Крылов Николай Александрович

Николай Александрович Крылов (1946) — суруналыыс, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ (1996), суруналыыстыка эйгэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата (2004).

Төрөөбүт сирэ ССРС, Саха АССР, Бүлүү оройуона, Бүлүү куората Гражданствота ССРС Россия Идэтэ историк, история учуутала, суруналыыс, телевидения редактора Наҕараадалара Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ (1996), суруналыыстыка эйгэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата (2004). «Честь, достоинство, профессионализм» диэн Россия Суруналыыстарын союһун Үрдүкү бэлиэтэ (2021).

Биография

1946 сыллаахха ыам ыйын 1 күнүгэр Саха АССР Бүлүү оройуонун Бүлүү куоратыгар төрөөбүтэ. 1963 сыллаахха Бүлүүтээҕи Райпромбыткомбинатка столярынан үлэлээбитэ. 1965 сыллаахха Бүлүү оройуонунааҕы «Октябрь суола» хаһыат фотокорреспондена. 1974 сыллаахха Бүлүү оройуонун Чернышевскайдааҕы орто оскуола историяҕа учуутала. 1976 сыллаахха М. К. Аммосов аатынан Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай университеты бүтэрэн историк, история учуутала идэтин ылар. 1978 сыл - Бүлүү оройуонунааҕы «Октябрь суола» хаһыакка сурук уонна маассабай үлэ салаатын сэбиэдиссэйэ. 1983 сыл – Саха АССР ГОСТЕЛЕРАДИО-тын арҕаа улуустарга үлэлиир аналлаах корреспондена. 1987 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Социалистическая Якутия» хаһыат аналлаах корреспондена. 1989 сыл - ССРС норуодунай депутата А.С. Борисов көмөлөһөөччү- сэкэрэтээрэ. Политолог-суруналыыс. 1990 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» уонна «Советы Якутии» хаһыаттар аналлаах корреспонденнара. 1993 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» хаһыат идеологияҕа салаатын корреспондена. 2002 сыл - Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» хаһыат промышленноска салаатын редактора. 1983 сыл, алтынньыттан – ССРС суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ. 1984 сыллаахха ССРС Киин телевидениятын анал куурустарыгар үөрэммитэ уонна “ телевидения редактора ” диэн идэни ылбыта. 1993-1998 сылларга «Сахаалмазпрофинвест» үп хампаанньатын пресс-сэкэрэтээрэ.

Уопсастыбаннай үлэтэ

Сэбиэскэй кэм ыччата буолан, оччотооҕу оҕону иитии бары кэрдииһин толору ааспыта. Пионерскай дружина этэрээтин салайааччытыттан автономияны тэрийсибит Степан Аржаков аатынан биллэр-көстөр совхоз комсомольскай тэрилтэтин киин отделениетын комитетын сэкэрэтээринэн, үлэ коллективтарыгар агитаторынан, пропагандиһынан үлэлээбитэ. «Знание» уопсастыба чилиэнэ этэ.

1991 сыллаахха “Саха кэскилэ” уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэстэбиитэлин быһыытынан Алма-Ата куоракка ыытыллыбыт “Киһи быраабын көмүскээһиҥҥэ Аан дойдутааҕы конгреска” кыттыыны ылбыта. 2009 сыллаахтан Бүлүү улууһун «Олох суола» хаһыатын селькордарыгар ( биир оҕоҕо, биир улахан киһиэхэ) бэйэтин анал бириэмийэтин анаан туттарар. Итини таһынан суруналыыс Н.А.Крылов уонна Сталинград иһин кыргыһыы кыттыылааҕа, сэрииттэн «Слава» уордьан үһүс истиэпэнэ уордьаннаах кэлбит аҕата Егоров Александр Гаврильевич анал бириэмийэлэрин Чернышевскай уонна 1 Күүлэт орто оскуолаларын бүтэрэр оҕолор сыл аайы ылар чиэстэнэллэр. 2018 сыллаахтан өрөспүүбүлүкэҕэ саҥаны-сонуну киллэрэр уопсастыбаннай хамсааһыннары өйүүр «Илин» диэн уопсастыбаннай тэрилтэ хос бэрэстээтэлинэн үлэлиир. Россия суруналыыстарын сойууһун Дьокуускайдааҕы салаатын 14-с сьеһин делегатынан талыллыбыта.

Айар үлэтэ

Николай Крылов – дьон-сэргэ ортотугар улахан сэҥээриини ылар, киэҥ сабыдыаллаах буолар үгүс ыстатыйалар автордара. Ол курдук, айылҕа харыстабылын, аармыйаҕа дедовщина, Аҕа дойду көмүскэлин иһин сэрии кэмигэр «үлэ фронугар» кыһалҕаны көрсүбүт ыччаттар, Сангаар шахталарыгар умса быраҕыллыбыт кыргыттар тустарынан, алмаас промышленноһын, айылҕа гаастаах сирдэрин туһаҕа таһаарыы, Арктика кыһалҕаларын туһунан бэрт элбэх суруйуулардаах. «Саха сирэ» хаһыат промышленноска салаатын редакторынан үлэлии сылдьан өрөспүүбүлүкэ промышленнай сайдыытын олохтоохтук, киэҥник, туруулаһан сырдаппыта.

1990 сыллаахха Ньурба театрын кытта Тыва республикатын Кызыл куоратыгар « Сибиир уонна Дальнай Восток национальнай театрдарын Бастакы фестивалыгар” кыттыыны ылан, суруналыыстартан соҕотоҕун фестиваль лауреата буолары ситиспитэ. 2011 сыллаахха Өрөспүүбүлүкэтээҕи пресс-кииҥҥэ «Слава Прометеям Якутии!», «Алмаас арылы кустуга», “Айылҕа алыптаах эйгэтэ» диэн тус бэйэтин фотобыыстапкалара арыллыбыттара. Өрөспүүбүлүкэҕэ газ промышленноһа төрүттэммитэ 55 сыла уонна газовиктар бөһүөлэктэрэ Кыһыл Сыыр үөскээбитэ 50 сыла туоларынан сибээстээн эмиэ итинник быыстапкалара туруоруллубуттара. Эмиэ ити сыл Дьокуускайга Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет театрыгар Хомус (варган) муусукатын Сэттис Норуоттар икки ардыларынааҕы Конгреһыгар анаммыт сэдэх фотобыыстапката туруоруллубута. Ол быыстапкаҕа киирбит үлэлэрин Хомус (варган) Норуоттар икки ардыларынааҕы түмэлигэр бэлэхтээбитэ. 1991 сыллаахха Сэбиэскэй Сойуус Геройа Н.С. Степановка аналлаах «Төлөнүллүбүт иэс» диэн телекиинэтэ эфиргэ таһаарыллыбыта уонна билиҥҥэ диэри көрдөрүллэ сылдьар. 2019 сыллаахха «Сулус хойутаан булбут геройдара» диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бүлүү улууһуттан төрүттээх Сэбиэскэй Сойуус Геройдарыгар аналлаах телекиинэтэ таһаарыллыбыта. 2019-2020 сыллардаахха «Саха сирэ», «Ил Тумэн», Бүлүү улууһун «Олох суола», Кэбээйи «Дабаан» диэн хаһыаттарыгар Аҕа Дойду иһин сэрии тематыгар элбэх суруйуулара бэчээттэммиттэрэ.

Кинигэлэрэ

1995 сыл - Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экономическай сайдыытыгар аналлаах «Саха – цивилизация на полюсе холода» диэн Россия Тас дойдуларга дьыалатын министиэристибэтин «Международная жизнь» сурунаалын анал таһаарыытын бэлэмнээн Москваҕа нууччалыы уонна английскайдыы тылларынан таһааттарбыта. 2002 сыл- уһулуччулаах юрист, Саха Өрөспүүбүлүкэтин прокурорунан, Үрдүкү Суутун бэрэстээтэлинэн үлэлээбит киһи туһунан «Николай Каратаев» диэн бастакы кинигэтэ тахсыбыта. 2005 сыл- «Төлөнүллүбүт иэс” («Исполненный святой долг») Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Н.С. Степанов туһунан. Бу кинигэ 2022 сыллаахха иккиһин эбиллэн, тупсарыллан Владивостокка “Дальпресс” издательствоҕа бэчээттэммитэ. 2006 сыл - «Илин эҥээр кэскилэ» («Светлые дали Заречья») Улуу Өлүөнэ уҥуоругар магистральнай газопровод туоратыллыбытын туһунан. 2017 сыл - «Васильев Семен Митрофанович») Социалистическай Үлэ Дьоруойа, аламаас промышленноһын экскаваторщиктарын биригэдьиирин туһунан. 2019 сыл - «Человек, опередивший свое время» Саха сириттэн бастакы Үлэ Дьоруойа П.Х. Староватов туһунан. Итини таһынан «Лючинцы на рубеже веков», «Цветы, опаленные огнем», «Сүүрбэһис үйэ сүдү киһитэ”, «Учитель ученических признаний», «Үйэлээх өйдөбүнньүк» диэн, онтон да атын кинигэлэр тахсалларыгар кыттыыны ылбыта.

Билинии уонна наҕараадалар

Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ (1996);
Суруналыыстыка эйгэтигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата (2004);
«Честь, достоинство, профессионализм» диэн Россия Суруналыыстарын союһун Үрдүкү бэлиэтэ (2021);
«Ветеран Труда» (2000) мэтээл;
«Гражданская доблесть» (2003) анал бэлиэ;
«100 лет Союзу журналистов России» (2019) мэтээл;
Бүлүү улууһун (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ) Ытык олохтооҕо;
Бүлүү куоратын (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ) Ытык олохтооҕо;
Чернышевскай нэһилиэг ин (Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Бүлүү улууһа) Ытык олохтооҕо;
ССРС уонна России Суруналыыстарын сойууһун Бочуоттаах Грамоталара
«Журналисты России XX-XXI» диэн Москваҕа бэчээттэммит справочнай –энциклопедическай таһаарыыга киллэриллибитэ (2013) г.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруналыыстарын сойууһун анал бэлиэлэрэ «Золотое перо» уонна «Благодарность за вклад в развитии печати и СМИ Республики Саха (Якутия)».
Өрөспүүбүлүкэ норуотун хаһаайыстыбатын араас салааларын Бочуоттаах бэлиэлэрэ.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үөһээ Бүлүү оройуонун Бочуотун Кинигэтигэр киллэриллибитэ (2006).