Сабахаттин Али

Сабахаттин Али (туур. Sabahattin Ali, 25.02.1907 — 02.04.1948) — Турок суруйааччыта, бэйиэт, учуутал.

Сабахаттин Али мэҥэ тааһа

Олоҕун кэпсээнэ

Сабахаттин Али в 1907 сыллаахха Осман империятын кэмигэр төрөөбүт. Кадровай офицер дьиэ кэргэнигэр төрөөбүт буолан сиртэн сиргэ көһө сылдьан улааппыт, аҕата эрдэ өлөн наар гарнизону кытта сылдьыбыт.

Стамбул куоракка педагогическай училищены бүтэрэн баран Йозгат куоракка учууталлаабыт. 1928 сылтан 1930 сылга диэри Берлин куоракка филология факультетыгар үөрэммит, ол эрэн сотору дойдутугар төннүбүт.

Германияҕа үөрэммит икки сылын тухары европа, ол иһигэр нуучча тылын үөрэтиигэ улаханнык сабыдыаллаабыттар. Дойдутугар тиийэн баран Айдын, Конья уонна Анкара куораттарыгар ньиэмэс тылын үөрэппит.

1932 сыллаахха Ататюрк аатын хоһоонугар киртиппитин иһин биир сыл хаайыыга сууттаммыт, онтон 1933 сыллаахха суут уурааҕа көтүллүбүт. Хаайыыттан тахсан баран үөрэх министрэ Баюр Юсуф Хикмет ирдэбилинэн Ататюрк аатын айхаллыыр поэма суруйар. Ол кэннэ үөрэтэр үлэтигэр төнүннэрбиттэр.

Турок бырабыыталыстыбатын уонна идеологиятын кириитикэлээһинин иһин хас да төгүл тутулла уонна сойуолана сылдьыбыт. Сабахаттин Али бэйэтин кириитигинэн кини урукку доҕоро Нихаль Атсыз буолбут. 1944 сыллаахха кини премьер-министр Сараджоглу Шюкрю аатыгар аһаҕас сурук суруйар, онно Сабахаттин Али ССРСка үлэлиирин буруйдуур уонна «норуот өстөөҕүнэн» ааттыыр.

1944 сыллаахха суруйааччы Анкараттан көһөргө күһэллэр, үлэтин уонна чугас эргиниттэн тэйэн Стамбул куоракка тиийэр. Манна 1948 сыллаахха хаһыс да төгүлүн хаайыыттан тахсан баран дойдутуттан букатыннаахтык барар туһунан толкуйдуур. Ол эрэн эрэнэн кэпсээбит киһитэ Турция уонна Болгария кыраныыссатын туоруур кэмигэр полицияҕа тыллаан биэрэр, бастакы этиллэринэн — ол туорааһын кэмигэр кинини полициялар өлөрөллөр, иккис курдук, допрос кэмигэр өлбүтэ диэн этии эмиэ баар.

Айар үлэтэ

Сабахаттин Али маҥнайгы холонуулара 1926 сылынан бэлиэтэнэр, кини ол кэмҥэ прозаҕа уонна хоһооҥҥо холонор. Кини бастакы кэпсээнэ 1930 сыллаахха «Resimli Ay» сурунаалга бэчээттэнэр, манна киирии тылы Назым Хикмет суруйар. Сабахаттин Али доҕотторо араас көрүүлээхтэринэн биллэр, кинилэр истэригэр пантюркист Нихаль Атсыз.

Кини кэпсээнэрэ уонна арамааннара хайдаҕын да иһин Турция 1930-40-с сыллардааҕы сытыы социальнай кыһалҕаларын таарыйар. Айымньыларын сүрүн геройдара — күннээҕи аһыыр астарын нэһиилэ булунар дьадаҥылар, уонна омуктарын туһугар баар быһыыны-майгыны аһаҕастык утары барбыт хорсун санаалаах дьон («Враги», «Волк и ягнёнок» кэпсээннэр, о.д.а.). 1946 сыллаахха Сабахаттин Али «Марко-паша» политическай-сатирическай хаһыат эрэдээктэрэ этэ.

Тус олоҕо

1935 сыллаахха Алия-ханымы кэргэн ылар, 1937 сыллаахха Филиз диэн кыыстаналлар.

Айымньылара

Кэпсээннэрин хомуурунньуктара

• Мельница / Değirmen (1935)
• Арба / Kağnı (1936)
• Голос / Ses (1937)
• Новый свет / Yeni Dünya (1943)
• Стеклянный дворец / Sırça Köşk (1947)

Арамааннара

• Юсуф из Куюджака / Kuyucaklı Yusuf (1937)
• Дьявол внутри нас / İçimizdeki Şeytan (1940)
• Мадонна в меховом манто / Kürk Mantolu Madonna (1943)

Хоһоон хомуурунньуга

• Горы и ветер / Dağlar ve Rüzgâr (1934, иккис таһаарыы 1943)

Туһыннылыбыт литература

• Сабахаттин Али. Малыш Хасан: Рассказы / Перевод с турецкого. — М.: Детская литература, 1987.

Сигэлэр

• Скачать рассказ Сабахаттина Али «Сказка про любовь» (в формате Word)