Археология пааматынньыктара

Археология пааматынньыктара, Саха сиригэр булуллубут былыргы дьоннор олоро сылдьыбыт сирдэрэ уонна атын археологияҕа сыһыаннаах объектар.

Алдан улууһа

Сумнаҕын 1, элбэх хапталҕаннаах (палеолит, неолит, буруонса уонна тимир үйэлэр). Сумнаҕын диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
Сумнаҕын 2, (неолит). Сумнаҕын диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
Сумнаҕын 3, (палеолит). Сумнаҕын диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
Төмтөөн төрдө, элбэх хапталҕаннаах (палеолит, неолит, саҥа тимир үйэтэ). Төмтөөн диэн Алдан өрүс уҥа салаатын төрдө.
Тумулуур, (палоелит, неолит , буруонса). Тумулуур диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.
Суон Тиит 1, (неолит). Суон Тиит диэн Алдан өрүс уҥа салаатын төрдө.
Суон Тиит 2, (неолит). Суон Тиит диэн Алдан өрүс уҥа салаатын төрдө.
Томмот, (неолит). Томмот куорат иһигэр.
Уугун, элбэх хапталҕаннаах. (неолит, буруонса, тимир үйэтэ). Уугун сэлиэнньэ иһигэр.
Чомполоо, (неолит). Чомполоо диэн Алдан өрүс хаҥас салаатын төрдө.

Аллайыаха улууһа

Бөрөлөөх, (неолит). Бөрөлөөх сэлиэнньэттэн 60 км. Бөрөлөөх үрэх устун.
Бурулгино, (неолит). Чокуурдаах бөһүөлэктэн 54 км. Индигир устун таҥнары, хаҥас кытыл.
Уу кыылын өлүктэрэ. Бөрөлөөх аттыгар.

Амма улууһа

Өнньүөс, (тимир үйэтэ). Амма өрүс хаҥас кытылыгар, Өнньүөс сэлиэнньэ аттыгар.
Онньоойу, суруктаах хайа. Онньоойу диэн Амма өрүс хаҥас салаатын төрдө.

Анаабыр улууһа

Сэмэлдьин, (неолит). Сэмэлдьин диэн Анаабыр өрүс уҥа салаатын төрдүттэн 1,5 — 2 км.

Булуҥ улууһа

Күүтүҥ, (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 396 км.
Хайырҕас, (неолит). Хайырҕас диэн сир.
Хорбуһуоҥка 1, (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, Хорбуһуоҥка үрэх төрдүгэр.
Боруллуолаах, (неолит, саҥа тимир үйэтэ). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, Боруллуолаах үрэх төрдүгэр.
Эргэ Сииктээх, элбэх хапталҕаннаах, Сииктээх сэлиэнньэ иһигэр.

Бүлүү улууһа

Сыралта, (неолит, боруонса), Бороҕон нэһилиэгин Сыралта күөл кытыла.
Хоту Туулаах, (Неолит, боруонса). Бороҕон нэһилиэгин Хоту Туулаах күөл кытыла.
Сайылык, (тимир үйэтэ). Бороҕон нэһилиэгин Сайылык күөл кытыла.
Муҥурдаах, (тимир үйэтэ). Бороҕон нэһилиэгин Муҥурдаах диэн сир.
Элэнньи, (тирир үйэтэ). Бороҕон нэһилиэгин Элэнньи куөл кытыла.

Эдьигээн улууһа

Сыалаах, (неолит). Эдьигээн сэлиэнньэ аттыгар.
Уолба, (неолит). Өлүөнэ өрүс хаҥас кытылыттан 20 км., Эдьигээн сэлиэнньэттэн чугас.
Кыларса, (неолит). Кыларса күөл кытыла.
Обух Тумул, (неолит). Өлүөнэ өрүс уҥа кытыла, Нуотара үрэх төрдүтүгэр.

Кэбээйи улууһа

Чочума (неолит). Сангаартан 18 км Өлүөнэ устун таҥнары.
Соленая (неолит). Сангаартан 20 км Өлүөнэ устун өрө.
Барабатчики (неолит). Өлүөнэ уҥа кытыла Алдан өрүс төрдүгэр.
Киитчээн (неолит). Өлүөнэ өрүс уҥа кытыла, Бүлүү өрүс төдүн утары.
Халлыгыр (неолит, саҥа тимир үйэтэ). Алдан өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн чугас.
Дьикимдэ (тимир үйэтэ). Мукучу нэһилиэгин сирэ Дьикимдэ күөл кытыла.

Ленскэй улууһа

Усть Витим (палеолит). Өлүөнэ өрүс уҥа кытыла, Витим өрүс төрдүгэр.
Ньүүйэ (неолит). Ньүүйэ нэһилиэгин Турукта сэлиэнньэ иһигэр.
Мурья (неолит, боруонса, тимир үйэтэ). Мурья үрэх төрдө.

Мэҥэ-Хаҥалас улууһа

Өлөнчү. Былыргы сахалар кылабыыһалара. Баатара нэһилиэгин Сыымах сэлиэнньэттэн 3 км.
Өргөннөөх. 1832 сыллааҕы киһи уҥуоҕа. Баатара нэһилиэгэ.
Тыттагытты. XIX үйэтинээҕи киһи уҥуоҕа. Баатара нэһилиэгин Сыымах сэлиэнньэттэн 6 км.

Мирнэй улууһа

Чиркуо төрдө (палеолит, неолит, боруонса, тимир үйэтэ). Бүлүү өрүс салаата Чиркуо уҥа кытыла.
Маархайа (неолит). Чуона өрүс Маархайа үрэх төрдүн уҥа тумула.
Ахтаранда төрдө (неолит, боруонса). Ахтаранда төрдө.

Муома улууһа

Колядин (неолит). Индигир өрүс Колядин диэн хаҥас салаатын төрдүн уҥа тумулугар.

Аллараа Халыма улууһа

Черскэй (неолит). Черскэй бөһүөлэк иһигэр.
Зеленый Мыс (неолит). Черскэй бөһуөлэк Зеленый Мыс микрорайон иһигэр.
Конзабой (неолит). Халыма өрүс Конзабой диэн хаҥас салаатын уҥа кытылыгар.

Ньурба улууһа

Ньурбачаан (неолит). Ньурбачаан күөл террасатытар.
Бакамда (неолит, боруонса). Бүлүү өрүс Бакамда диэн уҥа салаатын кытылыгар.
Сахалар XIX үйэтинээҕи кылабыыһалара. Күндээдэ нэһилиэгэ.

Өймөкөөн улууһа

Юбилейная (неолит). Индигир өрүс Куобах Баһа диэн уҥа салаатын уҥа кытылыгар.

Өлүөхүмэ улууһа

Алалайка (палеолит). Өлүөхүмэ куорат иһигэр.
Саҥа Лэтэн (мезолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 280 км.
Аччыгый Дьикимдэ (палеолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 273 км.
Куруҥ 1 (мезолит, боруонса). Элбэх хапталҕаннаах. Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 305 км.
Бааһынай (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 294 км.
Мэрдэрдээх (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 348 км.
Бэс Күөл (неолит). Чаара өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 278 км.
Дабаан (неолит). Өлүөнэ өрүс хаҥас кытыла, Дабаан сэлиэнньэ иһигэр.
Куруҥ 2 (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 304 км.
Куруҥ 3 (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 301 км.
Кураанах Таас (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 74 км.
Аччыгый Күскэ (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 195 км.
Улахан Күскэ (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 195 км.
Эргэ Лэтэн (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 289 км.
Безымянный (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 379 км.
Улахан Дьикимдэ (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 270 км.
Марха (неолит). Өлүөнэ өрүс Марха диэн хаҥас салаатын төрдө.
Мархачаан (неолит). Өлүөнэ өрүс Мархачаан диэн хаҥас салаатын төрдө.
Тэҥсик (неолит). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 362 км.
Уорааннаах (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 347 км.
Хойкуо (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 420 км.
Чыпчаал (неолит). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 271 км.
Аччыгый Муҥку (неолит). Өлүөнэ өрүс Муҥку диэн хаҥас салаатын төрдө.
Кириэстээх (суруктаах хайа). Өлүөхүмэ өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 287 км.
Бааһынай (суруктаах хайа). Өлүөхүмэ өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 294 км.
Суруктаах Хайа (суруктаах хайа). Өлүөнэ өрүс Марха диэн хаҥас салаатыгар, төрдүттэн 100 км.
Суруктаах Хайа (суруктаах хайа). Токко өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 105 км.

Өлөөн улууһа

Өлөөн 1 (неолит). Өлөөн сэлиэнньэ иһигэр.
Абыналаах (неолит). Абыналаах үрэх төрдө.
Дьилиндэ (неолит). Дьилиндэ сэлиэнньэ иһигэр.
Мэрчимдээн 1 (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 555 км.
Аллараа Талауд (неолит). Өлөөн өрүс хаҥас кытыла, төрдүттэн 55 км.
Сөҥкү (неолит). Сөҥкү үрэх төрдүттэн 7 км. өрө.
Эбэлээх (неолит). Анаабыр өрүс уҥа кытыла, Эбэлээх үрэх төрдүттэн 2 км.
Сибэкки (суруктаах хайа). Арҕаа Салаа өрүскэ Кирбэй тумултан 15 км.
Таҥаралаах (суруктаах хайа). Өлөөн өрүс уҥа кытыла, төрдүттэн 320 км.

Сунтаар улууһа

Ботомоойу (неолит). Ботомоойу үрэх төрдө.
Куокуну (неолит). Бүлүү өрүс хаҥас кытыла, Куокуну сэлиэнньэ аттыгар.
Кириэстээх (неолит). Бүлүү өрүс хаҥас кытыла, Кириэстээх сэлиэнньэ аттыгар.
Хаахынайдаах (неолит). Түбэй Дьаархан сэлиэнньэттэн 4 км, Хаахынайдаах күөл кытыла.
Элгээйи (неолит). Бүлүү өрүс уҥа кытыла, Элгээйи сэлиэнньэ иһигэр.
Ыгыатта (неолит). Ыгыатта үрэх төрдө.
Бөрө (боруонса, тимир үйэтэ). Сунтаар сэлиэнньэттэн 7 км, Бөрө күөл кытыла.

Томпо улууһа

Ихинэ 1 (палеолит). Алдан өрүс Ихинэ диэн уҥа салаатын төрдүн үҥа тумулугар.
Ихинэ 2 (палеолит). Алдан өрүс Ихинэ диэн уҥа салаатын төрдүн хаҥас тумулугар.
Ноху 1 (палеолит, саҥа тимир үйэтэ). Алдан өрүс Ноху диэн уна салаатын төрдүгэр.
Ноху 2 (палеолит, саҥа тимир үйэтэ). Алдан өрүс Ноху диэн уна салаатын төрдүгэр.

Уус Алдан улууһа

Ымыйахтаах (неолит). Суотту сэлиэнньэттэн 3 км. соҕуруу диэкки.
Дьаарыҥ Сыырдааҕа. XIX үйэтээҕи саха уҥуоҕа. Курбуһах нэһилиэгэ.
Олуйа. 1854 сыллааҕы киһи уҥуоҕа. Өлтөх нэһилиэгэ.

Ылыллыбыт сирэ

Энциклопедия Якутии, Якутск, 2000 г.