Чэчиэн тыла

Чэчиэн тыла (чеч. Нохчийн мотт, чеч. лат. Noxçiyŋ mott) — наах тылларыттан биирдэстэрэ.

Чэчиэн тыла Чечен өрөспүүбүлүкэтигэр уонна Дагестан Хасавюрт оройуонугар тарҕаммыт. 2002 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн, бу тылы билээччилэр ахсааннара Арассыыйаҕа 1 360 000 кэриҥэ киһи эбит.

Чэчиэн тылынан Чечняҕа («Даймохк») уонна Дагестааҥҥа («Нийсо-Дагестан») хаһыаттар тахсаллар.

Суруга-бичигэ

Ислаам тарҕаммытын кэннэ, арааб суруга-бичигэ киирбитэ. Имаам Шамиль арааб суругун-бичигин чэчиэн тылыгар сөпсөһүннэрэн анал суругу-бичиги киллэрбитэ, онто 1926 с. дылы туттуллубута. Ону таһынан чэчиэннэр уустарын устуоруйатын суруйар кинигэлэрэ «тептаардар» эмиэ арааб алпабыытынан суруллубут этилэр. Бу кинигэлэри үксүн НКВД 1944 сыллаахха суох гыммыта.

1925 сыллаахха чэчиэн алпабыыта латыыҥҥа көһөрүллүбүтэ, онтон 1938 свллаахха кириллицаҕа.

Чэчиэн латыын алпабыыт 1992с.

1992 с. Ичкерия (ЧРИ) парламена латыын алпабыытыгар көһөр туһунан сокуон ылыммыта да, 1994 с. сэрии саҕаланан бу сатамматаҕа. Билигин бу алпабыыт туттуллубат.

Сигэлэр

• Арассыыйа омуктарын тыллара Интэриниэккэ — Чэчиэн тыла
• Чэчиэн тылын Онлайн-тылдьыта Архыыптаммыт 2018, От ыйын 27 күнүгэр.
• ССРС омуктарын тыллара. Чэчиэн тыла
• Проблемы становления и развития чеченского языка. Доктор филологических наук З. Х. Хамидова(киириллибэт сигэ)
• Хамидова, Зулай (1999). "Борьба за язык (Проблемы становления и развития чеченского языка)". Сборник статей: Чечня и Россия: общества и государства, Полинформ-Талбури, Фонд Андрея Сахарова.