Новиков Алексей Николаевич

Новиков Алексей Николаевич (05.12.1906—1981) — Өлөөн райкомун бастакы сэкиритээрэ, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сэриини отделение хамандыырынан саҕалаан баран, капитан сыбаанньалаах батальон хамандыырынан түмүктээбит киһи, кэлин МВД-га үлэлээбит, подполковник.

Алексей Николаевич Новиков
Төрөөбүт күнэ	5 ахсынньы 1906({{padleft:1906|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:5|2|0}})
Төрөөбүт сирэ	Холболоох, Лөкөчөөн, Баппаҕаайы нэһилиэгэ, Орто Бүлүү улууһа, Саха уобалаһа
Өлбүт күнэ	1981({{padleft:1981|4|0}})
Сулууспалаабыт дойдута	ССРС ССРС
Сэриилэр көрүҥнэрэ	Аҕа дойду Улуу сэриитэ
Солото	Капитан
Наҕараадалара
Сулууспа кэннэ	МВД, подполковник

1906 с. ахсынньы 5 күнүгэр Орто Бүлүү улууһугар Баппаҕаайы нэһилиэгэр (билигин Лөкөчөөн) Холболооххо Новиков Николай Васильевич (Эриккэй) уонна Тоҥсоҕой кыыһа Варвара Филипповна дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүт. 1913 с. аҕата өлбүт, биир сыл буолан баран ийэтэ кэргэн тахсыбыт. Онон уол 7 сааһыттан Новиков Д. Н. (Чыычаах) диэн тастыҥ убайыгар иитиллибит. Бу туһунан бэйэтэ "ийэм миигин быраҕан кээспитэ уонна Горнай киһитигэр Баишев Г. диэн киһиэхэ эргэ тахсыбыта" диэн ахтыбыта сурукка киирэ сылдьар. 1923 с. эдьиийин уолун Никифоров Г. К. (Андреева Матрена Кузьминична убайа) кытта сатыы Сиинэ дэриэбинэтигэр киирсибит. Онно 1929 с., бэйэтэ ахтарынан, Өлүөнэ "өрүһү сыыйан, Өлүөхүмэ Кыыллаах арыытыгар диэри уонна Бүлүү куоратыгар ол-бу үлэҕэ хара үлэҕэ" сылдьыбыт.

1926 сыл Иһит диэн дэриэбинэҕэ нуучча уолаттарын кытта 7 буолан комсомолга киирбит. 1927 с. И. А. Новогородов «Улахан дьон ааҕар кинигэтэ» диэн кинигэтинэн ааҕарга үөрэммит. 1929 с. Бүлүү уокуругун комсомолун сэкиритээрэ С. С. Сюльскай уонна профсоюз уокуруктааҕы кэмитиэтин бэрэстээтэлэ Н. В. Обоюков көмөлөрүнэн Саха Сирин профсоюзтарын I сийиэһигэр дэлэгээтинэн быыбарданан Дьокуускайга киирбит. Сийиэс кэнниттэн Сэбиэскэй партийнай оскуолаҕа бастакы куурсугар үөрэнэ хаалбыт. 1930 с., ити оскуола иккис куурсугар үөрэнэ сылдьан, Саха байыаннай оскуолатыгар (ЯНВШ) үөрэнэ киирбит. Бу оскуоланы эрдэ, болдьоҕун иннинэ, бүтэрэн сайын 1931 с. Москубаҕа К. Либкнехт аатынан учууталлар рабфактарыгар үөрэнэ барбыт. 1933 с. бүтэрбит уонна комсомол КК уонна Саха уобаластааҕы ПК ыытыыларынан И. В. Сталин аатынан Коммунистическэй университет иккис куурсугар киирбит. 1935 с. бүтэрбит. Онтон Мэҥэ-Хаҥалас оройуонугар инструкторынан уонна пропаганда салаатын сэбиэдиссэйинэн 1938 с. диэри үлэлээбит. Өлөөн оройуонугар бастакы сэкиритээринэн быыбарданан барбыт. Онно 1940 с. дылы үлэлээбит. Онтон ыыраахсыт диэн ыарыы табалары буулаан, хоромньу тахсыбытыгар буруйданан, бу үлэтиттэн ууратыллыбыт. Ол кэннэ Бэрдьигэстээххэ история, география уонна физкультура учууталынан 1941 с. дылы үлэлээбит. Ити сыл пединститут 3-с куурсун бүтэрбит.

Сэриигэ Горнай улууһуттан бастакы 500 киһи хомуллан барыытыгар 1 №-дээх бэбиэскэни суруттаран ылан колонна начальнигынан ананан барбыт. Бу дьон Чита таһыгар Антиниха диэн лааҕырга 80-с полкаҕа 48-с стрелковай дивизияҕа бастакы байыаннай үөрэҕи ааспыттар. Новиков 3-с батальон 9-с ротатыгар хамандыырынан сылдьыбыт. Онтон үс ыйдаах политруктар куурустарын Иркутскайга бүтэрбит, ол кэннэ Москуба куорат көмүскэлигэр ыытыллыбыт. Москуба таһыгар ахсынньы 12—13 күннэригэр тиийбиппит диэн кэпсиир. 79-с дивизия 8-с батальон 12-с ротатыгар түбэспит. Калугаҕа барар суолга элбэх кыргыһыыларга, Нарофоминскай куораты босхолооһуҥҥа кыттыбыт. Манна взвод хамандыыра бэйэтин холобурунан байыастары атаакаҕа киллэрбитэ. Ол кэнниттэн 18-с армия сэриилэрэ элбэх куораттары, дэриэбинэлэри, ол иһигэр Калуганы, Сухиничины уо. д. а. босхолообуттара.

Наҕараадалара

Кыһыл Сулус уордьана (06.11.1945)