Мордовия

Мордовия Өрөспүүбүлүкэтэ

мокш. Мордовия Республикась
эрзя Эрзянь-Мокшонь Раськемастор

Мордовия Өрөспүүбүлүкэтин былааҕа Мордовия Өрөспүүбүлүкэтин дьаралыга
Мордовия Өрөспүүбүлүкэтэ Россия картатыгар
Киинэ	Саранскай
Иэнэ	26 128 км²
Дьонун ахсаана	826 526 киhи (2010)
Федеральнай уокуруга	Волгатааҕы
Экономическай оройуона	Волга-Вятка
Ил тыла	нуучча, мокша, эрзя
Президент	Николай Меркушкин
Кэм зоната	MSK-1 (UTC+2, сайын UTC+3)

Мордовия Өрөспүүбүлүкэтэ — диэн Арассыыйа Федерациятын субъега, Волгатааҕы федеральнай уокурукка киирэр. Киин куората — Сараанскай (Саран Ош).

1930 сыл тохсунньу 10 күнүгэр тэриллибит.

Географията

Өрөспүүбүлүкэ Илин-Европа хапталын илин өттүгэр сытар. Арҕаа өттө Ока-Дон хапталыгар, киин уонна илин өттө — Волгатааҕы үрдэлгэ. Үрдүк туочуката — 324 м.

Хоту Нижнэй Новгород уобалаһын, хотугулуу-илин — Чувашиялыын, илин — Ульяновскай уобаластыын, соҕуруу — Пенза уобалаһын кытта, арҕаа — Рязань уобалаһын кытта быысаһар.

Мордовияҕа 114 өрүс баар. Сүрүн өрүстэрэ: Мокша (Исса, Сивинь, Сатис, Вад салааларын кытта) уонна Сура (Алатырь, Инсар, Рудня салааларын кытта).

500-чэ күөл баар, онтон бөдөҥнөрө: Инерка, Татарка.

Килиимэтэ

Орто-континенныҥы, тохсунньу орто температуурата −11 °C, от ыйын орто температуурата +19 °C. Сөҥүү сыллааҕы орто таһыма — 450—500 мм.

Флората уонна фауната

Мордовияҕа ордук инньэлээх-сэбирдэхтээх уонна сэбирдэхтээх ойуурдар, сэппэрээктээх уонна хонуу куйаардар бааллар. 109 кэргэҥҥэ киирэр 1230 көрүҥ тымырдаах үүнээйи тарҕаммыт. Онтон 4 көрүҥэ плауннар, 8 — боруулар, 18 — папоротниктыҥылар, 3 — голосеменнойдар, аттыттара — сибэккилээх үүнээйилэр. Үксэ оттуҥу үүнээйилэр баһыйаллар, мастар уонна сэппэрээктэр аҕыйахтар. Ойуур мастара: бэс, харыйа, тиит, черешчатай дууб, ясень, платаанныҥы клён, вяз, бородавчатай уонна пушистай хатыҥнар, ольха, кыра сэбирдэхтээх липа, хара тополь.

Мордовияҕа 63 көрүҥ үүтүнэн иитиллээччи (онтон 35-э сэдэх), 267 көрүҥ көтөр (70-а сэдэх), өрүстэргэ-күөллэргэ 44 көрүҥ балык үөскүүр. Үөн-көйүүр эгэлгэтэ элбэх (1000-тан тахса көрүҥ), рептилиялар уонна амфибиялар аҕыйахтар. Кыылларын улахан аҥаара ойуурга үөскүүр кыыллар (тайах, кабаан, бэдэр, солоҥдо, куобах, улар, куртуйах, тоҥсоҕойдор, чаччыгыныардар, синиицалар), кыра аҥаара куйаар фаунатын кыыллара (крапчатый суслик, степная пеструшка, слепыш обыкновенный, бөдөҥ тушканчик).