1714
Сыллар |
---|
1710 1711 1712 1713 — 1714 — 1715 1716 1717 1718 |
Уоннуу сыллар |
1680-с 1690-с 1700-с — 1710-с — 1720-с 1730-с 1740-с |
Үйэлэр |
XVII үйэ — XVIII үйэ — XIX үйэ |
1714 сыл.
Туох буолбута
уларытТохсунньу
уларыт- Тохсунньу 31
- Бүөтүр I Кунсткамераны олохтообут — Арассыыйа саамай кырдьаҕас түмэлин.
- Бүөтүр I дворяннар оҕолорун математикаҕа үөрэтэргэ ыйаах таһаарбыт, үөрэммэтэх уолаттар ойох ылар бырааптара суох буолбут.
Кулун тутар
уларыт- Кулун тутар 11 — ыраахтааҕы Бүөтүр I Арассыыйаҕа 40 "цифирь оскуолатын" арыйар туһунан ыйаахт таһаарбыт (манна уолаттары ааҕарга-суруйарга, арифметикаҕа уонна геометрияҕа үөрэтэллэрэ).
Атырдьах ыйа
уларыт- Атырдьах ыйын 7 — Гангут кыргыһыыта: Нуучча флотун бастакы бөдөҥ кыайыыта. Хотугу сэрии кэмигэр Балтика байҕалыгар Гангут аттыгар (билигин Ханко тумул арыы, Финляндия) нуучча 99 эрдиилээх ааллардаах флотун уонна швед 10 баарыстаах ааллааах этэрээтин ыккардыгар буолбута. Нууччалар хараабыллара эрдиилээх буолан, тыал намыраабытын хото туһаммыттара. Бүөтүр I бэйэтинэн абордажка кыттыбыта (бу устуоруйаҕа кыргыһыы хаамыытын уларыппыт абордааһы туһаныы бүтэһик холобурдарыттан биирдэстэрэ). Ыраахтааҕы бу кыргыһыы иһин вице-адмирал сыбаанньатын ылбыта. Бу кыайыы күнэ Арассыыйа импиэрийэтигэр флот күнүн быһыытынан бэлиэтэнэрэ, ол үгэс 1917 сыллаахха тохтообута. 1995 с. сокуонунан Арассыыйаҕа атырдьах ыйын 9 күнэ Гангут кыргыһыытын ахтар күнүнэн анаммыта (икки күн хойутаан).
- Иван Бухольц эспэдииссийэтэ Тобольскайтан тахсыбыт (хойутуу бу эспэдииссийэ Омскай куораты олохтообута).
Алтынньы
уларыт- Алтынньы 20 — Арассыыйаҕа ыраахтааҕы Бүөтүр I Санкт-Петербургтан атын сирдэргэ таас дьиэ тутуутун боппут. Бу дьаһал саҥа куораты түргэнник тутарга туһуламмыта.
Ахсынньы
уларыт- Ахсынньы 6 — Сибиир норуоттарыгар күүс өттүнэн христианскай итэҕэли киллэрэр туһунан Бүөтүр I уурааҕа тахсыбыт.