Хаҥалас улууһа

Хаҥалас улууһа. Нэһилиэнньэтэ 34 876 киһи.

Хаҥалас улууһа
Гиэрбэтэ	Былааҕа
Дойду	Арассыыйа Арассыыйа
Регион	Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
	Покровскай
Улуус баһылыга	Антонов Анатолий Петрович
Улуус буолуута	1930 с.
Иэнэ	24 680,47 км²
Климата	тосту-конт
Олохтоох дьонун ахсаана  • Чиҥэ  • Омуктара	↗32 842 (2020) (3,38 %) киһи  1,33 киһ./км²  саха, нуучча, эбээн
Официальнай ситим-сир

Устуоруйата

Хаҥаластар ааттара 1632 сыллаахха хаһаактар кэлбиттэриттэн сурукка ахтыллар. 1860 сыллаахха Хаҥалас улууһа икки улууска арахсыбыта: Арҕаа Хаҥалас уонна Илин Хаҥалас. Билиҥҥи кыраныыссатынан 1930 сыллаахха олунньу 10 күнүгэр үөскээбитэ, аата 1937 сыллаахха диэри Арҕаа Хаҥалас этэ, онтон манна көскө олорбут Серго Орджоникидзе аатын ылбыта. Урукку аата 1992 сыллаахха төннүбүтэ.

Демография

2007 сылга киһитин ахсаана улуус 34 876 киһи. 2002 сыллааҕы сурутуу түмүгүнэн киһитин ахсаана 35 201 киһи этэ, омуктар ахсааннара уонна өлүүлэрэ маннык: сахалар — 20 955 киһи (59,53%), нууччалар — 11 745 киһи (33,37%), украиннар — 497 киһи (1,41%), эбэҥкилэр — 370 киһи (1,05%), эбээннэр — 234 киһи (0,66%) уонна атын омуктар — 1 400 киһи (3,98%).

Биэрэпис ыытыллыбыт сыллырга уонна 2007 сылга нэһилиэнньэ ахсаана

Администрацияларынан араарыы

#	Куорат, бөһүөлэк уонна нэһилиэктэр	Кииннэрэ	Кыра сэлиэнньэлэр	Улуус кииниттэн, км	Почта индекса	Нэһилиэнньэ ахсаана (2007) сыл)
1	Покровскай куорат	улуус киинэ		0		10 100
2	Мохсоҕоллоох бөһүөлэк			24		7 000
3	Өктөм	Өктөм	Чапаево	35		2 477
4	Нөмүгү	Ой		7		2 448
5	Бастакы Малдьаҕар	Булгунньахтаах	Тойон Арыы	38		1 767
6	Бэстээх	Бэстээх	Чараҥ	30		1 695
7	Хачыкаат	Хачыкаат	Кыһыл Үрүйэ	27		1 310
8	Иккис Малдьаҕар	Улахан-Аан	Еланка	67		1 104
9	Бастакы Дьөппөн	Тиит-Эбэ	Хоточчу	10		1 067
10	Сиинэ	Сиинэ		157		982
11	Иккис Дьөппөн	Күөрдэм	Нуочаха	7		944
12	Дьэр	Уулаах-Аан		16		938
13	Төхтүр	Төхтүр	Карапат	47		795
14	Тиит-Арыы	Тиит-Арыы	Харыйалаах, Чкалов	105		771
15	Бэһис Малдьаҕар	Кытыл-Дьура		216		514
16	Иһит	Иһит	Нохорой	256		370
17	Төрдүс Малдьаҕар	Үөдэй		185		363
18	Тумул	Тумул		117		231
	Барыта					34 876

Айылҕата

Улуус сиригэр харыстанар Дьороно диэн эркээйи сир баар.