2020 сыл

2020 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу 2 — Нидерланды "Голландия" диэн аат официальнай туттуллуутун тохтоппут.
Тохсунньу 15 — Япония былаастара дойдуга COVID-19 түбэлтэтин бигэргэппиттэр.
Тохсунньу 23 — ВОЗ COVID-19 пандемиятын аан дойдут таһымнаах кутталлаах ситуация быһыытынан биллэрбит.
Тохсунньу 31 — Улуу Британия Европа Сойууһуттан тахсыбыт (Brexit). Бу туһунан референдумҥа 2016 сыллаахха куоластааччы 51,9 %-на тахсыы диэки буолбута.

Олунньу 29 — Люксембурга аан дойдуга бастакыннан дойду үрдүнэн уопсастыбаннай көлө (оптуобус, пуойас уонна трамвай) пассажирдарга барыларыгар, ол иһигэр атын дойдуттан сылдьар туристарга, босхо буолбут. Соруга — массыына ахсаанын аҕыйатан, экология туругун тупсарыы, уонна суол пробкатын кыччатыы.

Кулун тутар 11 — COVID-19 ыарыыны ВОЗ пандемия дьүһүнүн ылбыт диэн биллэрбит.
Кулун тутар 22 — Ииндийэ премьер-миниистирэ Нарендра Моди COVID-19 тарҕаныытын бохсор соруктаах комендантскай чааһы биллэрбит.
Кулун тутар 23 — Британия премьер-миниистирэ Борис Джонсон дойдуга COVID-19 утары харантыын биллэрбит.
Кулун тутар 27 — Хотугу Македония НАТО 30-с чилиэнэ буолбут.
Кулун тутар 30 — сэбиэскэй военачальник, Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр 112-с Башкир кавалерийскай дивизиятын (1943 сыл олунньу 14 күнүттэн — 16-с гвардейскай кавалерийскай дивизия) хамандыыра, башкиир омуга улаханнык киэн туттар киһитэ генерал-майор Минигали Шаймуратовка (1899-1943) Арассыыйа Федерациятын Дьоруойа ытык аат иҥэриллибит.

Муус устар 2 — COVID-19 хамсыга: сутуллуу бигэргэммит ахсаана 1 мөлүйүөҥҥэ тиийбит^[1].
Муус устар 4 — Кытайга КОВИД-19 хамсыгыттан өлбүттэри ахтар курутуйуу күнэ буолбут.
Муус устар 7 — COVID-19 хамсыга: Кытай бырабыыталыстыбата Ухань куоракка харантыыны тохтоппут.

Ыам ыйын 12 — "Ойуун Сааска" ("Шаман") диэн дьон ааттыыр киһилэрин Александр Габышевы суут бэйэтин иннин бэйэтэ көрүнэр кыаҕа суох ыарыһаҕынан билиммит уонна психдиспансерга күүһүнэн эмтииргэ уурбут^[2]. Бу киһи 2019 сыл кулун тутарыгар сатыы Дьокуускайтан Москубаҕа аттаммыта. Икки сылынан тиийэр баҕалааҕа. Ол эрээри 2019 сыл күһүнүгэр киниэхэ экстремизмҥа ыҥырар диэн холуобунай дьыала арыйбыттара, хаста да тута сылдьыбыттара, онон айанын тохтоппута.
Ыам ыйын 25 — афроамериканец Джордж Флойд өлбүт, бу киһи өлүүтэ АХШ-ка хара тириилээхтэри баттааһын утары улахан долгуйуу төрүтэ буолбута.
Ыам ыйын 26 — Хара тириилээх Джордж Флойду өлөрүү кэнниттэн Миннеаполиска уонна Сент-Полга дьалхаан саҕаламмыт, аҕыйах хонук иһигэр расизмы утары бырачыас АХШ бүттүүнүгэр уонна аан дойдуга тарҕаммыта.

Атырдьах ыйын 2 — Чааһынай тэрилтэ оҥорбут хараабыла SpaceX Dragon 2 бастакы астронавтардаах көтүүтэ ситиһиилээхтик түмүктэммит.
Атырдьах ыйын 9 — Беларуська бэрэсидьиэн алтыс быыбара буолбут. ЦИК ааҕыытынан быыбары Александр Лукашенко кыайбыт. Киэһэ уонна түүн ону утаран Минскэйгэ уонна атын уобаластарга уонунан тыһыынча киһи таһырдьа тахсыбыт.

Атырдьах ыйын 13 — COVID-19 утары бастакы быһыы "Гамковидвак" (Спутник-V) регистрацияны ааспыт.

Балаҕан ыйын 15 — Бахрейн уонна Израиль сыһыаннарын тупсарар туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар.
Балаҕан ыйын 27 — Карабаах иккис сэриитэ саҕаламмыт (ол сыл сэтинньи 10 күнүгэр түмүктэммит).

Алтынньы 15 — Кыргыстаан бэрэсидьиэнэ Сооронбай Жээнбеков дуоһунаһыттан батыммыт.
Алтынньы 25 — Азербайджан аармыйата Нагорнай Карабах Губадлы куоратын ылбыт^[3]^[4].

Сэтинньи 10 — Хайалаах Карабаахха сэрии түмүктэммит, Арменияҕа былааһы утары бырачыастар саҕаламмыттар.

Тохсунньу 16 — Надежда Шепелева — опера ырыаһыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа (2013), РСФСР үтүөлээх артыыһа (1958). Саха норуодунай суруйааччыта Суорун Омоллоон ойоҕо.
Балаҕан ыйын 22 — Иванов Спиридон Алексеевич (1928.03.16 төр.) — саха түөлбэ тылын чинчийээччи, тыл үөрэҕин билимин дуоктара, Арассыыйа наукатын Академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх үлэһитэ.
Алтынньы 18 — Тамара Петрова (1934 с.т.), саха тылын чинчийээччитэ, педагогическэй наука хандьыдаата, СГУ бэрэппиэссэрэ, CӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, норуот үөрэҕириитин туйгуна, биллиилээх общественнай диэйэтэл.