COVID-19 пандемията - короновируснай инфекция COVID-19 пандемията^[1] SARS-CoV-2 диэн коронавируһунан 2019 сылга ахсынньыга Кытайга Ухань куоратыгар (Хубэй провинцията) тарҕаммыта. Ахсынньы 31 күнүгэр Кытай былаастара биллибэт пневмония туһунан ВОЗка иһитиннэрбиттэрэ. Кулун тутар 11 күнүгэр ВОЗ пандемия дьүһүнүн ылбыт диэн этиллибитэ.

Дааннайдарынан кулун тутуар 18 күнүгэр 218 721 киһи, 173 дойдуга ыалдьыбыт, 8943 киһи өлбүт^[2].

Коронавирус оҥорор инфекциатын толору аата COVID-19.

Үөскүүр төрүөттэр

Үгүс ыарыыга бастакы ыарыыга ылларбыт, ону тэҥэ чыычаахтар, моҕойдор, көтөр кутуйах уонна тыа хаһаайыстыбатын сүөһүлэрэ эмиэ сыһыаннаахтар. Вирус ол кыыл организмыгар мутация кэнниттэн киһи сутуллара сэрэйиллэр этэ.

Бастаан утаа муора бородуукталара кэлбиттэрэ дииллэр (ол эрээри бу версия наһаа саарбахтаммат этэ, тоҕо диэтэххэ ыарыы салгынынан айаннаан иһэрин көрдөрөр). Кэлин экспертэр SARS Covid-19, бадаҕа, көтөр кутуйахтарыттан көстүбүт гибрид коронавирус уонна атын биллибэт төрүттээх гибрид буолар эбит диэн түмүккэ кэллилэр. Аныгыскы түһүмэххэ чинчийээччилэр эриэн үөнтэн дьону туттарбыттара буолуо диэн чинчийээччилэр бэлиэтээтилэр.

2020 сыл кулун тутарыгар АФК киирбит компаниялар 1 млрд солк. кэриҥэ коронавиру утары охсуһууга анаммыттара, ол сүрүн өттө Харысхалы арыйарга тест оҥорорго, ону сэргэ көмүскүүр уонна антисептиктэр үптэрин оҥорууга туттуллубуттара.^[3]^[4]

Эпидемиология

Өлүү сыанабыла

Сөптөөх сыанабылга нэһилиэнньэ ортотугар бүтүн аан дойдуга тарҕаныытын буларга эбии чинчийиилэр наадалар. COVID-19 реальнай былаана тарҕаныыта, өлүү дьиҥнээх таһыма биллибэккэ хаалар. Өлүү регистрацияламмыт көрдөрүүлэрэ араас дойдуларга олус кырата суох: Германияҕа өлүү 0,35 % атын Европа дойдуларын кытта тэҥнээтэххэ уонна доруобуйа харыстабылын тиһигэр тэҥнээтэххэ, өлүү түбэлтэлэрин сыаналааһын биир ураты критерийдэрэ суоҕун туоһулуур.

ВОЗ даннайдарынан кулун тутар 30 күнүнээҕи туругунан, 2020 сылга диэри өлүү диагностированнай үлэлэр ахсааннарыгар сылдьыбыттар. 4,7 % (29 957/634 835). Үлэ көрдөрүүтүгэр үлэ коэффициена (CFR), ыарыыттан өлүү бырыһыанын көрдөрөр диагностированнай уонна диагностированнай ахсааныттан өлүү коэффициена (IFR), ол аата инфекциялаах уонна диагностированнай аҥардаах (диагностированнай). Бу көрдөрүүлэр эпидемия бүппүтүн кэннэ ааҕыллаллар. Кэккэ учуонайдар бу сыыппаралары нэһилиэнньэҕэ чопчу бөлөхтөргө суоттуурга холоннулар. Улахан суолталаах ыарыы элбээтэҕинэ усулуобуйаҕа омуннаммыт өйдөбүлү үөскэтэллэр. Иккис өттүнэн, бу көрдөрүү ыарыыттан өлүү түбэлтэлэрэ регистрацияламматаҕына, дьиҥнээх кутталы кыччатыан сөп. Көрдөрүү араас фактортан, тестированиелартан көрөн уларыйар- тэлэрийэр. Кытайга CFR 17,3%тан намтаабыт (ол дьоҥҥо- сэргэҕэ 2020 сыл тохсунньу 1-10 күннэрэ саҕаламмыттарыгар) 0,7 % дылы сыанабыла (ол киһиэхэ сибикилэр олунньу 1 күнэ 2020 сыл кэнниттэн көстүбүттэр).

Кытайга олунньу 5 күнүнээҕи туругунан, өлүү 80 %- на 60- тан үөһэ саастаах дьон сирэйдэригэр баар, 75 %- на сүрэх- тымыр, диабет ыарыылардаахтарга. Сибикилэр тахсыахтарыттан өлүүгэ диэри 6- тан 41- гэр диэри күн буолуон сөп, үксүн 14 хонукк этэ.

Дойдуларынан тарҕаныы

2020 сыл бэс ыйын 19 күнүгэр
Дойдулар	Ыалдьыбыттар	Өлбүттэр	Үтүөрбүттэр
Аан дойду	8,614,640	457,024	4,562,160
АХШ АХШ	2,264,307	120,691	931,150
Бразилия Бразилия	983,359	47,869	520,360
Арассыыйа Арассыыйа	569,063	7,841	324,406
Ииндийэ Ииндийэ	382,281	12,615	205,744
Улуу Британия Улуу Британия	300,469	42,288	N\A
Испания Испания	292,348	27,136	N\A
Перу Перу	244,388	7,461	131,190
Италия Италия	238,159	34,514	180,544
Чиили Чиили	225,103	3,841	186,441
Ираан Ираан	200,262	9,392	159,192
Германия Германия	190,264	8,952	174,100
Турция Турция	184,031	4,882	156,022
Миэксикэ Миэксикэ	165,455	19,747	123,095
Пакистаан Пакистаан	165,062	3,229	61,383
Франция Франция	158,641	29,603	73,887
Сауд Арабията Сауд Арабията	150,292	1,184	95,764
Баҥладеш Баҥладеш	105,535	1,388	42,945
Канаада Канаада	100,220	8,300	62,496
Катар Катар	85,462	93	65,409
Соҕуруу Африка Соҕуруу Африка	83,890	1,737	44,920
Кытай Кытай	83,325	4,634	78,398
Бельгия Бельгия	60,476	9,695	16,751
Колумбия Колумбия	60,217	1,950	22,680
Беларусь Беларусь	57,333	337	35,275
Швеция Швеция	56,043	5,053	N/A
Эгиипэт Эгиипэт	50,437	1,938	13,528
Нидерланд Нидерланд	49,426	6,081	N\A
Эквадор Эквадор	49,426	4,087	24,123
ХАЭ ХАЭ	44,145	300	30,996
Индонезия Индонезия	43,803	2,373	17,349
Сингапур Сингапур	41,615	26	32,712
Кувейт Кувейт	38,678	313	30,190
Португалия Португалия	38,089	1,524	24,010
Аргентина Аргентина	37,510	948	10,721
Украина Украина	34,984	985	16,033
Польша Польша	31,316	1,334	15,698
Швейцария Швейцария	31,217	1,956	28,900
Пилипиин Пилипиин	28,459	1,130	7,378
Афганистаан Афганистаан	27,878	548	7,962
Соҕуруу Кэриэйэ Соҕуруу Кэриэйэ	12,306	280	10,835
Австрия Австрия	3,679	16	350
Норвегия Норвегия	2,413	7	-
Австралия Австралия	1,709	7	88
Дания Дания	1,570	13	-
Малайзия Малайзия	1,518	14	159
Израиль Израиль	1,297	1	54
Чехия Чехия	1,120	1	6
Япония Япония	1,101	41	235
Ирландия Ирландия	906	4	5
Люксембург Люксембург	798	8	6
Таиланд Таиланд	721	1	52
Diamond Princess	712	9	574
Финляндия Финляндия	626	1	10
Греция Греция	624	15	19
Исландия Исландия	568	1	36
Румыния Румыния	433	4	64
Словения Словения	414	3	-
Эстония Эстония	352	0	4
Бахрейн Бахрейн	337	2	160
Гонконг Гонконг	317	4	100
Панаама Панаама	313	3	1
Хорватия Хорватия	306	0	5
Сербия Сербия	253	2	2
Ливан Ливан	248	4	8
Ираак Ираак	233	20	57
Доминика Өрөспүүбүлүкэтэ	202	3	0
Алжир Алжир	201	17	65
Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ	195	2	29
Армения Армения	194	0	2
Болгария Болгария	187	3	3
Словакия Словакия	185	0	7
Сан-Марино Сан-Марино	175	20	4
Венгрия Венгрия	167	7	16
Уругвай Уругвай	158	0	0
Литва Литва	143	1	1
Латвия Латвия	139	0	1
Коста Рика Коста Рика	134	2	2
Босния уонна Герцеговина	126	1	2
Марокко Марокко	122	4	3
Вьетнам Вьетнам	121	0	17
Хотугу Македония Хотугу Македония	114	2	1
Кипр Кипр	113	0	3
Андорра Андорра	112	1	1
Иордания Иордания	112	0	1
Саҥа Зеландия Саҥа Зеландия	102	0	0
Молдавия Молдавия	94	1	2
Мальта Мальта	90	0	2
Албания Албания	89	2	2
Бруней Бруней	88	0	2
Камбодьа Камбодьа	86	0	2
Шри-Ланка Шри-Ланка	86	0	3
Венесуэла Венесуэла	77	0	15
Буркина Фасо Буркина Фасо	75	4	5
Тунис Тунис	75	3	1
Украина Украина	73	3	1
Сенегал Сенегал	67	0	5
Азербайджан Азербайджан	65	1	10
Казахстаан Казахстаан	59	0	0
Камерун Камерун	56	0	2
Оман	55	0	17
Грузия Грузия	54	0	8
Тринидад уонна Тобаго	50	0	0
Лихтенштайн Лихтенштайн	44	0	0
Узбекистан Узбекистан	43	0	0
Кууба (дойду) Кууба (дойду)	35	1	0
Нигерия Нигерия	35	1	2
Конго ДӨ Конго ДӨ	30	2	0
Гондурас Гондурас	26	0	0
Кот д'Ивуар Кот д'Ивуар	25	0	1
Боливия Боливия	24	0	0
Гана Гана	24	1	0
Маврикий Маврикий	24	2	0
Монако Монако	23	0	1
Черногория Черногория	22	1	0
Парагвай Парагвай	22	1	0
Гайана Гайана	19	1	0
Гуатемала Гуатемала	19	1	0
Ямайка Ямайка	19	1	2
Макао	19	0	10
Руанда Руанда	19	0	0
Того Того	16	0	0
Кения Кения	15	0	0
Барбадос Барбадос	14	0	0
Кыргыстаан Кыргыстаан	14	0	0
Мальдив арыылара Мальдив арыылара	13	0	3
Мадагаскар Мадагаскар	12	0	0
Танзания Танзания	12	0	0
Эфиопия Эфиопия	11	0	0
Монголия Монголия	10	0	0
Сейшельские Острова Сейшельские Острова	7	0	0
Экватор Гвинеята Экватор Гвинеята	6	0	0
Габон Габон	5	1	0
Суринам Суринам	5	0	0
Багама Холбоһуга	4	0	0
Эсватини Эсватини	4	0	0
Кабо-Верде Кабо-Верде	3	0	0
КАӨ КАӨ	3	0	0
Конго Өрөспүүбүлүкэтэ	3	0	0
Эл Салвадор Эл Салвадор	3	0	0
Либерия Либерия	3	0	0
Намибия Намибия	3	0	0
Фиджи Фиджи	3	0	0
Замбия	3	0	0
Зимбабве	3	0	0
Ангола Ангола	2	0	0
Бенин Бенин	2	0	0
Бутан Бутан	2	0	0
Гвинея Гвинея	2	0	1
Гаити Гаити	2	0	0
Мауритания Мауритания	2	0	0
Непал Непал	2	0	1
Никарагуа Никарагуа	2	0	0
Нигер Нигер	2	0	0
Сент-Люсия Сент-Люсия	2	0	0
Судаан Судаан	2	1	0
Гамбия Гамбия	2	1	0
Антигуа уонна Барбуда	1	0	0
Чад Чад	1	0	0
Доминика Доминика	1	0	0
Дьибути Дьибути	1	0	0
Эритрея Эритрея	1	0	0
Гренада Гренада	1	0	0
Мозамбик Мозамбик	1	0	0
Папуа Саҥа Гуинея	1	0	0
Сент Винсент уонна Гренадиннар	1	0	0
Сомали Сомали	1	0	0
Сирия Сирия	1	0	0
Илин Тимор Илин Тимор	1	0	0
Уганда Уганда	1	0	0
Ватикан Ватикан	1	0	0

Хос быһаарыы: Баһаалыста, Covid-19 пандемия түбэлтэлэри көрөөрү баҕараҕыт буоллаххытына бу сайтка барын. Ааҥыл тылы билэргэ улахан наадата суох.

Саха Сиригэр коронавирус

3657 киһи ыалдьыбыта, 2439 үтүөрбүтэ, 26 өлбүтэ биллэр. (21 бэс ыйа, 2020, 12:55)

Сигэ: #СтопКоронавирус Якутия Архыыптаммыт 2020, Бэс ыйын 22 күнүгэр.

[1] ttps://russian.rt.com/world/news/727461-voz-obyavila-pandemiyu

[2] ttps://www.worldometers.info/coronavirus/

[3] ttps://lenta.ru/articles/2022/02/21/farmb/

[4] ttps://www.osnmedia.ru/ekonomika/feliks-evtushenkov-afk-sistema/

[1]

[2]

[3]

[4]