Назаров Иван Тимофеевич
Назаров Иван Тимофеевич (1926-2012), Сунтаар улууһун бочуоттаах олохтооҕо, РСФСР үтүөлээх учуутала, Саха АССР үтүөлээх учуутала, ССРС норуотун үөрэҕириитин туйгуна, РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна.
Олоҕун олуктара уларыт
1926 с. тохсунньу 19 күнүгэр Сунтаар улууһун Кутана нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
1945 с. Сунтаар орто оскуолатын үөрэнэн бүтэрэн, Дьокуускайга пединститукка үөрэнэ киирэр, 3 курстан кэтэхтэн үөрэниигэ көһөр, Сунтаар орто оскуолатыгар нуучча тылын уонна литературатын учууталынан үлэлиир. Санаторнай-лесной оскуолаҕа иитээччинэн, учууталынан, директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччынан 18 сыл, Сунтаардааҕы 1-кы №-дээх оскуолаҕа учууталынан, директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччынан 14 сыл, салгыы райОНО-ҕа инспекторынан, оройуоннааҕы методическай кэбиниэт сэбиэдиссэйинэн уһуннук үлэлиир. Ити сылларга оройуоҥҥа, өрөспүүбүлүкэҕэ бүттүүн орто үөрэхтээһини киллэриигэ , оскуолалар материальнай базаларын бөҕөргөтүүгэ оройуон оскуолаларыгар олус киэҥ үлэ ыытыллыбыта. Оскуолалар салайар каадырдара саҥаттан сүүмэрдэнэн, учительскай корпус тупсарыллыбыта, үөрэтии-иитии боппуруостарыгар дойду киин уобаластарын бастыҥ уопуттарын үөрэтэн туһаныы, үөрэнээччи иккис сылын хаалыытын муҥутуурдук аччатыы курдук дьоһун соруктары быһаарыы, олоххо киллэрии кэлим сыллара этилэр. Манна барытыгар норуот үөрэҕириитин биир тутаах үлэһитин быһыытынан Иван Тимофеевич киллэрбит кылаата дьоһун. Үөрэтии процеһын олоҕу кытары ыкса сибээстээһин, «оскуола-производство-үрдүк үөрэх» диэн бүттүүн хамсааһын киэҥник тэнийбит кэмнэрэ. 1980-с сс. оройуон үөрэҕин үлэһиттэрэ оҕону үөрэтии-иитии боппуруостарыгар бөдөҥ ситиһиилэммиттэрэ — Сунтаар оройуона РСФСР үөрэҕин министерствотын уонна профсойуустарын Көһөрүллэ сылдьар Кыһыл Знамяларын Саха сиригэр аан бастакынан ылар чиэскэ тиксибиттэрэ[1][2] Оройуон уерэ5ириитин систематын , кыраай историятын үөрэтэн, чинчийэн, элбэх кинигэлэр ааптардара буолбута.
Наҕараадалара уонна ытык ааттара уларыт
Кинигэлэрэ, суруйуулара уларыт
1. Назаров, Иван Тимофеевич. Сунтаар улууһун учууталлара Аҕа дойду улуу сэриитигэр кыттыылара / И. Т. Назаров ; [редактор Т. А. Семнова; аан тылы суруйда Н. Н. Спиридонов]. - Дьокуускай : Сахаполиграфиздат, [2000]. - 103 с.
2. Сунтаар улууһугар үөрэҕирии сайдыыта/ [хомуйан оҥорон бэчээккэ бэлэмнээтилэр: И.Т.Назаров, Н.И.Алексеев; эппиэттиир ред. М.И.Аввакумова]. – Дьокуускай: Бичик, 2009. – 272 с.
Кини туьунан уларыт
1. Алексеева Е., Бастыҥ салайааччы; Мэлдьи инники күөҥҥэ; Учууталым, наставнигым. [Учууталлар учууталлара РСФСР, САССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, ССРС норуотун үөрэҕириитин туйгуна Иван Тимофеевич Назаров 80 сааһыгар анаан ахтыылар] - : , //Сунтаар сонуннара. . - 2006. - Олунньу 2 күнэ-С. 2;
2. Петров С.Т., Кинилиин алтыспыт дьоллоохпун. [Россия уонна СР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Россия, ССРС үөрэҕириитин туйгуна Назаров Иван Тимофеевич төрөөбүтэ 70 сааһын туолла] - : , //Сунтаар сонуннара. . - 1996. - Тохсунньу 18 күнэ-С.3;
3. Россия уонна СР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Россия, ССРС үөрэҕириитин туйгуна Назаров Иван Тимофеевич үөрэҕирии эйгэтигэр үлэлээбитэ 50 уонна төрөөбүтэ 70 сааһын туолла. [олоҕун кэрчиктэрэ] - : , //Сунтаар сонуннара. . - 1996. - Тохсунньу 18 күнэ-С.3;
4. Степанова К. Х., Суолдьут сулус буолбута. [Россия уонна СР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Россия, ССРС үөрэҕириитин туйгуна Назаров Иван Тимофеевич төрөөбүтэ 70 сааһын туолла] - : , //Сунтаар сонуннара. . - 1996. - Тохсунньу 18 күнэ-С.3;
Сигэлэр уларыт
- ↑ 1,0 1,1 Педагогическая энциклопедия / М-во образования Респ. Саха (Якутия) ; [науч. ред.: Михайлова М. Г. д.п.н., проф ЯГУ, Петрова С. М. д.п.н., проф. ЯГУ ; сост. Иванова В. С.]. - Якутск, Т. 1. - 2000. - 323 с.
- ↑ 2,0 2,1 Кыайыыны, олоҕу уһансыбыттара: Сунтаар улууһун бочуоттаах уонна үтүөлээх үлэһит дьоно / хомуйан оҥордулар: Н.Н.Спиридонов, А.К.Васильев; эп.эрэд: Т.Н.Иванова уо.д.а. – Дьокуускай : Чопчу, 2020. – 464с.