5о барыта таайбытын суохтаабыта. Кини баара буоллар баайыллыбыт сиэмэ түһүө этэ, диирбит.

Салгыы үөрэнэрбитигэр оскуолабыт сабыллан хаалбыта, а5ыйах тулаайах о5ону интернаттаах сиргэ үөрэттэрэ ыыппыттара.

Дьэ биһиги үлэ да үлэ: ыһыыга, паардааһыңңа сир хоруттарабыт. Кырдьа5ас Копырин Афанасий о5онньор биригэдьиирдиирэ, от үлэтэ буолуор диэри солооһун солуурбут, кэрдиллибит мас чөңөчө5үн түөрэбит. Түөрэрбитигэр 10-ча о5о төһүү төбөтүгэр ыйаастан,баттаан, тардан түөрэр этибит. Онтон аны адаарыйбыт чөңөчө5ү кытыыга соһуу буолар. Кураан буолан дэлби тиритэбит, утатабыт, о5онньорбут эрэйдээх чэй өрөн, муус уган, сойутан таһаарбытын иһэрбит. Ол курдук от үлэтигэр кырдьа5ас о5онньор тэңңэ сылдьар этэ: муңхалатан аһатара. Муңхалаатахпытына кыра балыктары атын күөлгэ бэрт тиэтэлинэн: «Кытаатың, түргэнник сүүрэн илдьэн ыытын»,- диирэ. Кэллэхпитинэ хайаан да ыйыталаһара , «уһуннулар» диэтэхпитинэ үөрэн: «Ити биһиги «ампаардаах аспыт буолар»- диирэ.

Күһүн сиэмэ баайа барабыт. Сиэмэбитин кылаастаан кэбиһэбит, онтон кыайан кэбиспэтэх оппутун кэбиһэбит. Сиэмэбитин тиэйэн малатыылкалыыбыт. Бу үлэлэр үмүрүйдэхтэринэ, аны дьиэбитигэр кыратык иллэң буоллубут да чөңөчөхтөөн, ону мунньан баран хаар түстэ5инэ тиэйэбит. Арай биирдэ бырааппынаан мас кэрдэн тиэйэн та5ыстыбыт. Стёпаны а5абыт мас кэрдэргэ үөрэппит быһыылаа5а. Бу турар тиити эрбиэххэ диэн буолла. Өр ба5айы эрбээтибит, онтон турар маспыт тыаһаата, сууллаары гынна, мин сүүрдүм, кэннибиттэн улахан ба5айытык «Эдьиий!»,- диэн өлөр саңа та5ыста, эргиллэ биэрбитим кыра ба5айы киһи тиити анньан чырайа ахан турар эбит. «Кэл, анньыс!»- диэн буолла, сууллардыбыт. Маска баттатаары сүүрбүппүттэн сэмэлэнним. Кэрдибит тииппит суон этэ. Маспытын сыар5аттан кыратык уһун гына эрбээтибит. Аны тиэйэрбит кэллэ, хайдах да кыайан көтөхпөппүт. Онтон сыар5абытыгар 2 маһы өйөннөрө ууран баран миэхэ 1 маһы , бэйэтэ 1 маһы ылан баран син төһүүлээн тиэйдибит. Күөх тиити моойдоон куурдаллар, онно эмиэ биир маһы моойдоото.

Сорох сыл сиэмэ хаһыннаан уот кураан буолан аһыңа сиэн туох да үүнүүну ылбат этибит. Үлэлиирбитигэр тиритии- хорутуу, аччыктыырбыт, ол да буоллар оннук эрэйи көрдүбүт диэбэт этибит. Ол кэмнэргэ таайбыт сэрииттэн хара суруга кэлбитэ. Сүрдээх ыарахан күн- дьыл ааспыта. Атын да ыалга син биир оннук этэ.

Кыайыы күнүн көрсөрбүтүгэр о5олор бары турук үлэһит буолбуппут. Сэрии бүттэ, кыайыы буолла, ниэмэһи биһиги аармыйабыт кыайбыт диэн биллэрбиттэрэ. Үөрбүппүт да курус санаалаах этим. Кыайыы күнүгэр түөрт кыыс иккилии о5уһунан муоһанан сир хоруттара паардааһыңңа үлэлии сылдьыбыппыт. Сайынын атын улуустарга, нэһилиэктэргэ оттуурбут, онно кыстыы хааларбыт, дьиэбитигэр кыстаабат этим.

Кыайыы кэнниттэн олох түргэнник тупсубата5а. Дохуот да аахсыбыппын өйдөөбөппүн, үлэлиирбитигэр абаанса курдук үллэрэн аһаталлара, лэппиэскэни эмиэ өлүүлэээн биэрэллэрэ. Аһыыр аһаабат сылдьарбыт. Туох үлэни үлэлээбэтэ5им баарай. Биир сыл көһүүгэ кыстаан олорон кыһыңңы тымныыга үс о5уһунан от тиэйэн кыстаабытым, онно тоңорбун айыы таңара бэйэтэ биллэ5э. Ити курдук сыл аайы атын атын сиргэ кыстыырым, ол сылдьан бу Намңа киирэн Салбаңңа тахсан оттоон баран кыстаан олорон 1951 сыл тохсунньуга кийиит буолан хаалбытым. Салбаңңа бастакы үлэм 50 борооскуну көрүүттэн са5аламмыта. Онтон о5олонон баран көһөрүм тохтообута. О5олонорум быыһыгар ыанньыксыттыыр этим. Манна, Хама5атта5а, о5олору оскуола5а үөрэттэрээри 1965 сыллаахха көһөн киирбитим. Ол күһүн дьааһыла5а ньээңкэлээбитим. 1984 сылга диэри дьааһыла5а араас үлэ5э үлэлээбитим. 1984 сылтан 1997 сылга диэри интернакка маңнаай завхозтаабытым, кэлин повардаабытым. Билигин аахтахпына үлэм ыстааһа 52 сыл эбит.

Аграфена Григорьевна на5араадалара

Орден «Материнская слава» II степени 6.05.1968 г.

Орден «Мать-героиня» 26.11.1973г.
Медаль «Ветеран труда» 29.12.1980 г.
Медаль «Ветеран тыла» 5.05.1995 г.
Медаль «50 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» 22.03.1995г.
Медаль «80 лет Великой Октябрьской социалистической революции» 25.09.1997 г.
Медаль «Великий сын советского народа» 1997 г.
«За доблестный труд Великой отечественной войне» 2002 г.,
Медаль «Пятьдесят пять лет Победы Советского народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.»
Юбилейный знак «Ветерану Великой Отечественной войны 1941-1945 гг.» 2005 г.
Медаль «60 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» 09.03.2005 г.
Медаль «65 лет Победы в Великой Отечественной войне» 28.02.2010г.
Юбилейный знак «Ветерану Великой Отечественной войны 1941-1945 гг.». 2002г.
«За доблестный труд Великой отечественной войне» (медаль), 2006г.
«Почетный гражданин Хамагаттинского наслега», 2009г.
«Сыл бастын талааннаах Ытык киьитэ», 2010 г.- народный мастер Республики Саха (Якутия) 2015 с.
Медаль «70 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг» 2015 с.
«Почетный гражданин Салбанского наслега», 2017 с.
«Почетный гражданин Намского улуса».