Олунньу 5

Олунньу 5 диэн Григориан халандаарыгар сыл 36-с күнэ. Сыл бүтүө 329 күн (ордук хонуктаах сылга 330 күн) баар.

Бэлиэ күннэр

• АХШ АХШ — Күн-дьыл билгэһитин национальнай күнэ (ааҥл. National Weatherperson's Day).
• Пакистаан Пакистаан — Кашмиры кытары биир санааланыы күнэ.
• Финляндия Финляндия — Рунеберг күнэ.
• Бурунди Бурунди — Сомоҕолоһуу күнэ.
• Миэксикэ Миэксикэ — Конституция күнэ.
• Сан-Марино Сан-Марино — Сибэтиэй Агата уонна Альберони оккупациятыттан босхолонуу күнэ.
• Танзания Танзания — Чама Ча Мапиндузи күнэ.

Түбэлтэлэр

• Б.э.и. 2 сыл — Октавиан Август «дойду аҕата» диэн титул ылбыт.
• 62 — Помпей куоракка (Италия) улахан сир хамсааһына буолбут. Өссө 17 сылынан 79 сыллаахха Везувий вулкан эстэн бу куораты бүтүннүүтүн күлүнэн бүрүйбүтэ.
• 1494 — Литва улуу кинээһэ Александр уонна Москуба улуу кинээһэ Иван III эйэ дуогабарын түһэрсэн, 1487—1494 сс. сэриини түмүктээбиттэр.
• 1597 — Япония бастакы христианнарын дьопуон уопсастыбатыгар суоһууллар диэн санааттан өлөрбүттэр.
• 1885 — Бельгия хоруола Леопольд II Конго Көҥүл судаарыстыбатын бэйэтин «тус бас билиитинэн» биллэрбит. Африка ортотугар сытар сирдэри билим өттүттэн чинчийбитэ буолан Леопольд хоруол олус киэҥ сирдэри бэйэтин бас билиитигэр ылбыт. Мантан ыла Конго хааннаах колонизацията саҕаламмыта. 1880-1920 сылларга Конго олохтоохторун ахсаана икки төгүл аҕыйаабыта.
• 1907 — Бельгия химигэ Лео Бакеланд аан бастакы пластигы — бакелиты — оҥорбутун туһунан биллэрбит.
• 1918 — РСФСР Совнаркома сыаркабы судаарыстыбаттан уонна оскуолаттан араарар туһунан дэкириэт таһаарбыт.
• 1928 — D витамин бастакытын синтезтэнэн оҥоһуллубут.
• 1939 — НКВД Степан Аржаковы уонна Александр Габышевы хаайбыт.
• 1943
  • Гаагаҕа (Голландия) фашистары утарсааччылар Хендрик Сейффардт диэн коллаборационист генералы өлөрбүттэр.
  • "Олох суола" диэн ааттаммыт Ладога мууһунан барар суол Ленинграды дойдуну кытта ситимнээбит.
• 1971 — «Аполлон-14» астронавтара Ыйга түспүттэр.
• 1979 — Аятолла Хомейни Ирааны ислам өрөспүүбүлүкэтинэн биллэрбит.
• 1991 — Кыргыстаан киин куоратын аата уларыйан Фрунзе оннугар Бишкек буолбут.
• 1992 — СӨ Үрдүкү Сэбиэтин уурааҕынан Ленинскай оройуон аата Ньурба оройуона буолбута.
• 1997 — Кульджа аймалҕана. Кытай Синьцзян-Уйгур автономиялаах оройуонугар Кульджа куоракка олохтоох уйгуурдар өрө турбуттар.
• 2004 — Гаитига бэрэсидьиэн Жан-Бертран Аристид утары өрө туруу саҕаламмыт.

Төрөөбүттэр

• 1924 — Александр Матросов — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, рядовой, аатырбыт Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (өлбүтүн кэннэ).
• 1985 — Криштиану Роналду — Португалия футболиһа, Европа чөмпүйүөнэ (2016).
• 1988 — Тимур Пестерев, тустуук, Арассыыйа чөмпүйэнээттэрин боруонса (2011) уонна үрүҥ көмүс (2013) призера, Арассыыйа спордун маастара.

Өлбүттэр

• 1999 — Василий Леонтьев, 1925 сыллаахха ССРС-тан көспүт Америка экэнэмииһэ (1905 төр.). Экэниэмикэҕэ Нобель бириэмийэтин 1973 сыллааҕы лауреата.