Дагестаан
| |||||
.svg)
| |||||
| Киинэ куорат | Махачкала | ||||
| Иэнэ | 50 300 км² | ||||
| Дьонун ахсаана | 2 711 679 человек (2009) | ||||
| Федеральнай уокуруга | Соҕуруу | ||||
| Экономическай оройуона | Хоту Хапхаас | ||||
| Ил тыла | нуучча, агул, авар, азербайдьан, чечен, даргин, кумык, лак, лезгин, ногай, рутул, табасаран, тат, цахур | ||||
| Президент | Муху́ Алиев | ||||
| Дьаhалта баhылыга | Шамиль Зайналов | ||||
| Сокуон таhаарар былаас баhылыга | Магомед Сулейманов | ||||
| Кэм зоната | MSK (UTC+3, сайын UTC+4) | ||||
Дагестаан Өрөспүүбүлүкэтэ (Нууччалыы: Республика Дагестан) диэн Арассыыйа Федерациятын субъега. Киин куората Махачкала.
ГеографиятаПравить
Республика Хоту Хапхаас хайаларыгар сытар.
- Иэнэ: 50,300 км2
- Кыраньыыссалара:
- ис: Калмыкия (Х), Чечня (А) уонна Ставрополь кыраайа (ХА)
- тас: Азербайдьан (С), Грузия (СА)
- уу: Каспий байҕала (И)
- Үрдүкү сирэ: Базардүзү хайа (4,466 м)
- Хоту-соҕуруу уhуна: 400 км.
- Илин-арҕаа уhуна: 200 км.
Кэм зонатаПравить
Дагестан Москва кэм зонатыгар (MSK/MSD) сытар. UTC уларыйыыта +0300 (MSK)/+0400 (MSD).
ӨрүстэрПравить
Республикаҕа 1,800 тахса өрүс баар. Сүрүн өрүстэрэ:
КүөллэрПравить
Дагестан Каспий байҕалга кытылын линиятын уhуна 400 км.
ХайаларПравить
Республика улахан өттө хайалаах сир, соҕуруу Хапхаас хайалара бааллар. Үрдүкү чыпчаала Базардүзү хайа 4,466 м.
Сир баайдараПравить
Дагестан сирин баайдара: ниэп, айылҕа гааhа, чох.
КлиматаПравить
- Тохсунньу орто температурата: +2 °C
- От ыйын орто температурата: +30 °C
- Сыллааҕы сөҥүү орто таhыма: 200 мм (хоту сыhыыларга), 800 (хайаларга)
ДьоноПравить
Дьонун ахсаана — 2711,7 тыh. киhи (2009). Тыа сирин олохтоохторо 57,6 %, куорат олохтоохторо 42,4 % (2009). Дьон чиҥэ — 53,9 чел./км² (2009). Республика дьаhалтата билиитинэн, кини таhыгар 700 тыh. дагестаннар олороллор.
Дагестан омуктара тылларынан түөрт араас бөлөххө киирэллэр.
Итэҕэллэринэн 96 % мусулмааннар, 4 % христианнар.
| Омук | 2002 с. ахсаана, тыh. к. |
|---|---|
| Авардар | 758,4 (29,4 %) |
| Даргиннар | 425,5 (16,5 %) |
| Кумыктар | 365,8 (14,2 %) |
| Лезгиннар | 336,7 (13,1 %) |
| Лактар | 139,7 (5,4 %) |
| Нууччалар | 120,9 (4,7 %) |
| Азербайдьаннар | 111,7 (4,3 %) |
| Табасараннар | 110,2 (4,3 %) |
| Чеченнар | 87,9 (3,4 %) |
| Ногайдар | 36,2 (1,4 %) |
| Рутуллар | 24,3 (0,9 %) |
| Агуллар | 23,3 (0,9 %) |
| Цахурдар | 8,2 |
| Эрмээннэр | 5,7 |
| Татаардар | 4,7 |
| Украиннар | 2,9 |
| Дьэбэриэйдэр | 1,5 |
| Хайа дьэбэриэйдэрэ | 1,1 |
Олохтоох пууннарПравить
| 10 тыh. тахса олохтоохтордоох пууннар Тохсунньу 1 2008 туругунан | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Администрациянан араарыытаПравить
Дагестан састаабыгар 42 оройуон киирэр:
ЭкономикатаПравить
Оҥоруу сүрүн салаалара: тыа хаhаайыстыбата, арыгы оҥоруу, балыктааhын, төрүт идэлэр (көбүөр өрүү), ниэп хостооhун, чэпчэки уонна химия индустриялара, электроэнергия таhаарыыта.
ПолитикатаПравить
Республика сүрүн сиэрэ — Дагестан Республикатын конституцията.
Дагестан парламена — Дагестан Республикатын дьон мунньаҕа — 72 депутаттаах, кинилэр 4 сылга талыллаллар.
|
Бу Арассыыйа географиятыгар сыһыаннаах сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн көмөлөһүөххүн сөп. |