Бороҥ лоһуор
Бороҥ лоһуор уларыт
Вероника седая, длиннолистная (Veronica incana L., V. longifolia L.). Норичниктыҥылар уруулуу уустар бөлөхтөрө.
Кылгас морфологията уларыт
Бороҥ лоһуор элбэх сыллаах синньигэс сыылар силиргэхтээх кыра от. Үүнээйи барыта хойуу сиэрэй түүлээх. Умнастара 10-30 см үрдүктээх, сэбирдэхтэрэ утарыта олороллор, уһун синньигэстэр, кэрдиистэрэ суоҕун кэриэтэ, 3-10 см уһуннаах сибэккилэрэ бытырыыс курдук үөһэ тахсаллар. Хоруоналара хараҥа халлаан күөҕэ өҥнөөх. Аһа коробкачаан, кылгас түүлээх. От уонна атырдьах ыйдарыгар сибэккилиир.
Үүнэр сирэ уларыт
Ыраас хонуу, кумахтаах, таастаах күн сырайар эниэлэр, кураанах талахтар тастара, сэндэлэс бэс ойуурдар сырай саҕалара.
Тарҕанан үүнэр сирэ уларыт
Республика бары улуустара.
Туттуллар органнара уларыт
Оттоох сибэккитэ. Сырьену сибэккилэнэ турдаҕына хомуйуллар. Куурдуллара уопсай быраабыла быһыытынан.
Химическэй састааба уларыт
Аанньа үөрэтиллэ илик. Бороҥ лоһуорга каротин, гликозид, ринатин, аскорбиновай кислота уонна алкалоид суола баара биллэр. Саха сирин услуобуйатыгар лоһуор окко аҕыйах флавоноидтар булуллубуттар. Сапониннар уонна алкалоидтар көстүбэтэхтэр.
Медицинаҕа туттуллуута уларыт
Научнай медицинаҕа туттуллубат. Литератураҕа сурулларынан, народнай медицинаҕа чэй быһыытынан ис тэһэҕэскэ, сүрэх сорох ыарыытыгар, күөмэй ыарыытыгар уонна тымныйыыга туттуллар. Лоһуор оту сахалар уруккуттан (норуот эмчиттэрэ) киэҥник тутталлар (Ф.П. Чашкин - Таатта отоһута). Көөнньөрүк эбэтэр оргутуллубут уутун араас куртах, оһоҕос ыарыытыгар, хаан баттааһына үрдүүрүгэр, сүрэх ыалдьарыгар, ньиэрбэ күүрүүтүгэр, быар ыарыыларыгар, ону таһынан ириҥэлээх, кыһыылаах ымынахтарга (чесотка) туһаныллар.
Сибиэһэй лоһуор сэбирдэхтэрин атах наһаа ууланарын утары тутталлар. Лоһуор көөнньөһүгүнэн ванна оҥостоллор, грибковай тирии ыарыыларын,кыһыылаах ымынахтары, уокка буспуту уонна өлөрүү бааһы эмтииллэр.
Лоһуор бу көрүҥүттэн ураты народнай медицинаҕа уһун сэбирдэхтээх лоһуор ходуһаларга Саха сиригэр киэҥник тарҕанан үүнэр. Бу үүнээйиттэн C битэмиин, провитамин A (каротин), дубильнай веществолар, флавоноидтар суоллара булуллубуттар. Норуокка баас оһордор эмп, атах уутун куурдарга, оргутуллубут уутун быар ыарыыларыгар, сороҕор тымныйыыга, хабах ыарыытыгар тутталлар.
Литэрэтиирэ уларыт
Басыгысова Анна Петровна, "Саха сирин эмтээх үүнээйилэрэ", Дь., Бичик, 2004 с. ISBN 5-7696-1872-8