Мугудай нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)

Мугудай нэһилиэгэ, киинэ Маралаайы.

Маралаайы суолтан көстүүтэ

Маралаайы (Олохтоохтор өссө Мугудай диэн ааты тутталлар) — Чурапчы улууһун нэһилиэгэ. 1931 сыллаахха төрүттэммит

Историята

Боотур уус улууһугар нэһилиэктэн биэс уустар киирэ сылдьыбыттар: Арҕаа Көлүмнэс, Илин Көлүмнэс, Арҕаа Мугудай, Илин Мугудай уонна Баппат. 1929 сыллахха ревком чилиэнэ И. С. Оконешников Сылантан арахсан туспа нэһилиэк тэрийбиттэр. Онно 280 дьиэ-кэргэн, 1 780 ынах сүөһү уонна 437 ат баар эбит. Нэһилиэккэ таҥара дьиэтэ суох буолан икки эрэ киһи ааҕар-суруйар эбит. 1930 сыллаахха «Сайдыы» артыал, онтон 1931 сыллаахха М. Горький аатынан колхоз тэриллибит.

Сэрии бириэмэтигэр Мугудайтан 125 эр киһи фроҥҥа барбыт. 69 киһи төннүбүт. Кыргыһыы хонуутугар хорсун быһыытын иһин П. В. Коркин, А. Н. Гуляев, Т. С. Ноговицын, И. М. Сивцев, Н. М. Пермяков, Н. Г. Оконешников, М. М. Пермяков, Н. М. Дьяконов, С. С. Толстоухов уонна да атыттар наҕараадалаах төннүбүттэр. Сэрии бириэмэтигэр «Дьэҥкэрэ» (106 киһи), «Октябрь» (90 киһи), уонна М. Горькай аатынан (198 киһи) колхозтар Эдьигээн оройуонугар көһөрүллүбүттэр. Мугудайга «Сайдыы» колхоһа эрэ хаалбыт. 1946 сыллаахха тыыннаах төттөрү кэлбит дьон «Сайдыы» уонна «Кыһыл Октябрь» колхозтарга холбоспуттар, онтон «Чаачыгый» колхоз Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Нуораҕанаҕа холбоммут. 1951 сыллаахха колхозтар улаатыннарыы политикатын батыһан «Сайдыы» уонна М. Горькай аатынан колхозтар холбоммуттар.

1954 сыллаахха Төлөй уонна Мугудай нэһилиэктэрэ холбоспуттар. 1974 сыллаахха совхозтар тэриллиилэрэ саҕаламмыт. Одьулуун нэһилиэккэ кииннээх К. Маркс аатынан совхоз тэриллибит.

География

Чурапчыттан арҕаа диэкки «Халыма» суолунан 33 км, Дьокуускайтан илин диэки 180 км.

Нэһилиэнньэтэ

Нэһилиэнньэтин ахсаана 872 киһи (2007 сыл), 857 киhи (2011 сыл).

Экономика

Олохтоохтор дьарыктара ынах-сүөһү уонна сылгы иитиитэ. 2007 сылтан Чурапчытааҕы үүт комбината үлэлиир.

Культура уонна үөрэҕирии

1931 сылаахха бастакы оскуола арыллыбыта. А. А. Саввин, М. С. Романов, П. Г. Иванов бастакы сэбиэдиссэйдэринэн үлэлээбиттэр. 1936 сыллахха бэһис, онтон 1937 сыллахха алтыс кылаас арыллыбыт. Сэрии бириэмэтигэр оскуола сабыллыбыт, сэрии кэнниттэн 1954 сыллахха маҥнайгы сүһүөх оскуола арыллыбыт. 1952 сылтан 1957 сыллаахха сэттэ кылаастаах оскуола курдук үлэлээбит. 1964—1966 сылларга аҕыс кылаастаммыт. Кэнники оскуола орто буолбут уонна ССРС Государственнай бириэмийэтин лауреата Д. Д. Красильников аатын сүкпүт.

• Д. Д. Красильников аатынан Мугудай орто оскуолата.
• «Орлёнок» военно-патриотическай кулууп, араас республиканскай күрэхтэһии призера.
• «Саҕах» социальнай реабилитация киинэ.

Нэһилиэктэн төрүттээхтэр

Красильников Дмитрий Данилович (25.12.1920—06.03.1985) — физик-учуонай.

Оконешникова Анастасия Петровна, психология доктора, профессор.

Гуляев Михаил Дмитриевич (1956 с. тохсунньу 25 к. төрөөбүт) — Саха Республикатын физическай культура уонна спорт миниистирэ.

Жореева Татьяна Андреевна — Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Национальнай библиотека ведущай методиһа.

Ноговицын Андрей Тимофеевич — Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, «Россия бастыҥ менеджерэ» (2001).

Сигэлэр

• Маралайы на карте России
• Мугудайский наслег Архыыптаммыт 2007, Кулун тутар 10 күнүгэр.
• По велению Чингисхана Архыыптаммыт 2007, Балаҕан ыйын 29 күнүгэр.
• Благородный почин меценатов в селе Мугудай Архыыптаммыт 2007, Кулун тутар 12 күнүгэр.