Тыынар тиһик

Тыынар тиһик — киһи уонна кыыл тыынарга аналлаах ис органнарын холбоһуга. Тыынар процесс диэн тыынар тыыннаах салгыны эҕирийэрэ уонна углекислай гааһы организмыттан таһаарара ааттанар, биир тылынан "газообмен" дэнэр. Кислороду тыынар тыыннаах салгынтан ылыан сөп, ол аата салгынынан тыыныы диэн ааттанар. Эбэтэр ууга суураллыбыт кислородунан тыынар кыыл баар, балар уунан тыынааччылар диэн ааттаналлар. Тыынар тыыннаах аэробнай уонна анаэробнай диэҥҥэ арахсар. Тыынар ис органнар аэробнай организмнарга эрэ баар буолаллар.

Киһи тыынар тиһигэ

Кыыл тыынар систиэмэтэ арыый ураты оҥоһуулаах. Үгүс кыыллар уонна харамайдар тириилэрин нөҥүө тыыналлар. Холобур, баҕа, чоху. Оттон үүнээйи эмиэ тыынар систиэмлээх. Холобур, мас сэбирдэхтэринэн тыынар диэн өйдүөххэ сөп.

Киһи тыынар тиһигэ

Киһи тыынар систиэмэтэ алта чаастан турар: мурун, куолай, тыҥа, бронха, бэлэс, тыынар хабарҕа.

[Газообмен] тыҥаҕа баар кыракый альвеолалар көмөлөрүнэн барар. Альвеола кислород салгынтан хааҥҥа киириитин хааччыйар. Вещество атастаьыытын тэтимиттэн тутулуктанан киьи тыната чааска ортотунан 5-18 лиитирэ углекислай гаhы (СО2) уонна 50 грамм ууну таhаарар.

Тыынар кэмҥэ агда иһэ хайдах кэҥииригэр олоҕуран тыыныы икки көрүҥүн араараллар :

• Түөһүнэн тыыныы (дьахтар тыынар көрүҥэ)
• Иһинэн тыыныы (эр киһи тыынар көрүҥэ)

Тыынар тиһик тутула

Үөһэнэн уонна алларанан тыынар суоллар бааллар. Үөһэҥҥи тыыныы муннуттан саҕалаан, бэлэс тамаҕынан уонна айаҕынан турар. Алларааҥҥы суол бэлэстэн, тыынар хабарҕаттан уонна бронхаттан турар.

Бу тыынар суоллар тулалыыр эйгэни тыынар систиэмэ сүрүн органын - тыҥаны кытта сибээстииллэр. Тыҥаҕа тыынар процесс сүрүн чааһа олохтонор, хаан кислородунан хааччыллар, углекислай гаас хаантан ыраастанар.

Биир тыынан ылааһыҥҥа тыҥа5а 400-500 мл салгын киирэр. Ити тыынар кэриҥ диэн ааттанар. Һаамай улахан тыынан ылааһын 2000 мл салгын буолар. Саамай куускунэн төттөру тыыммытыҥ кэннэ тыҥа иһигэр 1500мл салгын хаалан хаалар, ол ааттанар тыҥа ордубут кэриҥэ. Боростуой төттөру тыыныы кэннэ 3000мл салгын хаалар . Функциональнай ордубут кэриҥ диэн ааттанар .

Тыыныы көрүҥнэрэ

Тыыныы - тыынар тыыннаах метаболизма сөпкө барарын хааччыйар сурун физиологическай процесс. Үүнээйи, кыыл, киһи уонна микроорганизм диссимиляциятын сүрүн формата. Тыыныы хас да көрүҥҥэ арахсар:

1. дириҥ уонна тас араҥа
2. субул уонна арыттаах
3. уоьээнни, ортоку уонна аллараанны

Тыынар тиһик ыарыылара

Киһи тыынар уорганнарын өттунэн олус элбэх ыарыылардаах.

сэбиргэхтэтии

Холобур :

1. сэбиргэхтэтии
2. Тына раага
3. архах
4. астма
5. плеврит
6. сэллик
7. ОРВИ

Профилактика быһыытынан киһи хайаан да сылга иккитэ флюорограммаҕа түһүөхтээх.