Мугудай нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)

(Мантан: Мугудай нэһилиэгэ көстө)

Мугудай нэһилиэгэ, киинэ Маралаайы.

Чурапчы нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Одьулуун нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Хоптоҕо нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Сылаҥ нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Болугур нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Мугудай нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Хатылы нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Алаҕар нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Болтоҥо нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Хадаар нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Соловьёв нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Хайахсыт нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Чакыр нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Кытаанах нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Төлөй нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Бахсы нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Арыылаах нэһилиэгэ (Чурапчы улууһа)Уус-Алдан улууһаТаатта улууһаМэҥэ-Хаҥалас улууһаАмма улууһаУус-Маайа улууһа
Маралаайы суолтан көстүүтэ

Маралаайы (Олохтоохтор өссө Мугудай диэн ааты тутталлар) — Чурапчы улууһун нэһилиэгэ. 1931 сыллаахха төрүттэммит

Историята уларыт

Боотур уус улууһугар нэһилиэктэн биэс уустар киирэ сылдьыбыттар: Арҕаа Көлүмнэс, Илин Көлүмнэс, Арҕаа Мугудай, Илин Мугудай уонна Баппат. 1929 сыллахха ревком чилиэнэ И. С. Оконешников Сылантан арахсан туспа нэһилиэк тэрийбиттэр. Онно 280 дьиэ-кэргэн, 1 780 ынах сүөһү уонна 437 ат баар эбит. Нэһилиэккэ таҥара дьиэтэ суох буолан икки эрэ киһи ааҕар-суруйар эбит. 1930 сыллаахха «Сайдыы» артыал, онтон 1931 сыллаахха М. Горький аатынан колхоз тэриллибит.

Сэрии бириэмэтигэр Мугудайтан 125 эр киһи фроҥҥа барбыт. 69 киһи төннүбүт. Кыргыһыы хонуутугар хорсун быһыытын иһин П. В. Коркин, А. Н. Гуляев, Т. С. Ноговицын, И. М. Сивцев, Н. М. Пермяков, Н. Г. Оконешников, М. М. Пермяков, Н. М. Дьяконов, С. С. Толстоухов уонна да атыттар наҕараадалаах төннүбүттэр. Сэрии бириэмэтигэр «Дьэҥкэрэ» (106 киһи), «Октябрь» (90 киһи), уонна М. Горькай аатынан (198 киһи) колхозтар Эдьигээн оройуонугар көһөрүллүбүттэр. Мугудайга «Сайдыы» колхоһа эрэ хаалбыт. 1946 сыллаахха тыыннаах төттөрү кэлбит дьон «Сайдыы» уонна «Кыһыл Октябрь» колхозтарга холбоспуттар, онтон «Чаачыгый» колхоз Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Нуораҕанаҕа холбоммут. 1951 сыллаахха колхозтар улаатыннарыы политикатын батыһан «Сайдыы» уонна М. Горькай аатынан колхозтар холбоммуттар.

1954 сыллаахха Төлөй уонна Мугудай нэһилиэктэрэ холбоспуттар. 1974 сыллаахха совхозтар тэриллиилэрэ саҕаламмыт. Одьулуун нэһилиэккэ кииннээх К. Маркс аатынан совхоз тэриллибит.

География уларыт

Чурапчыттан арҕаа диэкки «Халыма» суолунан 33 км, Дьокуускайтан илин диэки 180 км.

Нэһилиэнньэтэ уларыт

Нэһилиэнньэтин ахсаана 872 киһи (2007 сыл), 857 киhи (2011 сыл).

Экономика уларыт

Олохтоохтор дьарыктара ынах-сүөһү уонна сылгы иитиитэ. 2007 сылтан Чурапчытааҕы үүт комбината үлэлиир.

Культура уонна үөрэҕирии уларыт

1931 сылаахха бастакы оскуола арыллыбыта. А. А. Саввин, М. С. Романов, П. Г. Иванов бастакы сэбиэдиссэйдэринэн үлэлээбиттэр. 1936 сыллахха бэһис, онтон 1937 сыллахха алтыс кылаас арыллыбыт. Сэрии бириэмэтигэр оскуола сабыллыбыт, сэрии кэнниттэн 1954 сыллахха маҥнайгы сүһүөх оскуола арыллыбыт. 1952 сылтан 1957 сыллаахха сэттэ кылаастаах оскуола курдук үлэлээбит. 19641966 сылларга аҕыс кылаастаммыт. Кэнники оскуола орто буолбут уонна ССРС Государственнай бириэмийэтин лауреата Д. Д. Красильников аатын сүкпүт.

  • Д. Д. Красильников аатынан Мугудай орто оскуолата.
  • «Орлёнок» военно-патриотическай кулууп, араас республиканскай күрэхтэһии призера.
  • «Саҕах» социальнай реабилитация киинэ.

Нэһилиэктэн төрүттээхтэр уларыт

Красильников Дмитрий Данилович (25.12.1920—06.03.1985) — физик-учуонай.
Оконешникова Анастасия Петровна, психология доктора, профессор.
Гуляев Михаил Дмитриевич (1956 с. тохсунньу 25 к. төрөөбүт) — Саха Республикатын физическай культура уонна спорт миниистирэ.
Жореева Татьяна Андреевна — Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Национальнай библиотека ведущай методиһа.
Ноговицын Андрей Тимофеевич — Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, «Россия бастыҥ менеджерэ» (2001).

Сигэлэр уларыт