Габышев Лев Львович
Габышев Лев Львович (10.11.1920 – 11.11.1994) — нууччалыы уонна сахалыы икки тылынан суруйбут драматург, сэһэнньит, тылбаасчыт, сахалартан бастакы киносценарист, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.[1][2]
| Габышев Лев Львович | |
 | |
| Төрөөбүт аата: |
Габышев Лев Львович |
|---|---|
| Төрөөбүт күнэ: | |
| Төрөөбүт сирэ: | |
| Өлбүт күнэ: |
11 сэтинньи 1994 (74 сааһыгар) |
| Өлбүт сирэ: | |
| Дойдута: | |
| Дьарыга: |
суруйааччы, драматург, тылбаасчыт, сценарист |
| Айымньыларын тыла: | |
1920 сыллаахха сэтинньи ый 10 күнүгэр Өлүөхүмэ улууһугар Түбэ сэлиэнньэҕэ элбэх оҕолоох ыалга төрөөбүтэ. Ийэтэ - Матрена Григорьевна, аҕата - Лев Егорович Габышев.
1934 с. Өлүөхүмэ тыа хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэнэ киирбит. Агроном идэтин ылан баран Бэрдьигэстээххэ анаммыт. 1942 с. буржуазнай-омугумсуйар тэрилтэҕэ кыттыбытын иһин диэн сымыйаннан буруйданан НКВД уорганнара тутан хаайбыттар. Сылтаҕынан соҕотох ынахтаах эмээхсин ынаҕын былдьыы кэлбиттэригэр көмүскэспитэ буолбут. Көмүскэспитин нөҥүө күнүгэр муус устар 10 хаайбыттар. Япония туһатыгар үспүйүөннээбит диэн буруйдаабыттар. Ол дьыалаҕа эриллибит 9 киһиттэн суут буолуон иннинэ үһэ силиэстийэ ньымаларын тулуйбакка өлөн хаалбыттар[3]. Лааҕырга 3 сыл олорбута. 1956 с. атырдьах ыйын 28 күнүгэр буруйа суоҕа толору дакаастанан реабилитацияламмыта[4]. Республика араас улуустарыгар, Тыа хаһаайыстыбатын Министерствотыгар идэтинэн
үлэлээбитэ. «Хотугу сулус» сурунаалга ("Чолбон") редакторынан, «Полярная звезда» сурунаалга сэһэн отделын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
1938 сылтан айар үлэнэн дьарыктанар. Сэрии сылларын кэмигэр саха колхуостаахтарын олоҕун, хорсун үлэлэрин туһунан «Дьол төрдө» диэн сэһэни суруйбута. «Абаҕа сулустара» диэн драмата Саха театрын сценатыгар туруоруллубута[5]. Лев Габышев сценарийынан[6] «Таджикфильм» киностудия «Көмүстээх үрүйэ» диэн Николай Якутскай сэһэнинэн «Тайна предков»[7] диэн ааттаах уус-уран киинэни устубута.
Лев Габышев М. Рыльскай, А. Мицкевич[8], В. Сосюра, К.Федин, С.Шипачев, Э. Межелайтис, М. Исаковскай хоһооннорун сахалыы тылбаастаабыта. Сэмэн Тумат «Дьол төрдө-үлэҕэ»[9] ыстатыйатыгар суруйан турардаах: «Бу курдук бары наукаларга күлүүс буолар, аан дойдулуун билиһиннэрэр кыахтаах нуучча тылыгар биһиги талааннаах прозаиктарбыт, драматурдарбыт айымньыларын дьиҥ-чахчы уус-ураннык тылбаастыыр саха киһитэ, оо, үгүһэ буоллар ньии! Лев Габышев нууччалыы тылга тылбаастыыра биһиги сахабыт норуота
культурнай, интеллектуальнай таһыма үүммүтүн, үрдээбитин кэрэһэлиир диэтэххэ омун буолуо суоҕа». Саха фольклорун уонна олонхо тылбааһыгар биллэр-көстөр кылааты киллэрбит. П. А. Ойуунускай "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олонхотун тылбаастаабыта[10].
Айымньылара
уларыт- Дьол төрдө: Сэһэн. - Дьокуускай, 1959
- Иллэҥ киэһэлэргэ: Пьесалар, сценкалар, интермедиялар, конферанстар. - Дьокуускай, 1959
- Сулустар: Пьесалар. - Дьокуускай, 1965
- Ыаллыылар: Пьесалар. - Дьокуускай, 1971
- Пьесалар, кэпсээннэр. - Дьокуускай, 1991
- Серебряные рога. - М., 1965
Быһаарыылар
уларыт- ↑ Габышев Лев Львович // sakhalit.com (нууч.)
- ↑ Писатели земли Олонхо: Биобиблиогр. справочник / — Якутск: Бичик, 2000. — C. 175 — ISBN 5-7696-1001-8.
- ↑ Анна Гоголева. "Строить жизнь красиво и честно", - Лев Габышев, писатель и гражданин // Полярная звезда : журнал. — Якутск: Сахапечать, 2023. — Февраль (№ 2). — С. 85-91.
- ↑ Попова И.Г. Габышев Лев Львович (1920-1994) 100 лет со дня рождения // Календарь знаменательных и памятных дат. Якутия - 2020. — Дьокуускай, 2020. — С. 146-147. — 176 с.
- ↑ Антология Саха театра: в трех кн./ Кн. 2.:кн.-альбом / [авт.-сост.: Е.Н. Степанов (рук.) и др.] — Якутск: Бичик, 2013. — C. 27 — ISBN 978-5-7696-3996-8.
- ↑ Lev Gabyshev. www.imdb.com. Тургутулунна 7 Муус устар 2020.
- ↑ Tayna predkov. www.imdb.com. Тургутулунна 7 Муус устар 2020.
- ↑ Мицкевич А. Чу фут Калеҕа аңхай үрдүнэн барар суол: Сонет /Л. Габышев тылб. / / Мицкевич А. Тылыллыбыт айымньылар. – Якутскай, 1956. – С. 58-59.
- ↑ Тумат С. Дьол төрдө-үлэҕэ // Хотугу Сулус. — 1980. — № 11. — С. 114-116.
- ↑ Попова И. Сквозь призму времени: жизнь и творчество Льва Габышева // Лев Габышев / [сост. Л.Л. Габышева – Якутск: Сахаполиграфиздат, 2005. — С.17.] — ISBN 5-471-00260-1.
Олоҕун, айар үлэтин туһунан
уларыт- Башарина З. Айымньылара баай ис номохтоохтор // Чолбон. - 1996. - № 4
- Тумат С. Дьол төрдө-үлэҕэ // Хотугу Сулус. — 1980. — № 11. — С. 114-116.
- Кириллин Д. Драматург, киносценарист, тылбаасчыт: Л. Л. Габышев төрөөбутэ 75 сылын туолуутугар // Саха сирэ. — 1995. — Сэт. 10 к.
- Протодьяконов В. Айар үлэ кыhатыгар уhаарыллан // Кыым. — 1970. — Сэт. 10 к.
- Суорун Омоллон — Сивцев Д. К. Суруйааччы — таланнаах тылбаасчыт // Эдэр коммунист. — 1970. — Сэт. 14к.
- Габышев Лев Львович: Некролог // Чолбон. - 1994. - № 11