Сакалар

Сакалар к·ы·у
	; Сакалар олорбут сирдэрэ.
Бүтүн ахсааннара
	Биллибэт
Олорор сирдэрэ
	Илин Эуропа; Орто Азия; Хоту Индия
Тыллара
	Скит тыла
Итэҕэллэрэ
	Анимизм
Уруулуу омуктара
	Сарматтар; Дахалар; Сакалар; Индо-Скиттар; Массагеттар;

Сахалар кытта булкуйума.

Сакалар (Былыргы Иранныы Sakā; Былыргы Гректыы Σάκαι; Санскрит Śaka) — Эуразия былыргы Иран тыллаах көс омуктара (Илин Эуропаттан арҕаа Кытайга дылы көҺөллөрө). Орто Персия периодуттан ыла Түүр тыллаах омуктардыын холбоспуттара уонна буккуспуттара. Cакалар Ахеменид Империятыгар киирбиттэрэ уонна Сака диэн туспа сатрапия буолбуттара. Онтон салҕыы былыргы Иран атын провинцияларынан тарҕаммыттара.

Сака аттаах сэрииhитэ. Пазырык, Орто Азия. 300 сыл б.э.и.

Былыргы Гректар Cакалары "Cкиттар" диэн ааттыыллара, онуоха кинилэр бэйэлэрин "Сака" диэн ааттаналларын туhунан билэллэрэ. Романнар Сака (Sacae) да Скит (Scythae) да диэн ааттыыллара.

Орто Иран периодун бүтүүтүгэр Сакалар Сарматтары, Аланнары, Роксаланнары уонна Хуннары кытта буккуhан симэлийэн сүппүттэрэ.

Саки омук

Македонскай сэриитэ тоҕо аацнаан киирэн Ахеменидтар кёмус ньээкэ уйаларын ыhыахтарыгар диэри (ол да кэнниттэн) Сырдарья тардыытынан Бетпат (Буппэт) даланан тайаан саки диэн ааттаах омук олорбута. Кинилэр Геродот (484-431(425)гг. доНЭ) этэринэн, инньэ Дарий 1 саҕаттан Ахеменидтар союзниктара этилэр. Империя ыhыллыбытын кэннэ сакилар бэйэлэрэ бэйэлэригэр олорон эрдэхтэринэ аны, Сыма Цянь (145-87гг. до НЭ) летописьтарыгар олоҕуран история кинигэтэ кэпсииринэн, сюн- нулар саба туспуттэрэ уонна хоппуттара. (174- 165гг. доНЭ). Итинэн саки историята бутэр диэн курдук. Ол эрээри, Кытай летописьтарыгар сигэнэн суруллар эбээт: "Сыма Цянь рассказывает, что юэчжи двинулись на запад, потерпев в 70-х г. 2 в. доНЭ поражение от племен сюн- ну. Там их и застал в 128г. доНЭ китайский путешественник разведчик Чжань Цянь. Перечислены пять "домов" на кот. разделялись юэчжи и среди них "дом" гуйшуан (Кушан). Онон, Геродот саки диэн ааттаабыт омугун Кытай летописьтарыгар юэчжи диэн суруллубут эбит. Дьэ, онон, юэчжилар сюн- нулартан хотторон икки бёлёххё арахсыбыттара. Биир бёлёх, уёhээ этиллэрин курдук биэс омуктан (пять "домов") турар холбоhук, Кушан саарыстыбатын уёскэппитэ. Онтон иккис бёлёх сюн- нуларга холбоhон Кытай истиэнэтигэр тахсыбыта. (154г. доНЭ). Салгыы сюн- нулар (олор истэригэр саки омук баара) Хань империятын хардары охсууларыттан (133- 100гг. доНЭ) Байкал эцээригэр тиийэ туцкэлийбиттэрэ. Кэлин тиhэҕэр, историяҕа суруллар: "Наиболее тяжелые поражения они (сюн- ну) понесли в войнах с сяньби в 93- 94г. нашей эры. Создатель Сяньбийской племенной империи Таньшихай (Ёксёкулээххэ, Я-79г. 28стр. абааhылар испиэhэктэригэр Талыырдаах Таан таралыы тойон диэн баар) вытеснил гуннов (сюн- ну)." Дьэ, ити ыhыллыы- урэллии саҕана саха ёбугэтэ, эрдэттэн чуцнаан билэн- кёрён баран, Чаара- Токко диэкки хайысханы тутуспут буолуохтаах.