Турсунай Оразбаева. (Бу ыстатыйа күрэскэ кыттар)

Турсунай Оразбаева. (Бу ыстатыйа күрэскэ кыттар)

Бу биһиги сайдыылаах кэммитигэр ааспыт 2019 сыллаахха сайын от ыйын саҥатыгар Казахстан киин куоратыгар Нур-Султаҥҥа «Евразия киин куораттарын суруйааччылара» диэн аныгылыы норуоттар икки ардыларынааҕы форум буолан ааста. Бу форумҥа саха суруйааччыларыттан сайдыы суолугар олус наадалааҕы кыраҕы хараҕынан өтө көрөр талааннаах, кыра сааһыттан дьоҕурдаах үгүһү эрэнэр уолбут, «Боотур холото» хоһоон хомуурунньугун ааптара эдэр поэт Гаврил Андросов кыттыбыт. Уонна бэйэтин инникини анааран көрөр дьҕурунан толкуйдаабыт толкуйун, санаабыт өйдөөх санаатын түмэн «Олжас олохтоох сэрэтиитэ эбэтэр Казахстан туһунан тыл аҥара» диэн кылгас ыстатыйата «Чолбон» сурунаал бастакы сирэйигэр бэчээттэммит. Мин үлэлэрбэр наар урукку ааһан хаалбыт сэбиэскэй кэмнээҕи Казахстан туһунан син удумаҕалаппыт эбит буоллахпына, бу Гаврил Андросов билиҥҥи Казахстан, казахтар туһунан суруйбута лаппа сонун, сэргэх билии буолла. Ыстатыйатын киириитин казах сирин-уотун георграфическай балаһыанньатын ойуулааһынынан, сирин баайын,  балысханнык сайдыбыт олоҕун-дьаһаҕын аныгы хараҕынан көрөн саҕалаабыт. Дьэ уонна бу икки түүр тыллаах, култууралаах омуктар майгыннаһарбытын өссө төгүл тоһоҕолоон бэлиэтиир. Гаврил Андросов ыстатыйатын сүрүн санаата казах поэта уонна публициһа Олжас Сулейменов: «Күн бүгүн литература уопсастыба сайдыытыгар көмө буолар кыаҕын сүтэрдэ. Судаарыстыба литературата суох экономика, политика, култуура да сатамматтарын дьэ өйдөөн эрэр. Онтон оннук дойдулар кэскиллэрэ туманынан бүрүллэр»,- диэн бэлиэтээн эппитин санатар, бастакы нүөмэрдээх кыһалҕа быһыытынан туруорар уонна улуу казах норуотун өркөн өйдөөх поэта Олжас Сулейменов эппит санаатын өрөспүүбүлүкэбит бас-көс дьонугар туһулаан,  болҕомтолорун тардар санаатын этэр. Бу кыһалҕаны уруккуттан биһиги Ытык саастаах дьоммут эрдэттэн өйдөөн, көрөн “Норуоттар доҕордоһуулара – литературалар доҕордоһуулара” диэн алтыһыыны, хардарыта байытыһыыны киллэрдэхтэрэ.

Ол доҕордуу сыһыан, алтыһыы биир холобурунан казах норуотун айар талааннаах суруйааччыта, саха норуотун доҕоро Турсунай Оразбаева буолар. Турсунай Оразбаева – Казах норуотун биллиилээх поэтессата, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Аан дойду Суруйааччыларын Сойууһун түмсүүтүн сэкирэтээринэн үлэлээбитэ.  Турсунай Соҕуруу Казахстан уобалаһыгар Кайнар-булак совхозка үлэлээн иитиллэр дьиэ кэргэҥҥэ 1950 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. 1972 сыллаахха Аль-Фараби аатынан Казах Судаарыстыбаннай университет журналистикаҕа факультетын бүтэрбитэ. 1991 сыл М.Горькай аатынан Литературнай институт Үрдүкү литературнай курсугар үөрэммитэ.  

Саха сиригэр 1983 сыллаахха саха сэбиэскэй литературатын төрүттээбит П.А.Ойуунускай төрөөбүтэ 90 сылыгар Казахстантан делегация ыҥырыллан кыттыбыта. Казах суруйааччылара Платон Алексееыич Ойуунускай балаҕанын аттыгар өйдөбүнньүк сэргэ туруорбуттара. Манна Саха народнай суруйааччыта Суорун Омоллоон «кыыһа» Турсунай Оразбаева ыҥырыылаах ыалдьыт быһыытынан  Ойуунускайга анаан «Мин кэллим Тааттаҕа» ырыатын бэлэх ууммута. Турсунай чиэһигэр норуоттар доҕордоһууларын холобурун көрдөрөр, саамай көстүүлээх кыраһыабай миэстэҕэ «Турсунай» диэн беседка туруоруллубута.

Турсунай Оразбаева Саха сиригэр Суорун Омоллоон тыыннааҕар эмиэ кэлэ сылдьыбыта. Турсунай казахтыы ырыалары сэргэ сахалыы ырыалары үөрэтэн кэнсиэригэр ыллаабыта, домбраҕа оонньообута. Салгыы 2006 сыллаахха бэс ыйыгар Ытык Чөркөөх сиригэр Саха народнай суруйааччыта Суорун Омоллоон төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах үбүлүөйгэ Турсунай Оразбаева кыттыыны ылбытын билэбит.

Турсунай Оразбаева саха литературатын, ырыаларын-хоһооннорун тарҕатааччы быһыытынан киэҥник биллибитэ.  Кини «Сардана - Асиягуль», «Я приехала в Татту», «Якутия – Любовь моя» диэн хоһоонноругар Саха сиригэр тапталын, Хоту дойду үлэһит дьонугар убаастабылын,  ытыктабылын, Ытык сирдэргэ сүгүрүйүүтүн хоһуйбута.

Ааптар Хабырыыл кыыһа.

Туһаныллыбыт литература

1. Д.К.Сивцев. Татта – родина П.А.Ойунского. Национальное книжное издательство «Бичик», 1993.

2. Гаврил Андросов. «Олжас олохтоох сэрэтиитэ эбэтэр Казахстан туһунан тыл аҥара». Чолбон. 2019. № 8.

3. О.Макарова. Поэзия алааһыгар дьоһун уолан киирэн иһэр... Чолбон. 2007. № 8.