Халыып:Бу күн:05-20

Бэлиэ күннэр

• Метрология аан дойдутааҕы күнэ.
• ХНТ ХНТ: Ыҥырыа аан дойдутааҕы күнэ.

Түбэлтэлэр

• 1498 — Португалия айанньыта Васко да Гама байҕалынан суол булан Индияҕа тиийбит.
• 1873 — Ливай Страусс (Levi Strauss) уонна Джэйкоб Дэвис (Jacob Davis) сиэбигэр алтан сөкүлүөпкэлээх күөх ыстааҥҥа АХШ патенын ылбыттар. Бу түгэн джинсы айыллыбыт күнүн быһыытынан биллэр.
• 1875 — Париж куоракка аатырбыт «Метрическэй Конвенцияны» ылыммыттар.
• 1883 — Индонезияҕа баар Кракатау вулканын эстиитэ саҕаламмыт, аны үс ыйынан бу вулкан дэлби тэбэн 36 тыһыынчаттан тахса киһини өлөрбүт.
• 1902 — Куба АХШ-ттан тутулуга суоҕа биллэриллибит.
• 1922 — Ленин Дзержинскэйгэ "өрөбөлүүсүйэни утарар" суруйааччылары кыраныысса таһыгар ыытар туһунан сорудах биэрбит.
• 1931 — ВЦИК уурааҕынан Саха АССР ис-тас тыырыллыыта уларыйбыта. Маҥнайгытынан оройуоннар тэриллибиттэрэ: Аллайыаха, киинэ Аллайыаха; Муома, киинэ Муома өрүс төрдүгэр; Өймөкөөн, киинэ Өймөкөөн; Саккырыыр, киинэ Дьандабыл үрэххэ; Төмтөөн, киинэ Нагорнай бөһүөлэк; Томпо, киинэ Томпо өрүскэ; Уус-Маайа, киинэ Уус-Маайа; Усуйаана, киинэ Хаһаачыйа; Учур, киинэ Учур өрүс төрдүгэр; Аллараа Халыма, киинэ Нижнеколымскай.

Иккиһинэн Бүлүү-Марха оройуон киинэ Улуу Тоҕой диэн сиргэ көһөрүллүбүтэ. Тукулаан оройуонун киинэ Томмот куоракка көһөрүллүбүтэ уонна аата Томмот оройуона диэн буолбута. Үсүһүнэн: Саха АССР тас кирбиилэрэ бигэргэммитэ. Төрдүһүнэн: Илиҥҥи усталааһын 78° уонна 133° меридианнарын икки ардыларыгар сытар Хотугу Муустаах далай арыылара Саха АССР сирдэринэн бигэргэммиттэрэ.

• 1935 — Саха сиригэр Буотама үрэххэ үрүҥ эһир көтөн кэлэ сылдьыбытын көрбүттэр.
• 1942 — Аҕа Дойду сэриитин уордьана бэриллэр буолбут. Икки истиэпэннээх. Бу уордьанынан ситиһилээх байыаннай эпэрээссийэ кэмигэр хорсун быһыыларын, эрдээх санааларын көрдөрбүт Кыһыл аармыйа, флот, НКВД уонна бартыһаан этэрээтин байыастара наҕараадаланаллара.
• 1980 — референдумҥа Канаада Квебек провинцията 59,56 бырыһыанынан Канаадаҕа хаалар туһунан куоластаабыт.
• 1983 — СПИД ыарыытын үөскэтэр ВИЧ вируһун булбуттар.
• 1983 — Дьокуускай лүөччүктэрэ Д. Д. Шамаев уонна В. Д. Лондкевич бастакы Ту-154 сөмүлүөтү Дьокуускай аэропордугар аҕалбыттар.
• 2002 — Илин Тимору аан дойдуга тутулуга суох дойду быһыытынан билиммиттэр.

Төрөөбүттэр

• 1806 — Дьон Стюарт Милл, Британия, бөлүһүөк.
• 1897 — билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас (уруккунан Илин-Хаҥалас) улууһун Мөҥүрүөн (Хара) нэһилиэгэр уус киһи дьиэ кэргэнигэр Николай Степанов — Ноорой төрөөбүт (1975 өлб.), аатырбыт олоҥхоһут, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. Олоҥхоһут быһыытынан 30-40 сылларга дойдутугар, өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ аатырбыта-сураҕарбыта. Ол курдук «Ала Туйгун», «Оҕо Ньургун», «Сабыйа Баай Тойон, Сабыйа Хотун» диэн олоҥхолорун холкуос кулууптарыгар туруортаабыта, Дьокуускайга драмтыйаатырга эмиэ туруора сылдьыбыттара. Маныаха бэйэтэ сүрүн оруолларга оонньуура уонна туруорааччы режиссер быһыытынан кыттара. 1942 сыллаахха 44 сааһыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыта, ыараханнык бааһыран "Хорсунун иһин" мэтээллээх дойдутугар төннүбүтэ.

Өлбүттэр

• 1506 — Айанньыт Христофор Колумб өлбүт.