Новгородов Семен Трофимович

Новгородов Семён Трофимович (1893-1926) — XX үйэ саҕаланыытыгар Саха уопсастыбаннай диэйэтэлэ, Гражданскай сэрии кыттыылааҕа, Дьааҥы улууһун киһитэ.

1893 сыллаахха Дьуһаал нэһилиэгэр төрөөбүт. Аҕата Трофим Афанасьевич Новгородов, ийэтэ наталья Дмитриевна Шергина (Арҕаа Хаҥаластан төрүттээх, сэниэ ыал кыыһа). Элбэх оҕолоохтор. Эрдэ өлбүттэр. Оҕолор Лаврентий Афанасьевич диэн абаҕаларыгар (убайдарыгар?) иитиллибиттэр. Олохторо Умсан күөлгэ. Аҕата Трофим күтүөтүгэр Абыйтан сылдьар Ыбырыан атыыһыкка (Спиридон Ефимов) үлэлиирэ.

Семен Трофимович Дьокуускайдааҕы реальнай училищены бүтэрбитэ. Кузьма Гавриловтыын, лингвист Сэмэн Новгородовтуун билсэрэ. 1912 сыллааҕы туора урдустар (сахалар) сийиэстэрин кыттыылааҕа.

1918 с. Үөһээ Дьааҥыга уокурук сийиэһин Василий, Павел, Лаврентий диэн бииргэ төрөөбүттэринээн уонна бырааттара Иннокентий Ефимовтыын тэрийбиттэр. Ол сийиэскэ Семен КОБ (Комитет общественной безопасности) бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт. Атырдьах ыйыгар, Колчак былааһа Саха сиригэр олохсуйбутугар, Дьааны КОБ-ун салалтата Дьокуускайга уобаластааҕы Сэбиэт аатыгар эҕэрдэ телеграмма ыыппыт, бассабыык былааһа эстибитинэн эҕэрдэлээбит.

1922 с. С.Т. Новгородов этэрээтэ Ат Баһа диэн сиргэ кыһыллар хамандыырдарын, Дьааҥы бастакы хомуньууһун Михаил Лаврентьевич Новгородовы (Семен тастыҥ быраата, иитиллибит аҕатын уола) тутан ылан муҥнаан өлөрбүттэр диэн буруйдууллар эбит. Ол эрээри ол саҕана Семен бэйэтэ да, инитэ (биитэ?) Павел да, кинилэри кытта этэрээккэ сылдьыбыт атын тастыҥ бырааттара Афанасий Спиридонович Ефимов да этэрээккэ суох буолан биэрбит кэмнэрэ этэ. С.Т. Новгородов этэрээтин тобоҕо 1922 с. балаҕан ыйыгар Дьааҥы куоратын ылар соруктаах кыһыллар Панкратов хамандыырдаах этэрээттэрэ иһэрин истэн баран, 33 акка хааһына түүлээҕин ындыылаан баран, Өймөкөөн диэки күрүүллэр, Дьокуускайдыыр суолга тоһуур оҥорон, саҥа былаас бэрэстэбиитэллэрин өлөртүүллэр.

1923 с. сааһыгар Новгородов бөлөҕө букатыннаахтык эстэр, бэйэтэ сыл бүтэһигэр бэринэр, амнистияланар.

1925 сыллаахха кулун тутар 14 күнүгэр Семен Новгородов салайааччылаах сэбилэниилээх бөлөх соһуччу Булуҥу ылбыта. Уокурук 5 салайааччытын сууттаан, ол иһигэр Илья Винокуровы, ытарга уурбуттара. Ол эрэээри олохтоохтор туруорсууларынан хаайыллыбыт дьону барытын босхолуурга күһэллибиттэрэ. Босхоломмут дьон тута кистэлэҥ этэрээт тэринэн 14-с сууккаларыгар былаастарын төннөрбүттэрэ. Бастаанньаһыттар икки салайааччылара Михайлов уонна Слепцов ытыалаһыыга өлбүттэрэ, атыттарын, эмиэ олохтоохтор туруорсууларынан, сааларын-сэптэрин былдьаан баран, дьиэлэригэр ыыппыттара. Бастаанньаһыттар сүрүн салайааччылара С. Т. Новгородов эмиэ көҥүл ыытыллыбыта уонна дойдутугар Верхоянскайга тиийбитэ, онно 1926 сыллаахха өлбүтэ. Өлүүтүн туһунан икки сабаҕалааһын баар, бастакыта — 33 сааһыгар ыалдьан өлбүт, иккиһэ ОГПУ-лар тутаары гыммыттарыгар утарыласпыт, тута ытыллыбыт.