Археология пааматынньыктара

Археология пааматынньыктара, Саха сиригэр булуллубут былыргы дьоннор олоро сылдьыбыт сирдэрэ уонна атын археологияҕа сыһыаннаах объектар.

Алдан улууһа уларыт

  • Сумнаҕын 1, элбэх хапталҕаннаах (палеолит, неолит, буруонса уонна тимир үйэлэр). Сумнаҕын диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
  • Сумнаҕын 2, (неолит). Сумнаҕын диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
  • Сумнаҕын 3, (палеолит). Сумнаҕын диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
  • Төмтөөн төрдө, элбэх хапталҕаннаах (палеолит, неолит, саҥа тимир үйэтэ). Төмтөөн диэн Алдан өрүс уҥа салаатын төрдө.
  • Тумулуур, (палоелит, неолит , буруонса). Тумулуур диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
  • Суон Тиит 1, (неолит). Суон Тиит диэн Алдан өрүс уҥа салаатын төрдө.
  • Суон Тиит 2, (неолит). Суон Тиит диэн Алдан өрүс уҥа салаатын төрдө.
  • Томмот, (неолит). Томмот куорат иһигэр.
  • Уугун, элбэх хапталҕаннаах. (неолит, буруонса, тимир үйэтэ). Уугун сэлиэнньэ иһигэр.
  • Чомполоо, (неолит). Чомполоо диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.

Аллайыаха улууһа уларыт

Амма улууһа уларыт

  • Өнньүөс, (тимир үйэтэ). Амма өрүс хаҥас кытылыгар, Өнньүөс сэлиэнньэ аттыгар.
  • Онньоойу, суруктаах хайа. Онньоойу диэн Амма өрүс хаҥас салаатын төрдө.

Анаабыр улууһа уларыт

  • Сэмэлдьин, (неолит). Сэмэлдьин диэн Анаабыр өрүс уҥа салаатын төрдүттэн 1,5 — 2 км.

Булуҥ улууһа уларыт

  • Күүтүҥ, (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 396 км.
  • Хайырҕас, (неолит). Хайырҕас диэн сир.
  • Хорбуһуоҥка 1, (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, Хорбуһуоҥка үрэх төрдүгэр.
  • Боруллуолаах, (неолит, саҥа тимир үйэтэ). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, Боруллуолаах үрэх төрдүгэр.
  • Эргэ Сииктээх, элбэх хапталҕаннаах, Сииктээх сэлиэнньэ иһигэр.

Бүлүү улууһа уларыт

  • Сыралта, (неолит, боруонса), Бороҕон нэһилиэгин Сыралта күөл кытыла.
  • Хоту Туулаах, (Неолит, боруонса). Бороҕон нэһилиэгин Хоту Туулаах күөл кытыла.
  • Сайылык, (тимир үйэтэ). Бороҕон нэһилиэгин Сайылык күөл кытыла.
  • Муҥурдаах, (тимир үйэтэ). Бороҕон нэһилиэгин Муҥурдаах диэн сир.
  • Элэнньи, (тирир үйэтэ). Бороҕон нэһилиэгин Элэнньи куөл кытыла.

Эдьигээн улууһа уларыт

  • Сыалаах, (неолит). Эдьигээн сэлиэнньэ аттыгар.
  • Уолба, (неолит). Өлүөнэ өрүс хаҥас кытылыттан 20 км., Эдьигээн сэлиэнньэттэн чугас.
  • Кыларса, (неолит). Кыларса күөл кытыла.
  • Обух Тумул, (неолит). Өлүөнэ өрүс уҥа кытыла, Нуотара үрэх төрдүтүгэр.

Кэбээйи улууһа уларыт

  • Чочума (неолит). Сангаартан 18 км Өлүөнэ устун таҥнары.
  • Соленая (неолит). Сангаартан 20 км Өлүөнэ устун өрө.
  • Барабатчики (неолит). Өлүөнэ уҥа кытыла Алдан өрүс төрдүгэр.
  • Киитчээн (неолит). Өлүөнэ өрүс уҥа кытыла, Бүлүү өрүс төдүн утары.
  • Халлыгыр (неолит, саҥа тимир үйэтэ). Алдан өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн чугас.
  • Дьикимдэ (тимир үйэтэ). Мукучу нэһилиэгин сирэ Дьикимдэ күөл кытыла.

Ленскэй улууһа уларыт

  • Усть Витим (палеолит). Өлүөнэ өрүс уҥа кытыла, Витим өрүс төрдүгэр.
  • Ньүүйэ (неолит). Ньүүйэ нэһилиэгин Турукта сэлиэнньэ иһигэр.
  • Мурья (неолит, боруонса, тимир үйэтэ). Мурья үрэх төрдө.

Мэҥэ-Хаҥалас улууһа уларыт

  • Өлөнчү. Былыргы сахалар кылабыыһалара. Баатара нэһилиэгин Сыымах сэлиэнньэттэн 3 км.
  • Өргөннөөх. 1832 сыллааҕы киһи уҥуоҕа. Баатара нэһилиэгэ.
  • Тыттагытты. XIX үйэтинээҕи киһи уҥуоҕа. Баатара нэһилиэгин Сыымах сэлиэнньэттэн 6 км.

Мирнэй улууһа уларыт

  • Чиркуо төрдө (палеолит, неолит, боруонса, тимир үйэтэ). Бүлүү өрүс салаата Чиркуо уҥа кытыла.
  • Маархайа (неолит). Чуона өрүс Маархайа үрэх төрдүн уҥа тумула.
  • Ахтаранда төрдө (неолит, боруонса). Ахтаранда төрдө.

Муома улууһа уларыт

  • Колядин (неолит). Индигир өрүс Колядин диэн хаҥас салаатын төрдүн уҥа тумулугар.

Аллараа Халыма улууһа уларыт

  • Черскэй (неолит). Черскэй бөһүөлэк иһигэр.
  • Зеленый Мыс (неолит). Черскэй бөһуөлэк Зеленый Мыс микрорайон иһигэр.
  • Конзабой (неолит). Халыма өрүс Конзабой диэн хаҥас салаатын уҥа кытылыгар.

Ньурба улууһа уларыт

  • Ньурбачаан (неолит). Ньурбачаан күөл террасатытар.
  • Бакамда (неолит, боруонса). Бүлүү өрүс Бакамда диэн уҥа салаатын кытылыгар.
  • Сахалар XIX үйэтинээҕи кылабыыһалара. Күндээдэ нэһилиэгэ.

Өймөкөөн улууһа уларыт

  • Юбилейная (неолит). Индигир өрүс Куобах Баһа диэн уҥа салаатын уҥа кытылыгар.

Өлүөхүмэ улууһа уларыт

  • Алалайка (палеолит). Өлүөхүмэ куорат иһигэр.
  • Саҥа Лэтэн (мезолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 280 км.
  • Аччыгый Дьикимдэ (палеолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 273 км.
  • Куруҥ 1 (мезолит, боруонса). Элбэх хапталҕаннаах. Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 305 км.
  • Бааһынай (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 294 км.
  • Мэрдэрдээх (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 348 км.
  • Бэс Күөл (неолит). Чаара өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 278 км.
  • Дабаан (неолит). Өлүөнэ өрүс хаҥас кытыла, Дабаан сэлиэнньэ иһигэр.
  • Куруҥ 2 (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 304 км.
  • Куруҥ 3 (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 301 км.
  • Кураанах Таас (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 74 км.
  • Аччыгый Күскэ (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 195 км.
  • Улахан Күскэ (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 195 км.
  • Эргэ Лэтэн (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 289 км.
  • Безымянный (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 379 км.
  • Улахан Дьикимдэ (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 270 км.
  • Марха (неолит). Өлүөнэ өрүс Марха диэн хаҥас салаатын төрдө.
  • Мархачаан (неолит). Өлүөнэ өрүс Мархачаан диэн хаҥас салаатын төрдө.
  • Тэҥсик (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 362 км.
  • Уорааннаах (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 347 км.
  • Хойкуо (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 420 км.
  • Чыпчаал (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 271 км.
  • Аччыгый Муҥку (неолит). Өлүөнэ өрүс Муҥку диэн хаҥас салаатын төрдө.
  • Кириэстээх (суруктаах хайа). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 287 км.
  • Бааһынай (суруктаах хайа). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 294 км.
  • Суруктаах Хайа (суруктаах хайа). Өлүөнэ өрүс Марха диэн хаҥас салаатыгар, төрдүттэн 100 км.
  • Суруктаах Хайа (суруктаах хайа). Токко өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 105 км.

Өлөөн улууһа уларыт

  • Өлөөн 1 (неолит). Өлөөн сэлиэнньэ иһигэр.
  • Абыналаах (неолит). Абыналаах үрэх төрдө.
  • Дьилиндэ (неолит). Дьилиндэ сэлиэнньэ иһигэр.
  • Мэрчимдээн 1 (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 555 км.
  • Аллараа Талауд (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 55 км.
  • Сөҥкү (неолит). Сөҥкү үрэх төрдүттэн 7 км. өрө.
  • Эбэлээх (неолит). Анаабыр өрүс уҥа кытыла, Эбэлээх үрэх төрдүттэн 2 км.
  • Сибэкки (суруктаах хайа). Арҕаа Салаа өрүскэ Кирбэй тумултан 15 км.
  • Таҥаралаах (суруктаах хайа). Өлөөн өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 320 км.

Сунтаар улууһа уларыт

  • Ботомоойу (неолит). Ботомоойу үрэх төрдө.
  • Куокуну (неолит). Бүлүү өрүс хаҥас кытыла, Куокуну сэлиэнньэ аттыгар.
  • Кириэстээх (неолит). Бүлүү өрүс хаҥас кытыла, Кириэстээх сэлиэнньэ аттыгар.
  • Хаахынайдаах (неолит). Түбэй Дьаархан сэлиэнньэттэн 4 км, Хаахынайдаах күөл кытыла.
  • Элгээйи (неолит). Бүлүү өрүс уҥа кытыла, Элгээйи сэлиэнньэ иһигэр.
  • Ыгыатта (неолит). Ыгыатта үрэх төрдө.
  • Бөрө (боруонса, тимир үйэтэ). Сунтаар сэлиэнньэттэн 7 км, Бөрө күөл кытыла.

Томпо улууһа уларыт

  • Ихинэ 1 (палеолит). Алдан өрүс Ихинэ диэн уҥа салаатын төрдүн үҥа тумулугар.
  • Ихинэ 2 (палеолит). Алдан өрүс Ихинэ диэн уҥа салаатын төрдүн хаҥас тумулугар.
  • Ноху 1 (палеолит, саҥа тимир үйэтэ). Алдан өрүс Ноху диэн уна салаатын төрдүгэр.
  • Ноху 2 (палеолит, саҥа тимир үйэтэ). Алдан өрүс Ноху диэн уна салаатын төрдүгэр.

Уус Алдан улууһа уларыт

  • Ымыйахтаах (неолит). Суотту сэлиэнньэттэн 3 км. соҕуруу диэкки.
  • Дьаарыҥ Сыырдааҕа. XIX үйэтээҕи саха уҥуоҕа. Курбуһах нэһилиэгэ.
  • Олуйа. 1854 сыллааҕы киһи уҥуоҕа. Өлтөх нэһилиэгэ.

Ылыллыбыт сирэ уларыт

  • Энциклопедия Якутии, Якутск, 2000 г.