Стоматология
Стоматология (греч. στόψα -"айах" + λογος - "наука") диэн тиис, айах, сыҥаах араас ыарыыларын үөрэтэн эмтиир мэдиссиинэ биир салаата буолар. Айах иһинээҕи уопсай туругун, нуорматын, патологиятын уонна сыҥаах, сирэй тас уобаластарын үөрэтэр наука[1].
Устуоруйата
уларытУстуоруйаҕа бастакы стоматолог аатын Хесир диэн киһи сүгэр. Кини Былыргы Египет үһүс периодугар биһиги эрабыт иннигэр XXVIII үйэҕэ олорон ааспыта.
Арассыыйа
уларытАрассыыйа5а бастакыннан тиис инструменнарын, эмтэрин кыраныысса таһыттан Бүөтүр I киллэрбит. Онтон 1703 сыллаахха Голландия бырааһа Николай Бидлоо ыраахтаа5ыга бырааһынан улэлии кэлэр.
Франсуа Дюбрель 1710 сыллаахха Арассыыйаҕа бастакыннан көңүллээх стоматолог буолбут.
Терапевтическэй стоматология
уларыт
Терапевтическэй стоматология айах иһинээ5и, ол эбэтэр, тыл, тиис, таңалай, миилэ араас ыарыыларын эмтиир салаа буолар. Онно эмаль гипоплазията, эмаль флюороһа, кариес, пульпит, периодонтит, периостит, стоматит араас көрүңэ, хейлит, глоссит уонна да атын ыарыылар киирсэллэр.
Пародонтология
уларытАйах иһинээ5и патологияны эмтиир салаа буолар. Онно пародонтоз, миилэ цианоһа, гингивит диэн ыарыылар бу барыта патология буолаллар.
Хирургическэй стоматология
уларыт
Хирургическэй, сыңаах уонна сирэй стоматологиялара (ЧЛХ). Хирургическэй стоматология диэн тиис туурар, имплантация оңорор , тиис кистатын ыраастыыр уонна араас айах иһинээ5и эстетическэй операцияны онорор салаа буолар.
Ортопедическэй стоматология
уларыт
Ортопедическэй стоматология диэн киһи тииһэ суо5ун искусственнай материалынан атын саңа тиис оңорор салаа. Онно киирэллэр тиис протеһа, стоматологическай вкладка, тиис коронката.
Стоматологическай массыыналар
уларытСтоматологическай көмө оҥоһуллуутугар, терапевтическай уонна ортопедическай приемнайга саамай киэҥник туттуллубуттара (400 000 об/М диэри), ыарыһахха толуйуу намтыыр.
Инструменнары тииптээн таҥастыыр инструменнары, ону таһынан тииһи үрүйэлиир механическай инструменнары түөрт көрүҥ араараллар:
Бу үксүн компресортан шланганан киирэр салгынтан үлэлиир пневмотурбиннай тэрил. Кэмпириэнсийэ тыаһын кыччатар сыалтан, быраабыла курдук, хас да стоматологическай установка туруорар. Массыына үлэтин салайыы педал көмөтүнэн оҥоһуллар. Уста сылдьар атахтаах төбөлөөх. Онтон тэхиниичэскэй фабрика үлэлиир тыаһыгар олус маарынныыр тыас тахсар. Үчүгэйэ диэн — инструмены эргитии улахан түргэнин суотугар 300.000 кэриҥэ оборона үлэлиир кыахтаах. Итэҕэс — кыра эрийиилээх түгэн, ол эрээри сорох тээбириннэри, пломбировкалыыр матырыйааллары оҥорон таһаарар кыаллыбат.[2]
Электромеханическай бормашина-микромотор. Улахан эргиирдээх, ол эрээри эргийии түргэнэ-30.000 эргиирдээх. Коронок, протезов диэн уонна Уһук ыраах тиистэри эмтииргэ эмиэ «черновой» туһаныллар. Стоматологияҕа 1990- с сыллар ортолоругар элбэх оҕолоох электромеханическай массыыналары толору солбуйбуттара.
Элбэх оҕолоох электромеханическай брмашина-механическай массыына сменатыгар тиийэн 1957 сылтан 2000- с сыллар ортолоругар диэри туһаммыт. Эргийии түргэнэ-30.000 эргиирдээх, тыас- Уус таһыма үрдүк. Сотору- сотору илигирээһин таһыма, ыарыһах тииһин тэлгээһин кэмигэр улаханнык ыалдьыбыт, ыалдьыбыт уҥуох сыта биллибит. Бу типовой массыына Советскай стоматологияҕа киэҥник тарҕаммыта. 2000- с сыллар ортолоругар бу тииптээх массыыналар бэйэлэрэ ханна баарын тохтоппуттара уонна үлэ туругар олус сэдэхтик көрсөллөрө. Электромеханическай массыыналар стоматологическай установкаҕа туруоруллубуттара. Ордук ыарыылаах процедуранан, тиис сууйуута, түргэн тэтиминэн эргичийиитэ, ардыгар буруон тахсыыта, ардыгар буруону титирэстээһинтэн ыстанан, тиискэ хаалыан сөп. Сэбиэскэй стоматологияҕа анестезия суох түбэлтэтигэр ыарыһах тииһин эмтээһин олус ыарыылаах этэ.
Быһах биистээх механическай бормашина-ХХ үйэ ортотугар диэри 1920- с сыллартан энергонезистыыр тэриллии быһыытынан туһаммыта. Бу массыына дьайыытын принцибинэн механическай педаль, ол эбэтэр көлөһө нөҥүө механическай бормашинаны аҕалан, ол эбэтэр эргичиҥниир бороһуокка тиэйэр. Бормашин түргэнэ олус намыһах, — 4000 кэриҥэ эргиирдээх. Үрдүк степеннээх ыарыынан эмтэнии, сорох түгэннэргэ ыарыһахтары кириэһилэҕэ сыһыарыы ирдэнэр. Үксүн бу тииптээх массыыналар айахтарын уокка тиэйэллэрэ.
XIX үйэ ортотугар диэри туттуллар механическай инструмент. Тарбахха стоматолог танкеткалаах кольцону кэтэн баран, илиинэн тииһин аҥаарыгар тиийэ суулаан тиистэрин тииһинэн суулаан кэбистэ. Эмтэнии олус ыарыылаах уонна стоматолог бэйэтэ да сындалҕаннаах этэ.