Айыы үөрэҕэ

Айыы үөрэҕэ — "ай" диэн туохтууртан үөскээбит "Айыы (Үрдүк Айыы) диэн тыл "айааччы" (творец) диэн суолталал Онон сахалар, Айыы айбыт буолан, "айыы дьонобут" диэн ааҕыналлара. Айыы киһитэ Айыыга үҥэрэ, дьылҕа, ыйаах, оҥоһуу мүччүрүйбэтин итэҕэйэрэ. "Баары таҥара айбща ол иһигэр киһини эмиэ айбыта. Таҥара айбытын хомотор, алдьатар, өлөрөр — таҥараҕа аньыы буолар" диэн өйдүүд. лэрэ. Аньыыны оҥорбот буола сатыыллара. Сиэри, куолуну тутуһаллара. Онтон туоруур сэттээх дииллэрэ. Үтүөҕэ тардыһыылаах, наар үтүөнү оҥорор, үтүөнү саныыр киһи айыы санаалаах аатырара. Онон туох үтүө барыта Айыыны кытта, туох мөкү барыта куһаҕан тыыны кытга ситимнээх, туох үчүтэйи оҥоруу барыта — айыы, туох куһаҕаны оҥоруу барыта — аньыы диэн бэйэ-бэйэтиттэн тахсан иһэр, ис- иһиттэн ситимнээх өйдөбүллээх былыргыттан сүппэккз тиийэн кэлбит итэҕэл буолар.

Саха итэҕэлин анал дьиэҕэ үөрэппэт буолтарын иһин, хас биирдии ойуун, удаҕан уонна былыргыны, саха итэҕэлин билээччи дьиэтэ, ону ааһан хас биирдии кыһалҕалаах дьиэтэ — саха итэҕэлин тарҕатар дьиэ буолбута саарбаҕа суох. Ону иилэ хабан, дьиэҕэ-уокка бэйэ-бэйэттэн үөрэнии, бэйэ-бэйэнн үөрэтиһии үйэттэн үйэҕэ барбыта, үгэс тарҕаныыта салҕана турбута мөккүөрэ суох. Ону Үрдүк Айыы (Үрүҥ Айыы, Үрүн Аар Тойон) үөрэҕин курдук ылыналлара, өйдүүллэрэ — ханнык баҕарар итэҕэлгэ буолбут, буолуохтаах суол. Ол иһин даҕаны улуу Кулукуоскай "Сайын кэлиитэ" бэйиэмэтигэр: "Онтой Үрүҥ аар тойон үөрэҕинэн, Айыы тойон анабылынан, Н Дуксуурдаах буура дохсун - ." диэн суруйдаҕа.