Олунньу 12 диэн Григориан халандаарыгар сыл 43-с күнэ. Сыл бүтүө 322 күн (ордук хонуктаах сылга 323 күн) баар.

Бэлиэ күннэр

уларыт
  • Саха халандаарыгар "Дьыл оҕуһун иккис муоһа тостон" (сорох сиргэ бастакы муоһа тостор дииллэр), тымныы кылаана сынтарыйар, өргөһө мүлүрүйэр.
  • Дарвин күнэ
  • ХНТ  ХНТ — Кыһыл Илии күнэ (Оҕо саллааттары туһаныыны утарыы дойдулар ардыларынааҕы күнэ)
  • АХШ  АХШ — Ыал буолуу көҥүлүн национальнай күнэ
  • АХШ  АХШЛинкольн төрөөбүт күнэ
  • Венесуэла  Венесуэла — Ыччат күнэ
  • Джорджия  Джорджия (АХШ) — Джорджия күнэ
  • Мьянма  Мьянма — Сомоҕолоһуу күнэ
  • Таджикистан  ТаджикистанДушанбеҕа 1990 сыл олунньу 12-14 күннэригэр буолбут маассабай долгуйууга өлбүт дьон кэриэстэбиллэрин күнэ

Түбэлтэлэр

уларыт
  • 1404 — Италия бэрэпиэссэрэ Галеаццо ди Санта Софи Вена Хайлиген-Гейст балыыһатыгар киһи өлүгүн аан бастакынан аһаҕастык арыйан, онтун үөрэтэр соруктаах дьоҥҥо көрдөрбүт.
  • 1502 – Изабелла I Кастилияҕа ислаамы бобор ыйаах таһаарбыт (ол саҕана Испания хоруоллуктарыгар Кастилияҕа, Арагоҥҥа, Наварраҕа элбэх мусульмаан олороро).
  • 1593Дьоппуоннар Кэриэйэҕэ саба түһүүлэрэ: Квон Юл баһылыктаах кырачаан Хэнджу кириэппэскэ хатанан олорор 2800 кэриэй саллааттара уонна ополченецтара 30 000 тахса киһилээх дьоппуон сэриитин үлтүрүппүттэр. Дьоппуоннар 10 тыһыынча кэриҥэ киһилэрин сүтэрбиттэр, хас да генераллара бааһырбыт. Бу кыайыы 7 сыллаах сэриигэ кэриэйдэр үс бөдөҥ кыайыыларыттан биирдэстэрэ этэ.
  • 1825 — Крик биис уустара Джорджиятааҕы бүтэһик сирдэрин Индиан-Спрингс сөбүлэҥин түһэрсэн АХШ бырабыыталыстыбатыгар туран биэрбиттэр уонна арҕаа сирдэргэ (билиҥҥи Оклахома штаата) көспүттэр.
  • 1864Москуба зоопарката аһыллыбыт.
  • 1908Англияҕа оҕо табахтыырын көҥүллүүр киһи ыстырааптанар буолбут.
  • 1912Кытай бүтэһик импэрээтэрэ 6 саастаах Сюаньтун (Пу И) бүрүстүөлүттэн батыммыт. Кэлин Аан дойду иккис сэриитин саҕана дьоппуоннар тэрийбит Манчжоу Го судаарыстыбаларын баһылыга буола сылдьыбыта.
  • 1918 (эргэ истиилинэн тохсунньу 30) — Дьокуускайга Бастакы суһал ыҥырыылаах Саха уобалаһын земствотын мунньаҕа саҕаламмыт, муус устар 9 күнүгэр түмүктэммит (эргэ истиилинэн кулун тутар 27-гэр). Мунньахха уобалас бэйэтин салайыныытын, социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын ырыппыттар. 35 гласнайтан 24-э кэлбит, саха улуустарын бас-көс дьоно. Уобалас земскэй быраабата талыллыбыт: бэрэссэдээтэл — Василий Никифоров - Күлүмнүүр, чилиэннэрэ — Попов В.В., Памфил Осипов (Иноземцев), Петр Яковлев, П.Е. Баранов. Уобаластааҕы земство мунньаҕа Совнаркому киин былааһынан билиммэтэх, Петроград Саха уобалаһын салайыытыгар орооһорун утарбыт.
  • 1941 — Ыарыһаҕы аан бастаан пенициллин көмөтүнэн эмтээн үтүөрдүбүттэр.
  • 1947Приморскай кыраайга Сихотэ-Алинь хайаларыгар улахан метеорит түспүт. 60-100 тонналаах тимир метеорит сиргэ тиийиэн иннинэ салгыҥҥа бытарыйбыт.
  • 1955ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтэ Байконур космодромун тутарга уураах таһаарбыт.
  • 1958Кытайга Кэскилгэ баараҕай ойуу бэлиитикэтин иһинэн тыа хаһаайыстыбатыгар буортулаах үөннэри утары охсуһуу хампаанньата саҕаламмыт. Ол курдук күтэрдэри, бырдаҕы, сахсырҕаны уонна барабыайдары кыдыйарга быһаарыллыбыт. Бу хампаанньа кытай омугар ыар түмүктээх буолбута — 20-тэн 40 мөлүйүөҥҥэ диэри киһи өлбүтэ.
  • 1974Александр Солженицын, 1970 сыллааҕы Нобель бириэмийэтин лауреата, Сэбиэскэй Сойуустан үүрүллүбүт.
  • 1992Монголия билиҥҥи конституцията олоххо киирбит.
  • 2001 — NEAR Shoemaker диэн космос аппарата бастакынан астероидка "сымнаҕастык" олорбут.
  • 2002 — Гаагаҕа аан дойду трибунаалыгар Югославия урукку бэрэсидьиэнин Слободан Милошевич суута саҕаламмыт. Суут түмүктэнэ илигинэ түөрт сыл буолан баран өлбүтэ.
  • 2019Македония Өрөспүүбүлүкэтэ аатын уларытан Хотугу Македония Өрөспүүбүлүкэтэ диэн буолбут. Бу дойду Македония диэн ааттанарын Греция утарара.

Төрөөбүттэр

уларыт

Өлбүттэр

уларыт