Сомоҕо домох
(Мантан: Сомоҕо домохтор көстө)
Сомоҕо домох (фразеологизм) — биир уустук өйдөбүлү биэрэр суолталаах, солбуллубат тыллаах, уларыйбат көрүҥнээх (формалаах) тыллар холбоһуктара[1].
Саха тылыгар олус элбэх сомоҕо домох баар. Н. С. Григорьев «Саха тылын сомоҕо домоҕун тылдьыта» (1974 с.) кинигэтигэр 3000 кэриҥэ сомоҕо домох киирбит. Бу саха тылын биир этигэн ньымата, барҕа баайа буолар.
домохтор холобурдара
уларыт| № | Сомоҕо домох | Туттуллар суолтата | # |
|---|---|---|---|
| 1 | Билэр күөлүм балыктара | Куһаҕан өттүттэн билэр дьоннорум | |
| 2 | Дьахтар иигэ халыйан тиийэр сирэ | Чугас сытар сир | |
| 3 | Уйатыгар уу киирбит | Ыксаабыт, ыгылыйбыт | |
| 4 | Төрүт киhи төрүөҕэ, ытык киhи ыччата | Биллэр төрүттээх киhи | |
| 5 | Тииҥ мэйии | Тугу да умнубат киhи | |
| 6 | Хаан тамайар | Аймаҕыргыыр, уруургуур | |
| 7 | Уол оҕо тойуга, кыыс оҕо ырыата буолбут | Аатырбыт | |
| 8 | Биир санаанан | Бары сөбүлэhэн, этиспэккэ | |
| 9 | Көрүөх бэтэрээ өттүгэр | Түргэнник | |
| 10 | Киэҥ көҕүстээх | Холку, ыксаабат | |
| 11 | Сүрэҕин-быарын сымнат | Үөрт, санаатын көтөх | |
| 12 | Аҕатын (эһэтин, уо. д. а.) туйаҕын хатарбыт | Аҕатын курдук биир идэнэн (дьыаланан) дьарыктанар; удьуорун утумнаабыт | |
| 13 | Балык айах | Саҥата суох киһи, сатаан саҥарбат буолбут турукка (куттанан, ыксаан) киирбит киһи | |
| 14 | Суохтаан аҥаара хаалбыт | Наһаа ырбыт, дьүдэйбит | |
| 15 | Чыычаах мэйии | Түргэнник итирэр киһи | |
| 16 | Ытыс таһынар хараҥа | Хабыс-хараҥа | |
| 17 | Тимири ыллатар, маһы хаамтарар | Уус киһи | |
| 18 | Ыт атах | Быhый киhи | |
| 19 | Үрүҥ дьиэ араҥаччыта, хара дьиэ хараҥаччыта | Мааны оҕо, дьахтар | |
| 20 | Оһоҕоспут түгэҕэ, муннубут бүөтэ | Дьиэ кэргэн кыра, хойут төрөөбүт оҕото | |
| 21 | Харыйаны таҥнары соспут курдук | Барытын төттөрү оҥорор, хадаар киһи | |
| 22 | Устар ууну сомоҕолуур | Уустаан-ураннаан саҥарар киһи | |
| 23 | Көрдөр хараҕын дьүккэтэ, көтүрдэр тииһин миилэтэ | Саамай харыстыыра, таптыыра | |
| 24 | Эр бэрдэ | Үчүгэй уол | |
| 25 | Күөгэйэр күнэ | Аатырбыт, сураҕырбыт | |
| 26 | Сыата бырдаҥалаабыт | Эмискэ тиллибит | |
| 27 | Хаардаммыт чөҥөчөк | Эр киһи атын дьахтартан оҕото | |
| 28 | Умса бырах, тиэрэ бырах | Үүт-үкчү | |
| 29 | Бэлэһигэр силлээбит | Уус киһи эдэр уолу дьарыкка уһуйбут | |
| 30 | Кэччэгэй киьи | Көрүҥүнэн үчүгэй, иhигэр дьиикэй киhи |
Сигэлэр
уларыт- Саха тыла. Морфология: 6 кылааска үөрэнэр кинигэ. / Неустроев Н. Н. уонна соавт. — Дь.: «Бичик», 2006. — 112 с. — ISBN 5-7696-2400-0
- Н. С. Григорьев. Саха тылын сомоҕо домоҕун тылдьыта. — 1974.
- Афанасьев.П.С. Саха билиҥҥи тыла. Лексикология. – Дьокуускай: Саха государственнай ун-тын изд-та, 1996. – 191 с.
 |
Бу ыстатыйаны тупсарарга?:
|
Өссө маны көр
уларыт- ↑ III туом // Саха тылын быһаарыылаах тылдьыта. — Новосибирскай: Наука, 2006.